Katalog

rın manfetıyle fdm ortadan kayboluyor Bugune kadar da ortalıktan sır oluyor 1950'lerın anlayışında olanların yenı den başa geçmesıyle, haksızlıklar, 1%5'lerden sonra daha da artıyor Do ncmın başbakanın kardeşıne, olağanus tu değeılere vaıan yoıdamsız kredılcr verılmesı, Turkıye'de hayalı ıhracat ge leneğının ılk kurucusu, yırmı yaşındakı yeğenın, duşsel şırketler aracılığı de dev letten çok buyuk paraJar goturup dışanya kaçmast soylentılerı, donemın ma lıye bakanının bu gencı savunma ıçın gazetelere "tekzıp" gondermesı (Cum nurıyet 20 Ekım 1975), aılenın ortakla rından, bırının altmışlı yıllarda devletten aDardığıbırmılyarlıraıJeyurtdışınaka şı ve Denzen sayısız çırlunlıkler Âşık eysel'ı etkılıyor Kntulukler memlekete kok saldı runclıkfesatlık arttı çogaldı Bu tsın tslahı Allah 'a kaldı Ulu Ianrt yardtm etsın mıllete Tezvırctmn tsı gıder den Yalanaya ıtıbar tok eksen Hılekârtn sahtekârın ıslerı Yol açıyor rezalete nefrete Veysel, Alevıdır Bır zamanlaı, Alevıler lc Sunnılen karşı karşıya getıren ekono mık kultınel ve tatıhsel zıtlıkların vcn ne, gunumuzde artık başka alanlarda ye nı zıtlıklar çıkmıştır lşte bu yenı zıtlıkla rı go^lerden saklamak ısrevenler eskımış Aleyı Sunnı ayıımını koruklemek ıster ler Âşık Veysel mezhep ayrımına ırkçi lıga hep nukLclı yaklaşıyor Mezhep kavgasına dın dovusune Sankı varıp sıg'mamışlar cennete Alevt Sunnıhk nedır Mtnfaattır varvarası Kurt ıı Iıtık u vc (eıkez'ı Hep Adern ın oğju kızı \tzıl ındıı m kızılbaş DeJHrf mıyız hep btı katdes Bızı \ükaı bızını aU$ Snndurmektır tek (.arest Kendı adıyla dernek kurmak ıçın ya nına gelen heyete 'Bu dernek, Kurt, Turk Çerke/ Alevı Sunnı ayırmadan çotuk okutuısa sevınııım" dıyoı Â^ık Veysel ın gençlığmde Anado lıı'da bazı ortamlarda saz çalıp turku şpylemek lslamıyetle de baödaşmazdı Âşık Veysel ve arkadaşı, Adana'da bır dukkânda saz çalarken dukkânın asıl sahıbı gelıyor Bunları sırtlarından ıtek leyerek dışarı atıyor "Dukkânın betını bereketını kaçırdınız Allah'ın ve Pey gamberımızın men ettığı bu sazı çalaca ğınıza, camıde mendıl açıp dılenın dıyor Butun bunlara tepkılı olan Âşık Vey sel, dınsel ve geleneksel bazı kavram değeı, tutum ve davranış bıçımlerıni ke sın deyışlerle eleştmr yobazlığın her za man karşısındadır "jeyh Saıt ayaklan ması ıçın soyledıklerı gunumıızde "^eııata gore yaşayacağız, şerıat ıstıyoruz" vs dıve ortada gezenleıe şeııata teslım olmuş bırçok aydına soyfenmış gıbıdır Menemen meselesı geldı meydana Orda hırka^lart uydu seytana Mebch dıyt ktndın Lındın urgana Taktı kurtulmadı dailarımızdan Şerıata, şevhlere karşı olduğu bu şı ıundeAşıkVevsel 'mektepleıı, tıen hat Lırını onl ırın kaışısına kovar Ortadogu nun tasavvui denılen kultur alanında nagna/lık a/ıcık gevşer Iasav \uha ınsan Âllah'la ulveleştığı gıbı, ona Ortodoks Muslumanlığın soraınadığı so ruları da sorar Ama bu da hep beli ge SAYFA 8 lenckler ıçınde olıır Adem'ı surdun bakmadın Cennet'le de bırakmadın ^eytan'ı nıye yakmadtn Lehennemın var da senın Kılıse'de despot keş:) ha Allah'ın oğlu demış Meryem Ana neyın ımış Bu ışın var bır de semn Veysel ntden aklın ertnez Uzun ktsa dıltn durmaz Eller tutmaz gozler gormez Bu acayıp sır da \enın Goruldıığu gıbı sorgulardan sonra yı ne teslımıyet var "Aşık Veys.el, halk kulturu Osmanlı