Katalog

Onun bu etık tavrı, Wıttgensteın'ın, Ancak kenJınde deınm yapabılen devrınnı olabılır" sozunu getırır akıllara lezer Ozlu valınlığından hıçbır bı çımde tavız vermeden, uzun uzadıya buyuk felsefı ço/umlemelerle boğma dan okuyucuyıı, salt ızlcnımlere salt kahıamjnlaıının anlık dııygulanımları na bu duygulanınılaıdakı dalgalanma lara ver vereıek toplum eleştırısinı da ha ılk ıırunlcrınden ıtıbaren olanca saı sıcdığıvla ortayj kovabılmış hır yızardır Hıç şııphe vok kı, yaşasavdı, bu von deesetleı vetmeyedevam edecektı ko nıı sıkrnıısı çckmıyordu Leylâ Lrbıl e vazdığı bn mektııpta şoyle der "Kcn dım ccik rum kan İO 40 sayfa kadciı yazı yazdım An konulu bn şty anlatmak ntemıyo Konıı o kadar çok kı, çevresıne ba bınlertc konuyu gorur gorsun "(14) Kız kardeşim ve ben aıleyı tesellı etmeye çabaladı Ulkemız de yaşanan sıyasal çaİKantılar onu yıpra tırcasına uzmuştur Sağlığının bozulma sı da bu yuzdendır Tedavı gorduğu klı nıklerde bıle asla kabul edılmeyecek 1 utanç verıcı haksı/lıkl.ırla karşılaşmi ) daha !>onra bunlardan kıtaplaunda so/ etmıştır Tezer'ın Trden ıle cvlılığınde kendı SJ natına gıdeıek daha a. zaman avırabılıı dıırııma duşmesı cvın yııkıınu bovlcsı ne ağu bu bıçımde taşımaktan sıkılma sı sık sık v.ıptığı Avrupa yolcıılııkların da kendısıııı oıadakı oıtama daha vakın dııyması aynlmakaran vtrm(.sıncnedcn oldu Bu kararı geıçekleştırebılmesı ol dukça guç oldu 1981 yılında DA AD'den aldığı bn yıllık sanatçı bursu ıle kızını da yanına alarak Berlın cgıttı Bcr lın'de kalış onun ıçın çok olıımlu geçtı Her şeyden once ozgurce yaşamanın çağdaş bır kentte olmanın, gundelık va şamdakı kolaylıkların, yazarlara verılen değerı gormenın, kendı kultur çevresı ıcınde yaşamanın tadını çıkarttı Bursu altı ay daha uzatıldı Berlın de Bır lnlt barın Hınde adlı kıtabını Almanca ola rak yazdı Bu kıtabı yazmak ıçın daha once bırçok ulkeye yolculuk yaptı Kal ka'nın, Pavese'nın, Svevo nun ızını sur du Bu yazarlarla akrabaydı Onlar san kı hep onun yanındaydılaı Yayımlanma mış metın 1982 yılında Marburg kentı edebıyat odulunu aldı Berlın'de 1982 Aralık ayında açılan "Okromazone" adlı Kanadalı sanatçılar sergısınde Tezer, sergıye bır yapıtı ıle ka tılan tsvıçre asıllı I lans Peter Martı ıle ta nıştı ( ) Hans Peter, Iezer'den 10 yaş gençtı, Canlı ve neşelıydı Bır anda Ka nada'yı, orada kurduğu duzenını bırak mayı goze almıştı Tezer ılk kez çok şef katlı, zamanın buyuk bolumunu ona ayı rabılen, kahvaltısını bıle hazırlayan ve bundan erkeklık gururunun ınundığını duşunmeyen bırıyle karşılaşıyordu Lr den'le zaten kopmuş olan beraberlığı Hans Peter'ın ortaya çıkışıyla boşanma ya dayandı Berlın den Erden'e yazdığı mektupta şunları soyleyecektır ' T>o\tça ayrılmamız gerektr Ya\amtmız boyun ca en denn dostlar olarak kalmamtz gere kır Kımse baikasını sevmekle, başkastnt ne