Katalog

Insanlık Halleri' Galerisi Marcel Aymc'nın dokuz oykusunun yer aldığı Duvargeçen adlı yapıtı, çok sayida "ınsanlık halı" sunuyor. AYŞE ECE * unya uzeıınde var olmaktan kay naklanan ınsan dıamı de okuıla rı tanıştırmak, tanısmış olan okur lan ıse bu dram ıı/crıne deıın duşunce lere sevketmek gıbı kutsal" amaçlar ılc vola çıkan 'yuce" edebıyat, kesın tanım lamaların eşlık edemedığı o soyut "ınsan dramı" ıle olmasa bıle somut "ınsanlık hallerı" ıle okuru karşı karşıya getırmeyı başarır "Insan dramı"nın bdıncıne var manın yolu, buyuk olasılıkla somut "ınsanlık hallen"nın art arda dızddığı uzun bır kolyenın boncuklarını bır sure par makların arasında ge/dırmekten geçer Oykulerın bır araya geldığı kıtaplar, avıı cumuza sankı otekı metın turlerınden da ha fazla sayida, farklı renklerde boncuk bırakır Boncukların bırbırlerıyle gırdığı ılışkıler ağına kapılınca ıse resmedılen "ınsanlık nallerı"nın, ne kadar bırbırle rındcn larkh da gorunseler ınce ıplıkten dokıınmuş teyellerlc bırbırıne bağlı ol dıığu, bırbıtınc bcn/edıgı ortaya çıkar Marcel Aymenin "Duvargeçen"i yeniden D kazanmak îçın çırpınan Dutılleul, aşkın da bozgıınuna uğrayıp hem aıkadaşların dan, hem de sevgdısınden mahrum kalır Insanın başkalarının onayına, beğenısıne ve sevgısıne duyduğu sonsıi7 gereksınım doğurabıleceğı olumsuz sonuçları kendı oykusunde somutlaştırır Poldev Masalı adlı oykunun kahraman ları Marıchella Boıboıe ılc Bobıslas, bır bırıne taban tabana zıt ıkı kahıamandır Borboıe dının tıım gereklerını yerıne ge tırmeve kendını adar, Bobıslas ıse tutkunun, tembellığın ve ayyaşlığın hukumdar lığında yaşamavı yeğler ünlaıı bekleyen son tıım ınsanları bekleyen sondan fark lıdeğddır 'Otekı dunyada buluşuı vebu dıınyada bırbırlerı ıle kurdukları dışkıye temel oluşturan oğretılcrın en son kerte de nasıl anlamsızlaştığını gorııp bırlıkte ermış Pıerre'ın açtığı kapıdan geçerler Ne de olsa yaşam tarzlarını, ınançları, varoluş şekdlerını belırlcyen oğretıler, yaşanan mekânlar ve duzcnler değıştığı anda ınsa nı terkedıveıır I ınard ıle Gonflıer adlaı ında ıkı katılın, karısının kendısını en yakın arkadaşıyla aldattığını oörenen Langelot de karşılaş malan anlatıLr UçZabıtaOlayı adlı oyku de Otekı ınsanlardan farklı olduklarını yaptddarı eylem de'kanıtlayan Pmard ve Gonflıer, ınsan oldurmeye neden olan ruh hallerı u/erıne sohbet ederken Langelot'u gorurler Onun hdtâyesmın yalnızca başı nı dınleyınce Langelot'un da onlardan bı rı olduğunu duşunurler Varsayımlarının doğrulanmaması uzerıne başbaşa kalır ve bırbırlerı de mucadele etmeye koyulur lar Kendı yaşadddarına benzer bır du rum yaşayan ama bu duruma onlardan farklı tepkı vcren Langelot'un varlığı, bel kı de yaptddannda haksız olabdeceklerı nı, duşunduklerı kadar ıyı ınsanlar olma dıklarını anımsatır onlara Bunun uzerıne kurdukları ortakLk sona erer ve ruhlan bırbulerınden uzaklaşır