kulturu zıtlıgına çok duyarlıdır Bılındığı gıbı, Osmanlıların dıllerı, l'urk dılı degu dı Arap'tan, Fars'tan, Turk'ten oluştu rulmuş, oykunme bır dıldı (Osmanlıta) Muzıklerı, edebıyatlan da ona bıma oy kunmeydı Veysel'ın doğumundan on beş yıl kadar onte, Abdulhak Hamıt, Dertlı'nın bır şı ırını Namık Kemal'ınkıne benzetır 'Bu yuk Vatan ^aırı" buna (,ok hıddetlenır, "Ben o kotıı kelımelerı kııllanmam" der Vatan îjaırımız, halk ozanımn dılını, soz cııklerını ağzına almazmış Boylesınetık smıyoı Iuıkceden Veysel'ın doğduğu yıl (1894) Ulu Ha kan C ennetmekân Abdulhamıt Han I'ıırk^enın yerıne ıılusal dıl olarak Aıap Layı geurmek ıster (Zıncırkıran B Metınleıle Edebıyat Bılgısı 1 Izmıı Lğıtını Lns tıtusu yayını 1970 39) Oysa, bu donem de aydınlanmız bır başka dıle 1 ransızca ya ıyıce alışmışlardır Resmı yazışmaların valın ve a«,ık olması i(,ın, saray kâtıpleıı nın, once bransızca yazıp sonra Furkı^t ve (,evıımeleıı buvuruluı (Levent A S Turk Dılınde Gelışme ve Sadeleşme F v relerı 1 Baskı 160) Vevsel, on dokuz yaşındayken 1913 vılında bır başvezır ozel va da lestnı butun vazılarını oııcc Fransızca vazıp sonıa Tutkçeve çe\ıı mektedır (1 urk Dılı Aralık 1974 957) Ba?ı varlıklı ve avdın çevreler hıçbır kultıırelba^labağlıdeğıldır 1925 teAmı ral Brıstol Amerıka va verdığı raporda ( elal ve Suphı Nun îlerı kardeşler mıl lıvetc ılık ticaretı vaparak zengın olmuşlaı dıı Lvlerınde Ruım.a konuşurlar" der (Ku^uk Y TurkıyeUzerıneTezlet îstan bul, lelun 1979 189) Âşık Veysel suregelen bu ıkı ayrı kul turu (oykunme kulturu halk kulturu), turku şarkı zırlığıyla anlatır Şaıkıva(Os manlı kuhurune) karşı, turkuye (halk kulturune) bağlıdır Şarkı gazeldır hatamız Âşık Veysel'ın ılgısı yalnızca kulturel değerlerle sınırlı değıl Bızı çevreleyen evrenı, ıcımızdekı bdıncı de sorgular l(,c bakışfa, bu varoluşun gızını çozmeye uğraşıı Yıllana aradım kendı kendımı Ihçbır lurlu bulamadım ben benı Hayal mıyım uruya mı bılınmez Ihi^bır turlu bulamadım ben benı Varlığım yokluljum bır Veysel adtm (ıokkubbedekalacakttr \e\ kadım Lllı u<, yıl kendı kendım aradım Hıçbır turlu bulamadım ben benı Sonunda kendısının ve evrenın bılıne mezlığıne varıyor Bulunmaz kenart haddı ne/ayda Donuyur bır dulap çarkı belırstz Çağlayan bır m var arkı belırsız *** Dızelerınde sık sık dıyalektık anlamla la rasthyoruz Derdım bana derman tmts bılmedım *** Sefanın ce/anın/arkı yok bence Eğer duşunursek ınceden tnce îkısı de \on haddıne vartnta Dumdnz olur ınıs yokuş dereler An ıkı şey, gelışımlerının uç noktasın da bırbırıne donusebılıyor Ancak yıne dıyalektığe uygun olarak, guçlerden va da oluşlardan herbırının bırsırası, vaktı var dıı / ier çneğın bır mevumde yer olur Lmek venp yaptığı bostanmı sel alın ca şovle dıvor Bahvemı sel aldı dıve yatmak oLnaz 7aten eskısı gıtme/se venısı gelme7 Bos tan veııne lıuan dıkmcvı duşundum Amıonun ruhl ın ısıl havıan bııık.