Katalog

r golgesıyle aldatan karısından ışkıllenır, çızdığı yuzlerın ortasma kaş yerıne şem sıye yapar, şemsıyenın ıkı yanına goz yenne ıkı çıçek yerleştırır Mutlu olması içın de, ıçlenmesı ıçın de bol nedenı vardır Yaşamak oldukça guzeldır, vazgeçdmez dır, hele de ona şıırfe aşkla bakdıyorsa Bu zden Sureya şurı, guler yuzlu, eğlence , duşundurucu, uyarıcı, muzıp ve alay cıdır Şıırlerde gorsellık on plandadır Tema lar yalnızca duyumsatma ya da sezdırmeyle sunulmaz Penceresınden bakıp gorduğunu aynı anda okuyucusuna da gosterır adeta Şur başlıkları çoğunlukla uzun ve ılgınçtır 1994 Elıyle/Samanyo luna, Çıkınaz Sınır, Kışne Kırazını Ve Goç, Mevsım, Trıstram, Rokoko, TK, Bun, Uvercınka, Balzamın, Hamza Suıtı vb Fenıkelılesmemek Ben bu iozu soyluyorum Bu sozu iana soyluyorum bır gun gerekır nasıl oha Serhas ın askerlertne gumus zınarlerle doğdurduğu Omur ucuna da gıttım ben bu suyun, Buradan taa peygamberler kıyıstna kadar Buyuk sulart sadece karpuz soğutmada kullanıyorlar Fatıh Sultan Mehmed gemılerını karadan yuruttu ya Denız kaçkını bır ulutun çocuklarıyız btz o gun bu gun 'Bır Kentın Dışardan Gorunuşu' baş lıklı bu şunnde olduğu gıbı uzun anlatım larla uzun şurlerı yeğler Konuşma dılın den sıkça yararlanan C Sureya bolum aralarına tek ya da ıküı uçlu dızelerı de fazla yıneler Bu tekrarlanışla uzun anla tı temanın baştan sona kopuşunu onledı ğı cıbı, ses ve muzığı de canlı kılar Ara bolrnelertn yanı sıra bazen aynı dıze bo lumlerın ılk ya da son dızesı olarak kar şımıza çıkaı yuzden kımı zaman zordur ayırmak/ Us tunu başını yırtmış ağıtlardan şıırı' dıye rek şunn olması ya da olmaması gerektı ğı yerın altını çızer Aslan heykelı gorun tusunde yaşanmış ve bıtmış aşklan hu zunle anarken, 'Bır bır butun kelımelerı dener, 'Daha genış bırgokyuzunde soluk aldıracak şııre 'Yenı sozler' bulur 'Her şeyın fazlası zararlıdır ya/ Fazla şıırden oldu Ldıp Cansever',' Nereye mı yazar dı dızelerını/ Kâğıt peçetelere ' cıızele rıyle Necatıgıl'ı, 'Çocuk ve Allah'la F H Dağlarca'yı, Nâzım'ı, Ahmed Anf ı ve Sabahattın Eyuboğlu yetıştırmen Orhan Burtan bartşttrman Vedat Gunyol btltşttrmen Adnan Btnk vertstırmen Fahtr Onger geçıştırmen dedığı, bır bolumunu aldığım ' Adı/11 han Berk Olan Şur' de edebıyatımızın on de gelen bırçok unlu ısmı sıfatlarla anılır 'Taşıran son damla'ya hayrandır, ona ta par Çunku o damla şurı başlatır Hayatı gozlerının onıınden geçerken, Elındt TJçuk mavı bır kalem', cebınde ıkı paket sıgara'yla dolaşır 'Kan var butun kelıme lenn altında' dızesıyle şıırın zorluğunu acısını ve uzun yolculuğunu sezınletırken, 'Sen bır çocuktun, annen sınırden bır de sevınçten doğurdu senı/ Yırtılan ıpek se sıyle' dıye başladığı