Benzer duşun celere sahıp ınsanlar bır araya gelıp, bır bırlerının başkaları tarafından kotu bulu nan ama onların ıyı olduğunu duşunduk lerı ozellıklen u/erıne fıkır yurulmeye ko ılunca bır hoşnutluk duygusıına kapılır r Ancak onlardan farklı kışılerın anıden ortaya çıkması sonucunda bırbırlerıne duydukları sevecenlık yennı netrete bıra kır Bıraraya gclıp bırbırmı anlamaya ça lışan uısanların kurdukları dışkderde, sap tanan benzer ozelldder neşe getırırken, f arklılıklar da dehşetın egemen olduğu kı sa surelı ya da uzun surelı şaşkınliklara yol açabdır Rusya Bozgunu'nun kahramanı Pıerre Chaudet, kızıl saçları ve çalışkanlığı yu zunden sınıfın tembcl oğrencderının çe şıtlı a^ağdamalarına maru7 kalır Arkadaş larını onlann tum kotu davranışlarına kar ş,ın oğretmenın azarlarından korumak ıçın oğretmene yalan soyler Bır arkadaşi onu oğretmene şıkâvet eder ve yalanı ortaya çı kar Soğukkanlıldda verılen ceza odevını yapan Pıerre, sozluye kalktığında Napo leon un savaş oykusunu eksdcsız anlatır Oykunun sonunda artık arkadaşları tara lından aşağılanmak ıstemedığını belırten bıromek vermekten kendını alıkoyamaz Kısacik bır 7aman ddımınde arkadaşının onu şıkâyet etmesı ıle başlayan olaylar dı zısı Pıerre'ın rahatsız olduğu gerçekler de yuzleşmesını sağlar Insan ıçındebuyuttu ğu acdarla hesaplaşmak ıçın bu tarıh sap tamaz, kuçucuk bıt olay, bdınçaltında su Benzer düşünceier reklı ertelencn hesaplaşmaların fıtdını ateşleyıverır Insanları aıt olduklaıı toplumsal sınıfa goıe degerlendıren, cşıthk gıbı bır değer ıiehıç tanıijmanıış M Jourdın, A ıle Bad lı oykude farklı değer vargdarına sahıp ın sanların bır arada oulunduğu bır okulda gorev yapaı Bu tur çalışma ortamlarm da boy gosteren değerlet çatışmasmda, aynı değerlere tutunan ınsanların koru korııne vantıklau üjbırlığının sonuçları hıç de adu olmayabılır Insan ne kadar kendısını adıl davranmaya zorlasa da top lumsal yaşam bırlıkteldc gerektırdığı ve bu bırlıktclıklerde de kımı zaman sorgu SLIZ sualsız ı^bırlıklenne gıdddığı ıçın bel kı de adalet ınsan yaşamından hep bu ka dar uzak bıı yerde konumlanmayı seçer Kotu Ateş'te bctımlenen ade yaşamının baş kahramanı Maxımdıen, kansının bır an once olmesını dderken geçmışıne do ner Karısının soyledığı bazı cumıeler ak lından hıç sıhnmemıştır Bolşevık Devrımı'nın çekırdek bır I ransız adesının yasamına dolaylı etkısı sonucunda Maximdıen ıle kansı arasın da aşılması ımkânsız duvarlar yukselmış rır Yaşldığın ınsanı olgunlaştırdığına da ır bır ınanç beslensc de, unutulduğu var saydan andarın en berrak hallerı dc yaşlı zdıınlerde belırmesı, olgurdaşmadan ote acı vc ıntıkam dolu ruh hallerıne zemın hazırlavabdır Centılmen hırsız Rodolphe'un ızı nı yıtırdığı adesı ıle karşuaşmasının anlatddığı Anahtar Paspasın Altın da adlı oyku, zengın olma hırsının kavurduğu yureklerın hayal bıle edemedıklerı kadar buyuk mdctarda paraya