ın taıafı teotıkduşuncdeııdegıl turku sov levışı ve saz çalışıdıı Sazına sovledığı bır şıııde Haft küttürü Osmaniı küttüpü de, çok sayılı bır ıkı çalgıcuiışında kımın sazını tanıyabdırız Oysa Âşık Veysel ılk tezene vuruşunda bellıdır Dunya olçeğınde sanat^ıları yuz yuze dınlemeftrsatımoldu Unlıı Arjantınlı gı tarcı, ozan ve şarkıcı Atahualpa Yupanquı, Amerıkalı foan Baez^ Yunan Mıkis Teodorakıs Hıçbırınde Âşık Veysel'de kı soylu duzey yoktu Seçtığı turkuyu sazına uyarlar Kendı soyleyışınce soylerOnu başkalaruıdan ayıran, ışte bu kışısel usluptur 1952'de tsranbul Spor ve Sergı Sara yı'nda onun ı^ın duzenlenen gecede Ah met Kutsı Tecer şoyle dıvordıı " Aramızda onun ı,ok yurekten hayran lan ve dostluğu ıle ovunen bırijoklarunız bulunuyor Ben de bunlardan bırıyım Halk şurının az zamanda bu derece yaygın bır hal alması, gelışmesı Âşık Vev sef'ın o eşsız şahsıyetı sayesınde olmuştur O sazının sesı gıbı şıırlerının sesını de çok ıçten, çok deruıden kavramayı ve hava tın akışına gore duzenlemeyı bılmıştır Butun Dunlarda hayatın kendısı kadar halıs bır şahsıvet ortava koymuştur " Doğa ve sevi şlirlerl ünun en guzel şuıleu doğa ve sevı şı ırlen Doğaoakı rengı sesı alcışı ne guzel duyuıuı Onun sevı şıırlerı oylesıne oznel dır kı bırını alıp kendı sevgımıze sevdı ğınııze uygulayamayız Her şurınde 7A man, mekân ve sevgılıve bağlı ozel nakış lar bulunur Turkçeyı valın, usta ve çok etkılı kul landığı şıırlerınde duygusal yoğunlugun her zaman duşunsel ve nesnel bır efeılım le dengelendığı gorulur Nıtelıklı, knklıı ve vetkın bır dılle, vapmatiksiz, gosterış sız, oturmus saltık bır şıır verır Halk şı ırı teknığınde kusursuzdıır "Sıkı bu du zen ıçınde (şıır) rahatça konuşur" (Saba hattın Lyuboğlu) Yapıtlarında yaşanı se vıncıyle, hu/un, topraksı bır dırenışle, umutsuzluk ve tevekkul ıçtenlıkle, çe kıngenlık v L kcndını clc \ ermeme bır M .ı dadır Yu/vıll.ırın kendısındt topl.ıdıfiı kul turel bıııkııııle şaşma/ bıı biçiınue, tuı kununhasını stçcı 19^1 dc ılk ke/avdın laıın kaışisuıa çiktıguıda Lııılek voresı nın o zaman \ kadar dış ı k ınalı rıırkııle ruiı soyluvoıdu Suzulup gLİenleı ıçınde en gu7ellerını seçmışrı Bi7e o zamana kauaı duvulmamış sesleı getırdıler Cal dılar sovfedıler " (A K Tecer) Veysel el sanesı de ışte ılk kez duvulan bu turku lerle başladı Âşık Vevsel dogada olsun, kultuıel va şamda olsun tuhaflıklarla alay etmevı se ver Bahçesını süıp supuren sele şoyle soy ler Yağmur yagmış re/ bulanık gelıyor Buyuk tuttar her kalemden alıyor Parası yok bırer marka vertyor O, eskı âşık geleneğının bırçok oğesı ne onem vermez, va da eleştırır Tapşır ma(mahlas) seçmemıştıı Atışmagelene ğını her zaman kınamış, bade ıçme gele neğını alaya almıştıı Kahını yumaya bulamaz kan litnt ten Htndıstan daıı bahseder yarı Bu dızelerde, çaftdaşı, Şarkışla Baharo zu'lu I'eryadı nın duşunde ak sakallıpıı elınden bâde ıçıp, \ Iındısran'dan var sev mesıyle alav etmektedıı Eskı aşıkların onca şııryazdığı pevgam berler, oruç nanıaz kadınlaruı açik saçık gezmesı, Ârapça harflerın sırasına goıe dızeleroluştuıma, muamma ebted leb değmez omur destanı gıbı şevleıle ılgı lenmez Bu gorununıuvle dc gelcnektuı ayrılır Alevı ozanların çokçj andıklaıı Hz Alı Lhlıbevt.On Ikı Imam Mııham med Alı konularına da takıntısı vok tur Âşık Vevsel uzmanlat ın halk şıırı gele neğınden sayageldıklerı doğaçtan soyle meyı de yadsır • J CUMHURİYET KİTAP SAYI 684 (ıılıs/ım \e\ımı \c\ınt kattım dıyor Bu, bır sazı çalma felsefesıdır Iç sesıbır sazda yjrarmak însanınsazla.sa zın ınsanla bıı ve avnı olması Âşık Vey sel, bu bırlığı Ben bır ımanoğlu sen bır dul dalı Ben babamı \en usiam unutma dızelerınde de anlatır Şımdı ulkemiz veysei genc âşıklaria