Katalog

KISA, KISA Kullanılıp Atılanlar TUFAN ERBARIŞTIRAN " Koleltgın araa şıddet, amacı kazanç tır " ııgun dunyada 27 mılyon kole var Kcsın degıl tahmını bır rakam bu Ktbin olan bır olgu varsa.yer yıi7iınde kolelığın hâlâ hukum sıırdıı ğu Hayır,hayır,sadece ıdare edecek ka daı para sahıbı olanlardan ya da kı^ıyı ucıı ııcıına avakta tutacak bır ucret ıçın çalı^anlardan soz etmıyoruz Ucret ko lelığı dıye tanımlanabılecek bıı durum lar gtrçck kolelık dtgıl Gerçek kolelık tc, ^ıddttle koleleştırılmı^ ınsanlar bu tunuyle hâkımıyet altına alınıvor Fvtt.bugun dunyada dıl, dın,ırk vc sınıı tanımayan bır yenı kolelık tum acı masi7İığıyla yaşanıyor Ustelık kole kııl lanımı.kuresel ekonomının patlayan bır sahası ve boyunduruk altına alınıp ko le olan ınsan sayısı gun geçtıkçe artıyor Oysa bız kolelıfiı, gonul rahatlıfiıyla geçmışe mal edıp, toplumların ıleıledı ğıne bu ınsanlık dışı,durumdan kurtul dıığuna sevınırdık ıçten ıçe Çunku ta rıh, bınlerce yıl tutsak edılıp çalıştırılan ınsanların kolelığın ızlerıyle dolu Eskı Mısır'da, Antık Yunan'da, Roma ımpa ratorluğunda sıstemın ayrılma7 bır par çasıydı kolelık Bu gun so7cttığımız ko lelıkler, elbetle bıçım değıştırdı ama bır ınsanın dığer ınsanın ıi7erınde mutlak bır hâkımıyet kurması anlamında ozu değısmedı nı, ıılusal ve kulturel sınırlar otesınde modcrn kolelığın gırebıldığı he koşede uygulanılıyor Gununıuzıktısadı uygu lamalarına yakından bakıldığında, ko lclığın kulturel bıçımlerı aşıp, kendınc standart kuresel bıçımler bulduğu or Geri Gelmemek Üzere EFNAN DERVİŞOĞLU Kökriikle savaş Londra vePaıibtİL cv ıslcrındt, ktn dı yaşamı uzerındekı hâkımıyetınden vazgeçırılerek talıştırılan ve claha son rada ozgurluğune kavuşmuş ınsanlar New York, Seatle, I os Angeles genel evlerınde zorla çalıştırılan Taylandlı, Fı lıpınlı kadınlar Sılahlı muhahzlaıın go7etımınde Amerıka'da çalıştırılan ta rım İşçılerı Kısa ya da uzun doncm vt turıı ne olıırsa olsun, kolelık şıddet U7e rıne ınşa edılıyor Ve kole, onıı kullanan tarafından kendı yaşamı uzerındckı hâkımıyetınden kımı zaman tehdıtlc ama her zaman şıddet yoluyla vazgcç meye mecbur bırakılıyoı Tum acımasızlığıyla kolelık, dunyada hukum surerken ona karşı olan korlu ğumuzdchşet veriLi Kcvın Bales ego re kolelığe son vermek adına yapabıle ceğımız şeyler var, DUluslaıaıası kolelık kaışıtlaıına ka tılın Kolelıkle savaş ıçın si7 de ASI yc katılın Adres Antı Slavery Internatı onalSuıte312 CIP 1755 Massachuselts Avenue,N W Washıngton,D C 20036 2102 Slavery Intematıonal'ın Web sıte sını w w antıslavery org adresınden zı yarct cdcbılırsıni7 2) Bu kıtabı alın ve lafa kaldırmayın Çunku bıı kıtabın telıf haklarından el de edılen gelır kolelığe karşı savaş ıçın kullanılmaktadır 3) Hayır ktırumlanna ve yardım der neklerıne kolelıkle ılgılı Liddı sorular sorıın 4) Polıtıkacıları sorgulayın 5) Ozel emeklılık ionlarınızı ve yatı rımlarınm sorgıılavın • *Kevin Bales,"Kullanılıp Atılanlar" Küresel Ekonomıde Yeni Kolelik/Turkçt sı Pınar Ofcunç/ (, ıtlt mbıh Yayınları e.posta: se7erayvazlhotmnil.com M alta'nın 26 mıl guneybatısm da "cn fazla ıkı yıi7 donıım gcnışlığındekı kayalık San Lo renzo Adası'nm u/erıne ınşa edılmiş" (s 23) olan ve 1873'ten berı "Akde nız'ın cn oncmlı fcncrı olma ozellıgını" (s 25) koıuyaıı yapayalnız bıı denız fe nerı Ve bıı fenerın en a7 kendısı kadar yalnız olan bekçısı Mehmet Alı Parga "Gerı Gelmemek Uzere", Sıcılya Adası'na bağlı bu deni7 fenerı ılc, Is tanbul O7Cİİ1KİC dc roman kışılcnnı bır araya getıren, leşvıkıye'dekı luks res toıan aıasında, ıkı farklı zamanda ıleı lıyor Mehmet Alı Pargalı ıle buyuk aş kı Emma arasındakı mcktuplar da ra man kuıgusu ıçınde onemlı bıı yer tu tuyor "Gtrı Gelmemek Uzere", bır aşk ro manı gıbı gorunsı. de ustelık karşılığı nı bufamamış bır aşk duygusu soz ko nusıı serııven romanı nıtclığını de ta sıyor ve gızemını bon sayfalara kadat koruyan bır aşkJa bırlıkte, okuyucu nun merakı sureklı ayakta tııtuluyor "tç hesaplaşmalar beynımı yıyıp bı tırdı " (s 54) dıyen Mehmet Alı Parga lı'nın ıç çatışmalaıı, kendısıyle konıış maları ve buyuk aşkına yazdığı mck tuplar, bızı de Pargalı'nın iç dunyasına yoneltııken, saplantıya donuşmuş aş kında, bııtunııyle bır "ınsan"ı tanıma ya, anlamaya çalışıyoru/ "Kendı ıçımdekı ıkılemın çozumunu hıçbır zaman bulamayacaktım ( ) Ba na aıt dıışııncelerın sorumluluğıınu başkasının ustune yuklemek îijime ge lıyordu Yoksa yureksızlığım yuzunaen olduğum yere çakılıp kaldığımı kolay kolay nasıl ıçıme sındırebılırdım kir1 ts 135) Romanın buyuk bolumu, Mehmtt Alı Pargalı'nın agVından sıınulur oku ra, hatta kımı yerde, "Sızı bılmem, ama ben kendı adıma umıtlıydım " (s 158), "Tahmın edeceğını? gıbı" (s 197), "O ankı duygularımı sızc anlatmam olanaksız " (s 145), "!jımdı, 'Bu sure zarfında sen ne yaptın^' dıye soracaksınız halclı olarak En azından kadın okıır soracaktırmutlaka" (s 122) gıbı ıfadclerle, anlatıu kımlığını haürlatın.asına araya gırer, Mehmet Anıl'ın yazar ro lunu ustlendığı de olur Gece olunca, gıın ışığında mıskın bır kedı gıbı sessız, sakın pınekleyuı San Lorenzo I eııerı bırden sılkınır, kım oldugunu hatıılaı, tepesınde pat layan ışık daha bır ıstekle şavkır ve ade ta ava çıkmış vahşı bır kaplan kesılıp ardında saklanan butun kotuluklere meydan okurcasına çevrebinı kuşatan karanlıkları, ışıktan bır kılıçla keser gı bı doğrayıp paramparça ederdı " (s 125) Mehmet Anıl, "çoğu denız fenerı gı bı mıstık mımarısiyle bulunduğu yere" (s 124) yakışır bulduğu San Lorenzo Fencn'nın gızemlı bır goruntuyc sahıp olduğunu da soyler Gızemlı bır aşkın ve beraberınde yaşananların, Pargalı yı surukledığı yer, boyle bır fenerdır ışte Kendısınden once hıçbır fener bekçı sının kalıcı olmadığı bıı tuıtrdckı b<k çilığı, onun kendıııı suıgıın edı^itin as SAYFA 14 lında Kaptan Camıllo Bo dışında hıç