Katalog

her ıkı cumle de d.ıha baştan en temel gu ven ılışkılerınu/ı, yanı aşk ve sağlıkla ılış kılerımızı sarsmaktadır I Fatta bır roma nında on sayfa boyunca okuı u tahrık edetek şoyle de der "Parz cdın kı bır makat kanserınız var, ne halt edeteksınız, nasıl eğılıp bu/ulup oıanıza buranıza nasıl ba j kacaksınız' Hangı akrabamzda bu kanse rın genetık ızlennı arayacaksınız?" Bu tııı şeylerı yapan bır ya/ar cıddı bır rıskı dc go/e almaktadır (5 unkıı sonuçta duruma hâkıın olan okuıdur okumakta olduğu kıtabı okumaktan vazgeçıp, fırla tıp atmakta serbesttır Okurla yazar ara sında aracılık yapan kışı konumundakı eleştırmen de aynı sekılde okura "bu ığ renç ve mıde bulandıııeı kıtabı ukuma yın' dıvebılır ( clıne bu rıskı go7e almış tır Tabıı bu risk ıkı yonludur okuru tumuyleyıtıtebıhısınız de, ya da tam aksıne kcndmı/e sıkı sıkıya bağlayabılıı sınız de \am da bu rıokladti san/rım okuru en çukzorlayanun\ur, azonıı deg'ındıg'ımızgı bı, yazarıtı ırkçılıgındaa^ığa^/kan \tddel Irk^ı risaleleıde aıtık şiddct, okurla yazaı arasındabu ıkırcıkh ılışkı çerçevesı nı aşıyor, genel anlamda ıti!>anlığin tumu ne yonelıyot olınaktan çıkıyor ve ozel bır etnık gı uba yonelerck patofojık bır hal aJı yor Daha basıtçe ılaue cdecck olursak, artık şu va da bu ırka, gruba mensııp şu ya da bu tekıl bır bıı cv degıl vanı şu va da bu Musevı bırev degıl şu ya dd bu grubun tumu htdcf alınmakra, yanı tum Yahudı lcr "otekı' halıne getırılmektedır Boylc te ınsanlıkta ver alabılccck tum kotuluk ler dc bu "otekı 'ye, yanı Yahudı'ye ınal edılmektedıı Genellenıe, tam da ırkçılığın ozunuoluşturanbırmekanı/madır Iıkçı hk dcnen şey mutlak o/ellıkler taşıyan bır otekının' yaıatılması vcbıı mutlak ote kının" de bır ınsan oldugLinun ınkâııdıı Dolayısıyla romanlaıında daıma ezılcnler den, nor gorulcnlerden alttakılerden ya na yer almış olan ( elıne ıısalelerındL ılk ke/vebekletınıedıkbıı bıçırmk acı veren lerden, e/ıyet edenlcrden yana tavır alır konuma dıışmuştuı Yanı u gunt kcıdar ızlc dıgt ^ız&ıye ve ya nında yer alrmş oldugu ın sanlara ılnım 111 mtş aluyor guncellığını surduren boyutu ıse, yazı dı lınde konusjna dılının, soylemın bıçımını yenıden uretebılme yolundakı daımı çaba dır Yanı burada soz konusu olan yalnızca eskıden edebıyatta kullanılmayan bır takım so/cııklen kullanmaktan ıbaret de ğıJdır Bıınun çok otehinde, yazı dılını olus tururken sozelJığı yansıtabılme çabasıdır So/ellıöı yazıda yansıtmaya kalktığınızda, 7aman Kavramını da yenıden oluşturmak zorundasınız geçme ıradesının, arzusunun, çabasının yansımasıdır Ya/ı yazaıken ya/ınula uzun bır sure uğraîjirsınız Cumlenızı mukem l l k melle^tırmek ıçın /aman h harcar, yayılmış bır (,aba sari edcrsınız Yanı 7a manın lıneer akıijinın dışına çıkarsınız Iş te bu nedenle ya/dıklannızın /amanın ote sınege(,ebıJLce^ı, bır anlamda sonsuzluğa uzanabıkcegı umııdunu taşıyabılırsınız ()ysa sozellığe yaklaijmak, tam ters.