boynuzlar, ne de ha$ka\tna kazık atmı$ olur Bunlar tnıana ozgu duygular Bıztn sanlıgayon vermeye çalt^an kıştler olarak, tum tnsanal duygulara saygı goUermelt yız Sekız yıldır evtmtzın kalorıfer sorunu çozulemedt, sekız yılda evımtzın erkejtj olarak salona bır soba kurmayt ha^ara madın Ln buyuk en/lasyon yıllarında evın tum yuku sırttma bındı, 14 yılda ayakkabtlartmt koyacak bır yerım olma dı, şu an htanbul a domem yatacak bır tlık odam yok Utanbul'dan buraya geltr ken ıçımden bır ses 'aynt koşullara do nenen, aynı ko^ullara, artıkyaşamda hıç bır şeyı değısttremeyeceg'ını, ya^lılıg'ı ve durgunlug'u kabul et ' dıyordu Heacı 1983 yazında tstanbul'a donen Tezer yenıden Turk Alman Kultur Merke zı'ndekı ışınde çahşmaya başladı Erden Kıral'dan boşanma, her ıkı taraf ıçın de oldukça sıkıntılı oldu Kızları Denız bu boşanmadan oldukça etkılendı, çok kıı çuk olmasına rağmen anne ve babasıyla altı ay konuşmadı l'urkıye'de polıs Hans Peter'le Tezer'ın evlenme ışlerını bır turlu bıtırmedı ve hep yokuşa surdu Erkeğın kadından daha genç olmasına bıle karıştılar Butun bu burokratık guç lukler, tstanbul'un kırlılığı, gıttıkçe ya şanmaz duruma gelışı, kalorırerlenn yan maması, suların akmaması yazarlığına ayıracak zaman bulamaması, ulkenın çalkantılı sıyasal yaşamı, sakın bır ulke olarak bıldığı, yakından tanıdığı Isvıc re'ye yerleşme kararı almasına neden ol du 1984 yılı mart sonunda Tezer Hans Peter ve ben Yunanıstan ve ltalya uze rınden Isvıçre'ye gıttık Nısan ayında ev • CUMHURIYET KİTAP SAYI 679 Başına buyrukluğunu, bır başınalığını kendıne kılavu7 edınmıştı, bu yuzcıen unlıı olmak derdınde de değıldı "Unlu ve aktuel olmak da ıstetnıyorum Ama gene kuçuk bır kıtap yaparsam, okuyana bn $ey verstn ıçtnt dalgalandırsın, onu rahatsız etstn ntıyorum "(15) I ezer Ozlu aramızdan ayrılali tam on ycdı yd geçmıs, Yaşamı boyunca aradı ğı sınırsi7İığa on yedı yıl once kavus muştu lezer üzlu bureklı bır yolculuk duygıısu ıçındeydı, yaşamı 'gıtmek' ola rak algıladığını soyluyordu, çunku, sı nırları can sıkıcı olarak goruyor, sınırla ıı yıknıak, aşmak ıçın yaşıyordu "Pazar gunlerı ^ımaılerde Sokak aralanndan geçerken gozume ptjama lı aıle babalan tlifine, iışın, yagmurlu grt gunlerde tulen soba bacalanna ılışır se gozlerım odalann ıçtne asılmış çamaştr gorunem bulutlar tslak kıremıtlere yakınsa, yajfmurçnelıyona, radyolardan naklen futbol maçları yaytmlanıyorsa, tartı^an ınsanların se\lerı mkaklara dek yanstyorsa, gıtmek, gıtmek, gıtmek, gtt mek, gıtmek tstertm hep "(16) lezer Ozlu, son yolculuğunu, ardın da ycrı doldurulamayacak bır boşluk ve edebıyatımızdan hıç sılınmeyecek ızler bırakarak yaptı O ızlcrle hesaplaşmayı goze alacak okurların olduğuna ınan mak belkı rahadatıu olabıbr, ama I'ezer Ozlu'nıın eserlerını gelecek kuşaklarla buluşturmak sorumluluğunu her zaman taşımami7 ve