kımsenın uğramadıgı bu kayalıklarda "Otto van Buffon" adını koyduğu ko pekle o da bır roman kışısıdır ve Fm ma'nın varlığıyla yaşar Okuyucu, Mehmet Alı Pargalı'nın, Emma'yı da peşınden suruklemesıne rağmen, bırbırlerını neden gormek ıs tcmedıklerı, neden yuz yu/c kontışma yıp mektuplaşmayı teruh ettıklerı, ka fasına takılı olarak saytaları çevırır du rıır Mehmet Anıl, bır "ılk roman"la çı kıyor karşımıza ve çok da ıyı yapıyor Mektuplarla ve gerı donuşlerle bıçım lenen "GerıGelrnemek Uzere", suruk leyıcı ve duygu yuklu anlatımı, çeşıtlı ınsanlık durumlarını gozler onııne seren ruhsal portrelerı, şaşırtıcı gelışımıy le, gızemlı bır aşlun golgesınde, yalnız lığa, hayata, ınsan ılışkılerıne ve daıma ıçe yonelen bakışıyla bır roman Bununla bırlıkte, annesının yanında, Almanya'da yetışen Emma'nın kusııı suz bır Turkçeyle konuşup yazıyor ol ması, Turkçesını ılerletmek ıçın ders aldığında soz edılcn genç kadının, dt yımlerı bıle yerlı yerınde kullanması, Turk edebıyatı hakkında yorumda bu lunabılmesi [" Allah aşkına' Amerı ka Edebıyatı kadar Turk Edebıyatını da okumıış olsaydın 'gulun' olumsuz aşkı değıl, tıpkı kendısı gıbı bır bahar suren ve çabucak solan geçıcı aşkı tem sıl etıiğını bılırdın " (s 167)1 okııyıı cıınıın kafasında soru ışaretlerı uyan dırıyor "Deni7 fenen", "sımge" ya da "me kân" olarak, cdebıyatımızcıa çok kııl lanılmamıştır, 4O'ı muze olmaya elve ri!}lı 374 denı/ fenenmız varken (Cum hurıyet, 9 Aralık 2002) şiırımı/de ge çer de romanımı?da hıkâyemızde, dı ftdıgı gıbı yayama/ ışığını (Bu nokta da Selçuk Baran'ın "Guz Gtlmeden' adlı romanını hatırlamak gerek ) Edebıyatımız da hayatımızın bır yan sıması değıl mı^ "Uç tarafımız deni7 lcrle çcvrıh" dıye ovunup durdugu muz, ancak pek "denızu bırnııllet" gı bı davranmadığımız da ortadayken de nız fenerlerıne de hak ettıklerı değerı vermeyız Mehmet Anıl'ın romanında "deni7 fenerı", "asıl zaman"ın yaijandığı tek mekân ustelık mımarı o/ellıklerı ve teknık yapısıyla çok canlı çızılen bır mekân Sınırlarımmn dışında olması da bı lınçlı bır seçım Akdenız'ın ortasında kı bıı fencr, ıi7aklık duygusunu verır ken Mehmet Alı Pargalı'nın yalnızlıgı nı pekıştırıyor Kahramanımız, bıt ka çışın başlangıcında, fener bekçılığıne sıırgun dıyor kendını Dcni7 fenerı dc sundugu ya^arn tarzıyla bırlıkte ronıa na "mekân" oluşlururken, mekân tab vırlerının guzellığı de anlatımı ?engın leştırıyor Bu ozellıklerıyle, "Gerı Gelmemek Uzere", ınsan gerçeğını ele alış bı<,ı mıyle ve hep bır sonrakı sayf ayı merak ettıren kurgusuyla okunması gcrcken bır roman • "Geri Gelmemek Uzere"/ Mehmet Anıl/ ( an Yayınları/ 276 s B HanizFeneri' Gbemll Mr aşk 'Kurcsel tkonomıde yenı kolelık' kıtabmda Kcvın Bales, yenı kolelığın bı çımlenmelennı saha araştırmalarıyla bırlıkte gozler onune serıyor Somurge LI kureselleşmenın tutsak ettığı bu ye nı formda koleler, sahıplerı tarafınoan çoğunlukla kısa vadelı olarak