Katalog

Çavlanın Içinde Sessizce Nezihe Meriç "Nezim"i, " Nezim " Nezihe Meriç'i öykülüyor I*. i f l~) Yuksel PAZARKAYA ezıhe Meriç'ı yakından tanıyanlar kı yakınları ıçın o Nezım'dır , onun gun yırmı dort saat oyku dıışıınduğunu, ovkıı yazıp oyku ınlattığını oyku yaşadığını bılırler () bır sevdalıdır "Sadeee sevdalı yım Oyku yazma scvdalısı ü ka dar (, ok yazamıyorum ama oyku leı ıçınde yaşıyorum ( ) Benım de yaşamım oyku Oykııcu olmak başka, yazmak başka Ben, bır saat lık bır yuruyuşten bın oykuyle done rım lnanmayan sorsun bcnı / Nezihe Meriç'in, yıllardır varlık dergisinde bölüm bölüm yayımlanan anıları, şimdi dergideki "Çavlanın Içinde Sessizce" adıyla Yapı Kredi Yayınları arasında çıktı. Başka nasıl olacaktı ki bu anılar da bir öykü sevdalısının anıları, yani baştan sona öykü, öyküler. Ama elbette onun öykü kitaplarındaki öykülerin dili, deyişi, kurgusu ve yapısından değişik. Ne de olsa amlardan oluşuyor. Öykü sevdalısı Nezihe Meriç'in öyküleriyle bir koşutluk aranıyorsa, belki eşine dostuna yakınlarına bir ömür anlatageldiği yüzlerce, binlerce öykünün sözlü anlatımına yakınlık aranabilir. SAYFA 16 Nezihe Meriç'in, yıllardır Varlık dergı sınde bolum bolum yayımlanan andarı, şımdı dergıdekı "Çavlanın Içinde Sessız ce" adıyla Yapı Kredı Yayınları arasında çıktı Başka nasıl olcaktı ki bu anılar da bır oyku sevdalısının anıları, yanı baştan sona oyku, oykuler Ama elbette onun oyku kıtaplanndakı oykulerın dılı, deyışı, kurgusu ve yapısından değışık Ne de ol sa anılardan oluşuyor Oyku sevdalısı Ne zıhe Meriç'in oykulenyle bır koşutluk aranıyorsa, belkı eşıne dostuna yakınları na bır omur anlatageldiği yüzlerce, bın lerce oykunun sozlu anlatımına yakınlık aranabilir ("Ben oykulerımı yazmadan once çevremdekılerc, orasından burasın dan anlatır dururum Fusun Akatlı, Ulke Ince bunu ıyı bılırler Ama okumam " S 93) Tam o da değıl Nezıhe Meriç, aynı zamanda, oyku dışı bır alanda kalem oynattığı zaman, bunu kendınc baş sorumluluk bılen bır yapıda Orneğın, o guzelım oyunlarını nasıl yıllar yılı sancıyla kafasının ıçinde taşıdığını, nasıl ağır doğumlar yaptığını, yıne yakın ları bılır Yalnız yakınları da değıl Onu okuyan onun dıl, anlatım kurgu bılgı konulaıındakı kılı kırk yaran tıtızlığını goren okurları dd bılır Bu anılar kıtabın da da yerı geldıkçe, oyun yaznıak benım hobırn, derken, aslında bu tıtızlığı, so rurrduluğu, ture olan saygısını dıle getırır Flbette bu, bır tutkunun sonııcudur Za ten hobı, bır anlamda tutku değıl mıdır' Aslında sevdalı olmaktan pek de uzak ol mayan, ama scvdanın kendılığınden akışı yanında tutkunun daha yoğun daha yo rucu bır çabası, ıstersenız, çılesı var Iştc anılar ıçın dc dıırıım pek değışık değıl Ya/dıkça hobdeşıyor tutkulaşıyor anılar da Ya/dıkça hem yorucu bır çaba, hem de gıttdcçe daha vazgeçdmez bır tut ku duyumsaması yaratıyor Bu yuzden, her bolumde anı yazmak uzenne duşun