sahıp olunca aldddarı keskın vırajları betımleı Bır yanda hırsızhk yapmaktan bezmış, paranın egemen olmadığı sal duyguların peşınde ko şan Rodolphe, bır yanda daRodolp he'ıın parasına goz ddcen ve bu pa la de tum yaşamını, arkadaşlarını, kızlarına seçeceğı damat adaylannı değıştırmeye karar veren baba In sanların kurduklarını ve temellerının sağlam olduğunu duşunduklerı duzenler, karşdaştddarı beklenme dık olaylar karsısında tam zıt yonde değışebdır Bu beklenmeddt olay pa ra de dgdı olunca ıse yaşam tarzının nasıl değışeceğı çok kolay tahmın eddıı, Zırh adlı oykude kralın kralıçeyı Başkomutan Gantus'dan kıskanma sı anlatılır Kral, kralıçeyı kıskan makta pek de haksız değudır, Kr alı çe zırh ıçınde gorduğu Gantus'u kral sandığı ıçın onıınla berabeı ol muştur Kral, kansmı suçlamaz, ka rısı onu bderek aldatmamıştır Gan tus u suçlar, Gantus da savaşta yara lanmış, olmek ıızeredır Ancak /.d manla yureğıne kıskançlık tohumla rı ekılır ve bdgınlerı toplayıp onlar dan kıskançlığm tanımını yapmala rını ısteı Genç bıı bdgının verdığı tanım onu memnun edeı, karısının ona olan soğuk tavrı ıse ıı?er Othel lo dan Nessım'e kadar bırçok kah ramanda somutlaşan kıskançlığm ınsan ruhuna etkılen, karşdaşılan durumlar değışse de ıyılcşmesı za man alan kımı zaman da mumkun olmayan yaraları andırmayı surdu myor Kıtabın son oykusu olan So nuncu, yaşamını bısddet yan şına adamış Martın'ın trajık yaşamını resmedıyor Yarışlar da hep sonuncu olan Maıtın bır gun kazanacağına daır ınancını yaşamı boyunca yıtıı mez Yarışlanndamgavıırdu ğu yaşamında erdcmden vok sun bır kadma ıdeallerın sus ledığı, erdemlı var oluşuıı gu zellığını ve yucelığmı tanıtma "^^ fırsatını bulur Ancak ıdealı nın peşınden gıttığı, "ahlaklı vaşamı Maı tın'e ıyı bır son ha/ırlamaz Yaşamda ulaşılması mumkun obııavan ıdeallerı ıçın çırpınmaları nedenıvle "kaybeden" ola rak anılan ınsanlaıa duvulan sempatı de karışdt acıma duvgusunun eşlığınde son kahraman Maıtın de Ayme'nın "ınsanlık hallerı" galerısındekı yennı alır Çevredekılerın havıanlığmı kazanma nın arzuladığını oğretılere sonsuz guven duyulduğunu, farkldıklarkaışısında deh şetekapdındığını umıılmadık anlardaen zor hesaplaşmaların gırdabma yakal ınd dığını, aıt olunduğu duşunulen değerleı dızgesının oyıınuna gelındığını, geçmışte yaşananların zaman ıçınde oluşturduğu takıntdı ruh hallerıne saplanıp kalındığı nı, beklenmeddt olayların yaşamın sonu na kadar sureceğı duşunulen yaşam tar zında koklu değışddduere neden olduğu nu, kıskançlığın farklı turlerı de karşuaş ma ve baş etme anlarmda beklenmeddc, zor anlann yaşandığmı ve ıdeal peşmde koşmanın hem takdır hem de acıma uyandırdığını fark etmek, Marcel Ay me'nın gaîerısının lobısınde yuzumuze, dıngın bır gulumsemenın yerleşmesını sağlayabılır • (*) Marmara Üntv öğr Üyeu Duvargecen / Marcel Ayme / Çev Tab' un Yucel/Sel Yaytnctlık / 112 i Anahtar Paspasıın