humın ıçın bır şcyler yap mamız gerektığını duşunuyorum • (*) [email protected] (1) I'ezer Ozlu, Yaşamın Ucuna Yolcu luk, Yapı Kredı Yayınları, 1995 (2) Bır Romanı Okurken, Çocukluğun Soğuk Geceleu Yazko Ldebıyat, Mart 1981 (Ayrıca bkz Tezer Ozlu'yc Arma ğan, Yapı Kredı Yayınları, 1997) (3) Eskı Bahçe Eskı Scvgı (Butun Oy kulerı), Yapı Kredı Yayınları, 1997 (4) Gumhurıyet, 9 Kasım 1978 (Ayrı ca bkz Tezer Osrlu'ye Armağan, Yapı Kredı Yayınları, 1997) (5) Tezer Ozlu, Yaşamın Ucuna Yolcu luk, Yapı Kredı Yayınlaıı, 1995 (6) Iezer Ozlu, Kalanlar, Yapı Kredı Yayınları, 1995 (7)age (8) "Bır lntıharın Izınde" Zaman, Var hk, 25 Şubar 1992 (Ayrıca bkz Tezer Ozlu'ye Aımağan, Yapı Kredı Yayınları, 1997) (9) lezer Ozlu, Çocukluğun Soğuk Gecelerı Yapı Kredı Yayınları, 1995 (10) lezer Ozlu, Yaşamın Ucuna Yol culuk, Yapı Kredı Yayınları, 1995 (11) lezer Ozlu, Kalanlar, Yapı Kredı Yavinları 1995 (12) lezer Ozlu, Cocukluğun Soğuk Gecelerı, Yapı Kredı Yayınları, 1995 (13)age (14) Tezer Ozlu'den Leylâ Erbıl'e Mekiuplar, Yapı Kredı Yayınları, 1996 (15)age (16) Fezer Ozlu, ÇocukJıığun Soğuk Gecelerı, Yapı Kredı Yayınları, 1995 SAYFA 6 Umut Demirdelen Tezer özlü AMSlrmen Sezerouru Ankarai979 SEZER DURU B \7 uç kardeş de eylul ayında doğ duk Ustelıkdoğumgunlerımızay nı haftaya rastlar Tezer ıle De mır'ın doğum gunlerı ıse neredeyse ay nı gundur Bırtaç saat farkı yuzunden Tezer'ınkı 10 Eylul olmuştur ra ıçerıye Guner Sumeı gırdı Uç ay su recek olan Parıs maceramız başladı Gu ner sanırım o gece Fezer'e âşık oldu Onun, bır apartmanın çatı katındakı uiak odasında bırlıkte kalmaya başladı lar Ankara'da geçırdığı son yılda Tezer, Goethe Enstıtusu'nde çalıştı On dokuz yaşındayken bır roman yazmıştı (kı bu roman kaybolmuştur), 1963'ten sonra Yenı lnsan, Yenı Ufuklar ve Yenı Dergı adlı dergılerde zaman zaman oykulerını yayımlamaya başlamıştı Yazma ısteğı gıttıkçe artıyor, zamanının buyuk çoğun luğunu edebıyata ayırmak ıstıyordu Ankara yıllarında yaptığı ılk çevırı kıtapla rı da Bılgı Yayınevı'nce yayımlanmıştı Çevırı ışını her zaman surdurdu O yıl larda Kafka ıle uzun sure uğraştı, onu za ten yaşamının sonuna kadar da bırak madı 1 lastalanması da o gunlere rasdar Tezer'ın hastalığı uzerıne çok duşunmu şumdur Onamanık depresıftanısıkon mustu Bu hastalık her zaman, çevre stndekı ınsanlardan bır darbe yedığınde, ona yapılan haksızlıklara dayanacak gu cu kalmadığında, toplumun Duyukolay lara gebe olduğu, ınsanların olduruldu ğu, ışkence gorduğu zamanlarda depre şıyordu Tezer tanıdığı herkese karşı ın sanca yaklaşan, ezılenın yanında yer alan ozverılı bır kışılığe sahıptı Çevresınde kı olaylara ve kışıiere karşı alaycı bır ba kışı vardı, ama ış ımana yapılan haksız lıklara geldığınde ısyan cderdı Çok ze kı ve esprılıydı, guzel, gevrek bır kahka hası vardı Ufak tefek (1 57 cm ) ve ınce