şurde yırtılan ne var sa omrumuzde, her şey anlatılır 'Afrıka çok şeye dahıldır ve aklına 'Çıçek pasa juıda akşamustlerı, kadeh tutuşlar gelın ce yoksulluk başlar, burada da 'Afrıka ha nç değıl'dır Ara dızelerm sık tekrarlan dığı unlu şurlerıdır bunlar 'Soz bıtınıe sentn sesın de bıter, oysa sozu tuketen sesler vardır, soz tukentn ce de surup gıden sesler vardır, soz tukendtk ten sonra baslayan sesler vardır Senın seun sozle ozdeş Çtğlık değıl, duiunce sentn sesın Ama etın, kemığın malı olmus bır V£\J Ömrunde bır ıkı kez buyuk ıhanete dadanmak ısteyebılır bu ses ' 1973 tarıhlı 'Sesın Senın' başlıklı bu şı ır C Sureya şurının verılerını ozetler bır bakıma '§' sesının sık tekrarla dıze baş lan, ortaları ve sonlarda verılışı, aynı soz cuklerın tekrarı dıze bolme, anlam yuk leyıp, değıştırme vb Bazı surlerde de 'Ş A Ç seslerı ozel olarak anılır Yakın seslı sozLUİden bazen art arda bazen de alt al ta sıralar, ekler ve çekımlerden yararlanır ^elaleye Duimuş/ur Zeyttnın dalı, ( elalıyım elalısın Celalı dızelerındekı ç, c, ş seslen şurdekı gor sellığın vanı sıra rıtmı oluşturur, 'Celalı ımgesıyle de farklı anlam yaratılır 'Tur ku de 'Şundı sen varsın gıdıyoruz/ Şu genç kız dı/ını dayamış/ Şoforun ensesı ne/ Aslında o goturuyor bızı' dızelerıvle bırçok şııruıde olduğu gıbı, goruntuden yola çıkarak duşsel dunyanın boyutlarıru genışletır 'Daha bır dokunaklt gelır şarkt şarkıdan Daha bır duygulu oluruz, ağjartz Bulutlar geçmedeyken, beyazken gurul tusuz Olan umudumuzla kalakalarız ortaltk ta Bızım bu tnsanca uzgunlug'umuz dılle redeUan ' 1954'te yazdığı 'Şur'dekı gıbı ılk yazdı ğı bırçok şurde klasık şur oğelerınden, çağdışı şaırlerden etkılenmemış gorunse de donemın şur soylemı dızelennde sezın lenır Bır kenartm yamuk çızmısler Üskudar'a gıdıyor Bır kenarına ıttesek herakşam rastlaya btltrtz Leyla'nın olduğu yerde kadınlara enşe meyıp duş kurmakla yetınen, aç Hamza lar da vardır kuçuk ınsanların yoksulluk ve yoksunlukları kadar erkeğı de perışan eder 'Leyla nuı kaşları geldı oturdu kar şısına/ Hamza'nın karısı Leyla, Hamza Leyla / Başladı Afnka'sı uzun bır gece/ Afrıka dedığın bır garıp kıta ' dızelerm de kadın adının sonundakı erkek aduıuı soylenışıyle de soyadı kuralını, kadınuıuı kocasuıuı ya da babasının adıyla anddığı gerçeğını vurgular 'Şu da var' şurındc 'Nc yapıp yapıp denızı gormek ıstenm dıyen C Sureya 'Bır de var sen koynumda \d tıyorsun/ Guzelsınguzellığın nıutlak amenna/ Kızlığın masanın ustunde/ Ko cana saklıyorsun' dıyerek namus kavra mıyla cınsellıkten kaçan bu cınsın korku larını guncelleştırır 8evglveafk Cemal Sureya Fransız sllrlnln biçim özelllklerinaen etkiienmlstlr 'Cıulu alıyorum yuzume suruyorum