Altmda Marcel Ayme'nın dokuz oykusunun yer aldığı Duvaıgeçen adlı yapıtı, çok sa yıda "ınsanlık halı sunuyor Her oyku nun ana kahramanının ya da kahraman larının ozellıklerının ıncelenmesı, haylı kalabalık bır galerının labırentlerınde kaybolma nskını de beraberınde getmr Ancak bu kahramanları bırbırıne bağla yan ortak ozellıklerın altını çızmek, gale rının lobısınde dıngın bıı yuz ıfadesı ıle korıdorlara bdınçlı bakışlar yoneltmeyı sağlayabılır Dutılieul, Marıchella Borbo ıe, Bobıslas, Pmard Gonflıer, Langelot, PıerreChaudet, M Jourdın, Maxımılıen, Rodolphe Kral, Gantııs ıle Martın'ı bır araya getıren ozellık, her bırının karşdaş tığı sıra dışı duruma verdığı tepkının, U7erınde yu/yıllardır duşunulen "ınsan lık hallerı 'ne gonderme yapmasıdır Dutılleul, kıtaba adını veren Duvarge çen adlı oykudekazandığı gerçekustu ye teneğını çevresındekılerın kendısını sıra dan ve eskı kafalı bır memur olduğu ıçın aşağdamasına son vermek, onların hay ranlığını kazanmak ıçın vıtırmeyı goze alıı Dutılleul'ıın, ış arkadaşlaıının ve amırlerının hakaıetleıı eşlığınde surdur duğu o 'kuçuk' yaşamda, Gogol'un Aka kı Âkakıyevıç'ının hayaletı ge/ınır Amı ıının Dutılleul u 'tutucu hamam boceğı' olarak tanımlaması ıse dregor Samsa'nm 'kuçuk yaşamının olumcul sonuçlarını anımsatır Ancak Dutılleul un'kuçuk'ya şam de baş edış tar/ı faıldıdır Duvarları aşıp, ıstedığı yere gıtme veteneğını, hay ranlık beslenen bır kısı olm A ıçın çevıe sındekılere açıklar ve hapse atdır Hapıs hanenın duvarlarını aşıpozgurluğuneka vuştıığunda aşık olur, yanlışlıkla ıçtığı hapların sonııcunda yeteneğını yıtırır, ama sesını sıkışıp kaldığı duvarların ara sından Parıs sokaklarına duyurmayı ba şarır Çevresındekıleıın beğenısını, o kı şddderın nıtebklerını goz onune almadan SAYFA 6 Gerçekiistü yetenek damar Kultur Sanat Edcbiyat Ocak 2003 • Sayı 142 C YAZILARIYLA KIRMIZININ DIYALEIOIĞI/Cansu Fınncı ŞIIRE UTOPYAY1YERIFŞTIRMFK / Ffe üuyan BRECHT SAVAŞIN !>IIR1 Vt ŞIIR1N SAVAŞI / Ahmet Antmen ZATEN OLU ÇOCUKIAR MEKTUP BFKLEMEZ/ Ender Ozbay ANIAMSIZUK1AR S1RKI YA DA ŞIIRIMIZI GOTURENLER/Attilâ Ilhan EYLUl PORTRFIJRI'NÜEKl DIIYARUUĞA DAlRnTemel Demirer NÂZIMIN EVRENSEL DURUŞU/Ozgen Seçkin KYBELE'NIN ŞOLENI/ Zekl Buyuktanır GUNLERDEN/Burhan Gunel GUN IŞIĞI'NA MEKTUPIAR/Tacim Çlçek EN SUÇLU SORU IŞARETLER1/ Eigi Gul SOYIf N RESIMLFRI7 Necmi Karkın ŞA1R İIAYDAR UNAL'IN YUZU/Sabahanin Yalkın YANGINLAROAN RLZGÂR GULUNE/Ahmet Gunbaş ŞİİRLERİYLE Nocturae/Abdullah Şevki, Bilgeç/ Ozcan O/turk, OtekV Hurisel Kavaklı, Kadransız Zaman Kalır / Ali Rıza Kars, Bir Bilsen / Ibrahım Ispır, Scvdaııı Çocuk Kaldt Bekir Kocak, Rozet / Selamı Karabulut, Diken / Aybala, Su/Haydar Ünal ÖYKÜLERİYLE Anamı Ağlatan Adanı / Celal Ilhan Ağaçlı Yol / Akın Işbilır CİAZETTE B A Y İ L E R İ N D E KİTABEVLERİNDE TelFax. 0312.232 01 11 email: damardergl(u)yahoo.coın CUMHURİYET KİTAP SAYI 673