olduğundan ne gıyse yakışırdı Zaten her zaman ve her koşulda şık olmuştur Hassas ve çok duyarlı bır ruh yapısına sahıp rı Kurulu duzenın ongorduğu koşulla rın hıçbırıne uymazdı Kentsoylu olma sına rağmen hep taşralı aüelere gelın ol ması aarıp bır çelışkıdır bon eşı Hans Peter Martı de tsvıçre'nın ufak bır kasa basındandır Guner Sumer'den ayrıldıktan sonra 1968'de tstanbul'a donen Tezer bır su re annem ve babamlayaşadı M A N ve Alman Bırleşık tlaç fabrıkalarında Al manca çevumenı olarak çalıştı Asaf'ın dul eşı de tstanbul'a ycrleşmıştı, Pırk ko'nun evuıde tanıdığı genç sınemacı Er den Kıral'la Hazıran 1968'de evlendı ( ) Tezer'ın Erden'le evlılığı sırasında sureklı çalıştığını, kocasının sanatçı ola bılmesı ıçın onu bır oğrencı gıbı yetıştır dığını yakın çevresı çok ıyı bılır 1973 yı lında Denız admı koydukları bır kız ço cukları dunyaya geldı Denız adı Te/er'ın Denız Gezmış'e duyduğu buyuk senıpa tı yuzunden konulmuştur lezer, Gez mış'ın erkek kardeşı ıle dostluk kurdu ve Cumhunyetın ılk yıllarında başlatılan buyuk eğıtım seferberlığı ıcınde annem debabam da oğretmen okullarında oku yııp oğretmen olmuşlardı bu yuzden bızım çocukluğumu? Sımav, Odemış ve Gerede gıbı kasabalarda geçtı Ode mış'te bır gun Tezer'le el ele tutıışarak yola çıktık, Kentın dışına kadaı yuruduk Dunyanın sonunun nerede olduğunu bu yollann nereye kadar gıttığım nıerak etmıştık Çok sonraları Alman edebıyat eleştırmenı Ingrıd Heınrıch Jost'a bır soyleşı sırasında şunları soyleyecektı Te zer 'Dort bın nufuslu bır Anadolu kasa basında dunyaya bakmayı oğrendım Altı ya^ındaydım Dunyanın somuz buyuk luğunu biîU'tttm ve gıtmem, çok uzaklara gıtmem gtnktığıne ınandım Ben, babaın ve babaannemle bırhkte 1952'de tstanbul'a geldım Tezer an nemle bır kış daha ge<,ırdı Gerede'de Annemın tayını beklenıyordu Tezer de ben de Taksmı 29 Lkım llkokulu'nu bı tırdık îlkokuldan sonra ben, ardımdan da Tezer Avusturya Kız Lisesı St Georg'a gonderıldık Ie/er'ın bu okulda en yakın arkadaşı Gonenç Ertem oldu Tezer çok kuçuk yaşlarda edebıyatla ıl gılenmeye başladı, gerçek dunyasının edebıyat olduğunu kavradı Dunya yazı nının tum klasık yapıtlartnı kuçuk yaşta okudu ( ) Ağabeyımız de edebıyatçı ol duğundan evımızde kıtaptan bol şey yoktu Demır'ın evde ozel Dir odası vardı, bu oda genç edebıyatçılarla dolar ta şardı 1961 yaz tatılınde ılk kez Avrupa'ya gıttık Avusturya ya ( ) 1962yılınaaTe zer sınıf arkadaşı Guler'le Almanya'ya ve Hollanda ya gıttı 1 ransa ya geçer geçmez oranın bıze Almanya'dan daha yakın bır yer olduğu nu anladık ama ne yazık kı Fransızca bılmıyorduk Son bındığımız kamyon bızı Parıs dışındakı Porte de Lılas'a bı raktı ( ) Parıs'te tek bıldığımız ver adı Monteparnasse'dakı Cafe Seıect'dı Kahveye gırdığımızde yağmur bardak tan boşanırcasına yağıyordu Zorla bır yerbulduk, kahve ısmarladık Bıraz son