ıne, kenduıı zamana tabı kılmak, zamanın lı Soz «5 ar yazı kaltr" t, eltşktstm aşma <,a neer akıskanlıgına teslım olan, bağımlı olan bır dıle gerı donmektır Konuştuğum ban dıyebılır mıyız buna? anda kullanmıi} olduğlım bır so/cıığıı sıl Yazı bır anlamıyla zamanın otesıne mek artık mumktın değıldır Lğer bu soz cukten rahatsızsam bunu a<,ık(,a dıle ge tırmek zorundayım Bır şey soylemeyı unutmuşsam onu araya sıkıştırınam artık mumkıın değıldır Duraksayıp, "bır şey unuttum" dıyerek yenı bır cumle kıırmak tan kaçınamam Yanı sozel her bakımdan 7amana tabıdır Dolayısıyla da şımdıkı 7A manı kendıne teken bır yazı tarzını ıçern Ne 7amankı bır yazar, zaınana dayanık lı bır yazı dılınde paradoksal bır bıçımde zamanı lıneer akışkanlığı ıçınde de yaka layabılırse, ışte o zaman çıfte bır kazanç el de etmış olur Celıne'ın \ ransız dılınde yaptığı ışlem sonucunda elde ettıgı sonıı*, budur Bu yonuyle de hem Proust duze yınde bır yazardır hem de onun tam /ıt kutbunda yer aiıı, yanı bır anlamda "an tı Proust"tur BaşkabırdeyışleProust'un en uç noktasına kadaı gelibtırdıgı bır ya/ı tatzına, o upuzun karmaşık ama anlaşıla bılır cıımleıerle yazma tarzına sırt <,evıı mış, bu tarzı part,alayıp atmıştır Boylete de yepyenı bır şey onermıştır uçucu ve ge ucı bır bıcımde de olsa şımdıkı /amana ve nugune aemır atma duygubu Celıne'ın yapmaya çalıştığı ve bu anlamda başardı ğı şey, "ııçan sozlerın de kaJıcı hale gelmesını sağlamaktır" ^amoykusu ve wn donem ronıanları hak kında Populer larıh dergmnın ka\ım \a\ı sında Prof Godard'la ayrtnttlt bır soyfe^ı yayımlanmı^tır Dipnot: Lelıne ın sava$ ytllartndakt ya Celine ve Gecenin Sonuna Yolculuk' hakkında tinlii vazarların vorumları athalie Sarraute: " Cıecenın So nuna Yolculuk u ılk okuduğu mu/da bıı bızde bır kurtuluş et kısı yarattı konuşma dılı ılk ke/ edebı yatın ıçıne dalıvermıştı' PhilipRoth:' Aslına bakarsanız Fran sa'da 'benım Proııst'ıım Celıne dır Işte çok buyuk vazar dıye ben buna derım Her ne kadar Yahudı duşmanı olması yu zunden tahammul edılemez ve ığrenç nır msan olsa da Onu okumak u,ın Muse vılık bılmcımı askıya almak /orundayım, ama bunu yapabılıyorum, çunku Yahu dı duşmanlığı ( elıne'ın romanlarının merkezınde yer almıyoı Celıne (,ok bu yuk bırozgurlukçudıır, onun sesının çağ rısı benı ıçıne çekıyor " Jean Giono: "Lğer Celıne yazdıklarını gertekten duşunmuş olsaydı, kesınlıkle ıntınar ederdı " John Updike: "Celıne, Catch 22'nın yazdmasından otıız yıl once askerı yaşa mı tam bır delılık olarak tanımladı ve bu durumda korkaklığın yegâne akıl oldu ğunu vurguladı (Mılos Porman'ın) Gıı guk Kuşu'ndan çok once akıl hastaları nın bır tur ustun topluluk oluşturdukla rını gordu Wıllıam Burroughs'tan once, modeın zamanın elektronık donanımı nın korkunç turden yabancılaşmalara ve anı olumlere neden olabılen bır duşman olduğunu hıssettı " Jack Kerouac: "Getenın Sonuna Yol culuk'ıı okurken bugune dek çevrılmış en buyuk h ransız fılmını sınemada ızlıyor gıbıydım Celıne'ın gerçekten de çağının en merhametlı Fransız yazarı olduğunu duşunuyordum " Raymond Quenau: "Cehne'de konıış ma ddı yalnızca dıvaloglarla sınırlı değıl dıı, anlatımuı tumune yansır, bıı kullanım yalnızca bır so/cıık seçimınden ıbaıet de ğıl, avnı zamanda bır sozdızımı meselesı dır" Claude LeviStrauss: "Proust ve Celı ne bır okur olarak benım zevkımın en tıı kenmez kavnakları ışte bunlardır " Elie Faure:" (Celıne'm anlatısı) ^ağının en doğru ve en etkıleyıcı tanığıdır Saygın lığını yitıren her şeve karşı saygısını yıtır mıştır " Bernanos: "Bay Celıne skandal yaratı N Yapıtında kendını bır ııstıın ınsan ola rakkonumlandııan bıusının uısanlaratc neden bakan kustah bır vaklaşima sahıp bırınsanın ırkçılığa kaymasında şaşılacak bıryon yoktııı Aneak lıep kuçukten,ezı lenden yana ycı alan bır ınsanın bırden saf değıştırmesı tahammul edıleıne/ bıı du ı umdut liurada usteltk ( dıtu ın gencl dıırıı Siıyld yanı surcklı olarak olumlt mııcadc lc cdert tavnyla da bır (,elışkı var Olum kaısıtı Celıne o ırkçı makalele rınde olume karşı dırenmekten bırden vazgeçıp her tıırlu îçgudusunu seıbest bı ıakarakolumeadetadavetıyc çıkartmıştır Ustelık bunıı her zamankı gıbı aşırıya kaç maya yatkın abaıtılaıa, karıkaturlcrc yer veren, halk dılını kufru, belden aşağısını dıle getırmekten e,ekınmeyeıı şıddetlı ve renklı bıı ublupla vapınca, soylenenlerın ctkısı katlanmiştır Bovlece cfe 'Celıne" adının Yahudı duşnıanlığının bır sımgesı halıne gelmesı kaçınılmaz olmuşttır DtU rscnız \on olarak bıraz da Celıne ın dılt katknına dıllı ılışknınt dıgmtlım C clınc'ın go/ ırdı cdılenıeveıek bıı y.ı/ıı olm ısının bıı dıgeı ve <,ok oncmlı nedeııı de yazıya vı dıle kattıklaııdır ( e lıne'ın bu katkısının hııınu basıııagi bıı puttııı yanı tek gcçulı yazı dılının klasık cdcbı r ransızca oldıığıı tabusunıın yıkıl masıdır ( elıne dılın ılle de tıııdeş olması geıektığı, ılle de butunsel sat, an olması gerektıgı tabusunıı yıkan ılk kışıdıı Yazı dılıne edebıvata dıueı dıllcrı yanı ko nuijma dılını halk dılını argoyıı ya da tek nık dılleıı yabancı tlılleıı katan yazaı oduı Bencc Celıne'ın dıl uzerındekı bu etkı sı kalıulığını VL guntellığLnı halâ surdur mektedır Bu ctkı kalıcıdır, ı,unku Gece nın Sonuna Yolculuk'tan bu yana artık halk dılını, argoyu edebıyattan sokup at mak olanaksu nale gelmıştır Katkısinın CUMHURİYET KİTAP SAYI 676 yor Buna soyleyecek bu şey yok, çunku besbellı kı Tanrı onu bıı ış ıçın yaratmış Bızım açımızdan asıl soru Celıne'ın çızdıfcı tablonun korkunç olup olmadığı değıl, doğruyu yansıtıp vansıtmadığıdır, kı yansıtmaktadır Ustelık bır resmın yansıtabı leceğınden çok daha gerçektır, uoğalla yapayın danıskası olan bu olağanustu dıl, tıpkı bır trajedıdekı gıbı baştan aşağı turnuyle yaratılmış bır dıldır, sefıllenn bo vun eğmış dıllerınden fersah fersah uzaktadır, ama ışte ram da sefıllerın dılının as la ıfade edemeyeceğı şeylen, sefıllenn o karanlık çocukluğunu ıfade etmek uzere yaratılmıştır " Henri Miller: "Hıçbır yazar benı bu kadar sarsmamıştır IKardeşım Celıne] benım gozumde daıma yalnızca bır bu vuk yazar değıl, aynı zamanda bır buyuk ınsan olarak lcalacaktır Dunya, kulturu muzun oluşumuna bunca katkıda bulun muş bırkaç onde gelen ınsanın 'hatalarına' goz yumabılır ' Robert Kemp: "Celıne, otuz vıldır yenı bır anlatım tarzı katarak edebıyatı zen gınleştırmeve çalışan nadır yazarlardan bırıdır belkı dejoyce'la bırlıkte bu ışı ya