Her nasıUa wkağa du\mu\ Kolumu kanadımı kırıyorum Bır kan oluyor bır kıyamet bır çalgı Vt zurnantn ucunda yepyent bır çınge ne Gul' başlıklı bu şur de okuyucuya hemen 'Solgun bu gul oluyor dokununca dizesını anımsatırken, en son dızede C Sureya sesıyle bıter 'Kaduı adına soylennıemışse' bakar kı 'aşk dızesı ayakta duramıyor' C Sureya şurının ana ızlekleruıden buısı ve belkı de tum şurlerınm kurgusıı aşk, cınsellık ve erotızmdır O doneme kaaar nasıl bırıne, kıme yazıldığı bellı olmayan aşk, etıyle kemığıyle gorunur Ağzı, dudakları, ba cakları memelerı kırpıklerı cozlerıyle, ellerı parmakları, bzlık ve kadınlıkJany la vardır Kadın kımlığı artık şaır bır er keguı kalemuıden gerçek goruntusu, ger çek varlığıyla anlatılır Onlann bedenle rı çızılırken, ruhsal durumları, korkuları uıancları gelenekler ve toplumsal değer lerlebastırılmış duyguları, ıhanetlerı, ya lan ve ıkıyuzluluklen de sevecen bır yaklaşımla ırdelenır, ıronıyle bırlıkte bır un sın yaşamdakı duruşu eleştırdır Bak bunlar ellerın senın bunlar ayakla nn Bunlar o kadar guzel kı artık o kadar olur Bunlar da saçlartn ışte aksamdan çozu lu Bak bu sensın çocuğum entne boyuna Bu da yatak oÜujluna gore altımızdakı Sabahlara kadar hoynumda yatmıssın dıyen şaır ı<,ın kadınlar kutsaldır ve on lan 'meryemser' Ydlarca cınsellığını be denınden ayrı tutmaya zorlanmış kadın larutangaç sıkılgan ve korkaktır 'Kadın saçlarını getırmedı uzakta tuttu/ Umut suzlukla dolıı uzakta ' Kımlığuıden uzak ta kalanlardan bazdarı da yoDardadır her yerde rastlanıp, her yerde tanınır Bu da Suheyla nınkı ışte aynı Her yerde gorulen herhangı bır uçgen Şaır ıçın aşkuı yen ve zamanı yoktur 'Sayım da sevgdısını, ayışığmda ayakta kapı aralığında, bahtede, yatağuıda, cad delerde ve başka evlerde her tarafından oper 'Sabahlara kadar bol kırpıklı' olan bu kadınlar anadırlar avrattırlar kızkar deş ya da kız evlattırlar Fabrıkalarda, tar lalarda, evlerde turkulerı seslerı yankda nır, yeteneklı parmaklanyla yaşamı uuzel leştırerek C Sureya nın ya îçkısını uoldu rur ya da kıbrıt bıleklerıyle sıgarasını ya kadar Ozgurluğun, varlığın olmadığı yerde eksdi lcalır aşk ve 'Her aşka en az on kışı vardır'şaıre gore Aşkıandarbeslıyorduş Ier kadar/ bu yuzden dıyorum kı aşk es kıdıkçe aşk/ Sevgı cskıddcçt sevgı der ken de sevgıyı aşktan ayırır 'Kadınlarla erkeklerın dostluklannda Kadın payt oldum bıttım afcır basar Donmekttdır yıne o iavunma çıçeğı Yıne kurna^ yıne ıçdoku, tnsan ılısktlenmn dorug'unda Patıka erkenast Ve çekıngen bır tılstm var, Öğrentlse de hıçbır zaman çozulmez Bunca aşka, bunca sevdaya karşın o sır rı çozemeyen C Sureya, 'Yazmam daha aşk şıırı' dese de En çok nerc \ı mı afcztydı elbet