meler, doğrudan yansımalar karşımıza çı kıyor Kısaca, Nezihe Meriç, yaşamı olan yazmayı, ktndıne, elınden çıktıktan sonra da ulaşatağı okura kaışı neredeyse olçu suz bıı saygının, sorumlıduğun edımı ola rak goruyor Bu da doğallıkla dıl sevgısın den dıl sevdasından ayrı dıışunulup ko taıılacak bır ış değıl Oykuler ıçinde ya şarken, dılın ıçinde yaşıyor Oylesıne tıtı/, oylesınt dıl kıskancı Dılı anlatımı her kcsten, kendmden bıle kıskanırken, tek hedef tabıı, cn guzel, en ıncelıklı, en usta lıklı, en yaratıcı dıl kurgularıyla kendını gerçekleştırıp yansıtırken, okura ışte se nın anaddın, ışte boylesıne buyuk ve /engın, boylesıne yaratıcı, oku, kendını bul ve sevın, demek ıstı yor Andaıında da okuyoruz, bu, koskoca bır yaşamın ozu, tozu, ıçcnğı Anı yazmak, dedığımız gıbı, an cak bellı bır yaşa geldıkten sonra duşunulen bır ış (Her ne kadar şu postmodern çağda 'yazıcı' bde sayılamayacak 'yıldızlar' kıralık kalemlere yaşamoykulennı yazdı rıp bol bol para da kazansalar, bı zım konumuz yazın turu olarak anı burada ) "Yaşlanınca, taaaaa, orada, uzak bır yerde olan yaşldık gelınce, oturur anılarımı yazarım Bır baktım, meğer ben yaşlanmı şım Hıç ınanamıyorum " (S 1 ld ) Benım ıçın o, yaşlanmayan ınsanlardan, hıç yaşlanmayan yazarlardan Burada da sayıdan soz edıyor, kafa ve gonul yaşından değıl NASIL YAZILMALP Nezdıe Meriç, anı nasd yazdmalı, neresınden tutulmalı, neyı, nasd, ne kadar an latmalı, bu soruları çengel edıp kafasına takıyor yazddcça Rastgele yazmıyor, çala kalem yazmıyor, elbette sankı bıze anlatır gıbı, oykuler gıbı yazıyor, ama kıtabın so nuna geldığınızde, daha once okuduğu nuz anı kıtaplanna benzemeyen, oz be oz Nezdıe Meriç olan (kıtabı okuyan yakın lan ıçın Nezim olan) ozgunlukte bır dd, anlatış, kurgulama ve yapı yaratıyor Bu anı yapısı, eleştırmenlere, Turkçe ve ya zın bdımcdere ne guzel, ne zevklı yenı bır uğraş, yenı bır konu çıkarmış, dıye de du şunmekten alamıyorum kendımı Nezihe Meriç, nasd yazmayı bır dd ve kurgu ışı, bır deyış ve soyleyış sanatı ola rak goruyor ve gereğını en yuksek sorum luluk duygusu ıçinde yerıne getınyorsa, okurdan, ozellıklc meslekten okur olan lardan, doğru okumalar beklıyor, bu ko nuda bır derdı var Andann hemen ba şında, bu tasa yansıyor once "Andarımı yazmalıyım kı, oykulerımı de sırası gel dıkçe, gonlume gore açddayayım Neden olmasın canım Olur Benım kuşağımdan olanlar bde boyle okursa, yenı gelenler ne yapacak bdemem kı 1 " (S 12) "Çavlanın Içinde Sessizce" otuz yedı bolumden oluşuyor Her bolumde en AJ. bır kız anı yazmayı sorunsallaştıraıak, yansıtıyor Kendı anı anlayışım ırdelıyor ve bunu okura da bddırıyor Ben boyle yaklaşık ellı yansıtma saptadım kıtapta, dokıımunu çıkardım Hepsını burada sı ralayacak değılım Ama orneklemek ıstı yorum "Huy canın altındadır Uç beş anı yaz dıktan sonra mmıdanma başladı ışte Anılar nasıl ya/ılmalı Ben konuştuğum gıbı yazmava