pan yegâne yazardır " Leon Troçki: "Celıne var olanı goste rır Işte bunun ıçın bır devrımu halı var dır onda Ama Celıne bır devrımcı değıl dır ve olmak da ıstemez Boş bır duş ol duğunu duşunduğu toplıımu yenıden ya nılandıımak amacını gutmez Onu kor kutan ve ona acı veren her şevı kuşatan saygınlığı kopaııp atmak ıster yalnızca Yaşamın acılan karşısında vıcdanını yatış tırmak ıçın bu yoksulların hekımıne yenı bıçımherreçetelergerekmışnr Bır roman devrımcısı olduğu çıkmıştır ortaya Zaten sanat hareketının koşıılu da genelde budur Zıt eğılımlerın çarpışmasi" Elisabeth Craig: "Her şey kıtabını yaz mava kat aı vermesıyle başladı f ] Ilk ıkı uç yıl başka bırıydı Cenevre'ye kayak yapmaya gıderdık, eğlenırdık [ J Pans'e donduğumuzde şu dıspanserde çalışıvor du ve bana oyle gelıyor kı onu değıştıren şey de orada tanık olduğu tum o yoksul luk ve hastalardı [ 1 Çalışma odasına çe kılıyor ve gerı donduğunde bambaşkd bı rıne donuşuyordu oluyordu Insana umutiıuz, karşısındakınde ağlama ısteğı uyandıracak bır yuzle, sabıt bakardı [ ] Kendını mutlu olmaya bırakmaktan kor kuyordu, eğer bunu yaparsa ınsanlara ıhanet etmii olacakmış gıbı" Luc Delıisse: "Olumunden kırk yıl sonra, XX yuzyılın en buyuk I ransız bı çemcısının adını anmak Tbırçokları ıçın nâlâ kolay değıl Ama bu bıle bu tuzağa duşmemek ıçın yeterb bır neden Onu okurken elbette aymaz olmamalıyız, an cak kara gozlukler takmaya da gerek yok Edebıyatın nıhaı amacı "ınsan ruhunun keşfıdır" Bu ruhun ıkılı bır nıtelık taşıması bızı şaşırtmamalıdır Bıze duşen, Gecenin Sonuna Yolculuk ya da Bır Şa todan Otekıne gıbı, yazarın yalpalamala rından koparak, sesısızlığe gomulunce bır duş macerasına donuşen dev eserlen hay ranlıkla ızlemektır" Simone de Beauvoir: "O yıl bızım ıçın en onemlı Fransız kıtabı Gecenin Sonu na Yolculuk'tu Kıtabın bır suru bolu munu ezbere bılıyorduk Onun o anar şızmını kendımızınkıne yakın hıssetmış tık Savaşa, somurgecdığe, vasatlığa, ka muya, topluma, bızı buyuleyen bır dılle saloınyordu Celıne yenı bır araç gelıştır mıştı soz kadar canlı bır yazı Sartreonun yazı dılıne oykunmuştur" Philippe Sollers: "Pek u. kıtap Gece nın Sonuna Yolculuk'unkı gıbı bır kav rayış gucune sahıptır yokbufluğun, sava şın, umarsız hastalığın, olumun açınlan ması " Georse Bataille: "Gecenin Sonuna Yolculuk'un buyukluğu bunak acıma duygusunu hıçbır /aman çağrıştırmama sında yatıyor " Louis Aragon: "Bardamu buyuk, çun kıı Celıne buvuk, uzerınden geçıp gıttığı dunyaya hukmedemıyor Gecenin Sonu na Yolculuk tam bır kıyamet, başka muj decı meleklere yer açacak bır kıyamet" Frederic Vitoux: "Celıne'e ınanmak gerekır mı •> ( ) Celıne'e ınanmayacaksak kıme ınanacağızr1" Julia Kristeva: "Celıne okumasının bı zı ıçuıe duşurduğu durum tuhaftır Ro manın ıçenklennm, yazı bıçemının, yaza ıın yasamoykusunun ya da savunıılacak yanı olmayan sıyasal konumlarının (Ya nudı duşmanı f a^ıst) otesınde, gerçek Ce lıne 'mucızesı'nı oluşturan şey okuma nın yarattığı etkıdır buyuleyıcı, gızem lı, kopkoyu bır karanlık ıçınde, hoşnut suz ama bununla bırlıkte yardım elı uzatan bır kahkahayla" • SAYFA 9