tukenın ueve kadar kullanılıp sonıa atılıyorlaı Bır vatırım aracı olarak gorulen bu ın sanlar dunyanın her yanında, Fransa, Amerıka gıbı ulkelerde bıle metalaşmış ış gııcıı olarak goruluyor ve en temel hakları ellerınden alınıyor "Dunyanın doıt bır bucağında koleler çalışıyor, ter lıyor.uretıyor ve acı çekıyor Pakıs tan'dakı koleler şu an ayağınızda olan ayakkabıları yapmış olabılırler ,belkı U7crınc bastıgınız kılımı de onlardan bırı dokumuştuı Mutfağınıza şekerı kovan,çocuğunıi7iın elıne oyuncağını vercn belkı dc Karayıp Adaları'nuakı kolelerdır Sırtınızdakı tışort Hındıs tan'da dıkılmış, parmağınızdakı yuzuk bır kole tarafınuan cılalanmış olabılır Kesın olan şu kı, emeklerının karşılı ğında onlara hıçbırşcy odenmemıştır " Soğuk bavaş sonrası kureselleşmeyle 'Yenı kolelık ' sozunıı ettığımi7 bolge lerde sınırlı deöıl, her yerdt Bu gun ulusaşırı şırketler, dunyanın her yerın de doğal kaynakları somıırup duşuk malıyetlı emek gucunden taydalanıyor lar Duşuk malıyetlı emek gucu olarak kole kullanmak, sahıplerı ıçın geçmış donemlerdcn de kazançlı, kârlarını art tırıp, rekabet koşullarında one çıkma ları anlamına gelıyor H17I1 nufııs artışı, ckonomık ve sosyal defiışmelerın altust edıcı etkısı bazı bolgeferı ve toplumla rı bu yenı tar7 kolelı^e açık hale getırı yor Ozellıkle hızlı nufus artışı yaşavan Guneydoğu Asya Afrıka ve Arap ulke lerı, Hındıstan gıbı yerlcrde devlet ya pılarındakı çurumeleı ve ınsanların sıı regelen fakırleşmesı toplumların kole lığı yaşamasına meydan vcnyoı "Bır kole ıster Karayıp de şeker kamışı kes sın, ıster Pencap'ta tıığla yapsın, ıstcr SL Tayland'da bır fahışe olsun, mıılkı yctle yer değıştıren hâkımıyet ve somu Yeni kiMeHk Allahın Süngüleri ABDULLAH TEKİN B ır tck mav7crın, bır tek ınsanın buyuk değer taşıdığı gunler "Dersaadet Harbıye Ne7aretı Celılesı Ingılız bahuye bilahendazlaıın ca kuşatılmış " Osmanlı payıtahtı ec nebı ışgalı altındadır Geyve boğazında Kuvayı Mıllıye muf rezesı oluşturan Mahmut Bey'ın sergı lcdığı kahramanca çabalar Istanbul Ankara yolculuğunun bır bolumunıı drezınle sıırdııren Halıde Edıp Hanım Ankara'ya doğru ılerleyen Yunus Na dı Bey'ın Kuşcalı koyundc tanık oldu ğu tefgrafhane Karlı bır Ankara ortamında Alı Fuat Paşa'ya yonelık emın bır yanıt "Evet Mechbi Ankara'da toplayatağız " Sırtında tozlu nefer elbısesıyle Anka ra'ya gelcn Ismet Bey sessız ve gulum seyerek bır kenarda beklemektedır Kuvayı Mıllıyc'nın yığıt çocukları Ayaklar çaııklı, mıntanlaı vanıalı Yok sulluk ve yoksunluk dız boyu ama gele ceğe, guzel gunlere vonelık ıımut hep taze ve hep uırı tutuluyor Attılâ llhan'ın " Aynaııın Içindekıler" dızısının altıncı romanı olan "Allahın Sungulen" "Reib Paşa" çok genış bır kaynak taraması vapılarak hazırlanmış bır kıtap Yer yeı ozgun belgelcrle do natılmış kıtap yabancı ga^etecılerın edun ve demeçlerıyle, übinanlı fetvala K İ T A P SAYI 705 C U M H U R İ Y E T