Butun duyarlıklara ayarlt Öpuslenn turlusundtn dhamra Sınıruz dentzınde larşaflartn Bır gtder bır gelırat tslek ağzı' Durmadan aşkı anlatır Yıne de aşk 'sımsıcak, çok yakın' ve 'kırlı'dır Şur kı rını sozle, aşkı da aşkla temızler Kendı kendısıne bazen 'îkı Kişının aynı anda se vdıp sevdmeyeceğını' sorar Cemal Sure ya'da cınselliK en doğal en gerçekçı halıy le karşımıza tdcarken, onun aşk kavramı çoğuldur Aşk kavramı ıçınde zaman vc taııh, ınsanoğlunun oluşumu kendunız de olan, başkalarından çaldıklarımız, o/ leyıp duşunu kurduğumuz, kavuşulan ya da yaşanıp unutulmuş nıce aşklar aynı ad la andır Zamanları ayrı ama yolları aynı dır O yolun kesıştığı nokta da ınsandır kadınla erkektır Çağdaş şurımıze bın bır tat karan, Turk çenın tum guzelbğuıı zekı bakışıyla dıze fere taşıyan, aşkı, sevmeyı, umudu one (,ı kartarak gunumuzu şıırlerıyle guneşlı kı lan değerlı şaır Cemal Sureya ya saygıy la • Kaynaklar: 1 Sevda Sozleri/ Butun Yapıtlan/ Yapı Kredı Yaymlan/ 16 Basım2001 2 Şapkatn Dolu Çiçekle/ Denemeler Blr soimete başlarcasına 'Ben nıce gozle nıce denızle nıce gazelle/ Rımle gordum rımle bıldım rımle ya şadım' dıyen şaır dızeyı bazen de heceyı boler Eş ses oğesınden, mecazlardan ya rarlanır Yarıda kalmış bır sohbete başlar casına i}iıre gırerken, sıtak an bır dıfle o sıırın ya/ddığı yer mevsım nesneler renk Ier ve kışıler bırer tablo oluşturur Bır son rakı şur de dunun devamı, konuşmanın başkabırkonudadevamıdırsankı Fran sız şıırının bıcım ozellıklerınden etkılen dığı bılınen Cemal Sureya, duzyazı şıırle başlayıp uzun anlatılardan sonra, yorgun luğunıı dındırmek ıcın susar gıbı aralarda tek sonra bır ıkı dızeyle sozun yoğun luğunıı hafiflettıkten sonra yıne uzun soy lemıne gerı doner Klasık şıırın ses ve n tım oğelerınden uyaklardan sıkça yararlanır 'Uçbın Yaprak Yuzbın Ipekboce ğı'nde, 'Ortadoğu'da, 'Sevda Sozlerı'nde, 'Goçebe'de destansı ozellıklenyle bırçok şıır yer alırken, bırçok şurde ıkı dızeyle şa şırtır Anadolu'yu, onun yaşamını anlat tığı surlerde halk şurı soylemı gorulse de, Tolklor şııre duşman'dır dıyen C Sureya' bundan kaçınır '^amsızım dıyemem ben kendı payıma Oluyor boyle seyler ara sıra Sozgelımı okuf kıtaplanna gırmez sıırtm Butun çocuklar anlar da' 2 Yenı şıırının tum kuramları çocuk lara oğretılıp, vazılı sorusu olur ama yıne de çoğu Goçebe'den, Uvercınka'dan soz etmez hatta aşk mektuplarına yazılan dı zelerın bıle şaırını tanımaz 'Neye yarar sağduyuyu aşmazsa şıır' dı yen C Sureya, şıır ıçınde şııre ıhşkın du şuncelerını de belırtır C A Kansu'daşa ır 'Kalemı ışaret parmağı ve ortaparmak arasında' dıye tanımlanır Bazen de, 'Bu SAYFA 14 Kadmiar kutsaMır Yon/i Baum 1991 CUMHURİYET KİTAP SAYI 673