kaıaı vcımıştım Onu ko tardık Nelerı, nasıl ya?acağımi7a gelınce, ona da ıçımden geldığı gıbı demıştım " (S 43) Donup donup bu ılkelen sınıyor Nezı he Mcrıç vc yenıdcn saptıyor " Yazdıkla rımı okudum <\A ben dedım ıştc aynen boyle konuşuyorum ' (S 89) Aıadan 7 A man geçıyor yenıden sınıyor kendını "Ben bu anılaıı konuştuğum gıbı yazaca ğım demıştım ya, ışte benım konuşma bı çımın boyle, nereden nereye geldım (S 142) YALANSIZ YAZMALI Ve anı yazmayı bır sorumluluk halıne getınyor "Anı ya/mak uzerıne de dıır madan duşunuyoı um Yaşadığına kendı ne, bu anıları okuyup ınanacak olan oku yucuya saygısı varsa ınsanın, yalansı? do lansız yazmalı dıyorum Saklayacak, yuz leşemeyecek, yazmak ıstemedığın şeylerın varsa o zaman hıç yazma " (S 168) Ger çekten de bunu bır ılke olarak uyguluyor yazar Bu anıları okuyunca, çağımmn en onemlı oyku ve oyun ya/arlartndan bın olmasının yanında, en başta da Cumhurı yet sonrası, benım anlayışımla, erkek cge men Turk yazınında kadın eşıtlığının (emansıpasyon) oncusu bır yazarın, ıç ve dış hallennın ıpuçlannı yakalıyor, kışılığı nın ıztnı suruyoruz "Ben bu anıları ya zarken, bıraz şunu da gozetıyorum galı ba, dıye duşundum bugun Gunun bınn de, bır meraklı edebıyat ıncelcmccısı çı kar da, bır yazar dıyelım bu anılardakı ben nasıl yetışıyor, yetışırken neler bı rıktırıyor dıye ışı ıncelemeye alırsa, bun lar uzerınde duşunebılır " (S 185) O kılı kırk yaran, ınce eleyıp sık doku yan dıl ve anlatış anlayışı yok mu, durııp durup kuşku olarak dıkılıyor yazarın kar şısına "Bazen kuşkuya duşuyorum Dı yorum kı, anı boyle yazılmalı/mı Ben ya şadıklarımı yazıyorum " (S 131) Yıne başka bır yerde şoyle dıyor yazar "Dıyo rum kı, şu anıları yazarken ne çok tıtızle nıyor ınsan Ince eleyıp sık dokumak, dokumunu ıyı ayarlamak, yaşayıp geçtığımız zamanı yazarken, yaşamakta olduğumuz şımdıkı zamanın durumunu, havasını goz ardı etmeden kıvamı tutturmak, okuyan lara enşebılmek ıçın, sıkıntını ya da se vıncını pek açığa vurmadan yazabılmek " (S 207) Ama sıkıntılar, sevınçler de, çe şıtlı ruh hallerı de anılara dahıl, ozellıkle de bu andarın yazıldığı andakı durıımu, ruh halı yazarın sureklı yansıyor doğallık la Anı deyınce, harcıâlem doğumdan baş layıp, şımdıye dek yaşananlan bellı bır suzgeçten geçırerek yazmak, bır edebı yatçının harcı değıl, hele helc Nezihe Me rıç gıbı bır yazann hıç değıl "Insan andannı yazmaya kalkındığı zaman, geçmışle yaşamakta olan hep oyledır de daha çok ıç ıçe geçıyor Yaşadığımız gun, yaşa dığımız gunler, çağrışımlarla rastlantılar la, bırtakım olaylarla etkılıyor, bıçuıılen dırıyor anıları " (S 54) Yazdıkça yenı ye nı anıştırmalar, çağrışımlar usa takdıyoı ve ya7ilmak ıstıyor Daldan dala zaman dan zamana, mekândan mekâna konu dan konuya atlanıyor ya da geçılıyor "C anım ne ısterse onu yazmak ıstıyorum Olmuyor " (S 123) Yazma eylernı, ozel K İ T A P SAYI 769 C U M H U R İ Y E T