Katalog

M. SADIK ASLANKARA BÜTÜNLEMELER M uzaffer Izgü, okuyucusuyla, seyircisiyle, dinleyicisiyle milyonlara ulaşmış bir yazar. Bcn diyeyim Türkiye'nin beşte biri, siz deyin on da biri onun adını biliyor bir biçimde... Nc ki îzgü, daha çok gülmece öyküleriyle tanınıyor. Oysa bir oyun yazarı olarak da azımsanmayacak verime sahip o. Gerçi yayımlanmış iki oyunu var yazartn yalnızca: Lütfen Kızımla Evlenir misiniz? (Bilgi, lkinci Basım, 2000), SınırDuvar (Bilgi, 2000). Bunlara, yayımlanmamış kimi oyunlarını da ekleyerek bir bütünlemeye yöneleyim istedim Muzaffer Izgii'nün tiyatro su üzerine. Okuduğum yayımlanmamış oyunlan daşunlaroldu: Gecekondıı, Kara Düzen, Reçetesi Peçete, UtanmıyprumÜşiiyorum, Kasabanın Alileri, Üç Kuruşluk Diktatör... Henüz okumadığım oyunlan da var bu arada Izgii'nün: Gön (Dört Kısa Oyun), însanivettin, Her Devrin Iti, Öykülerden Oyunlar, Sınırda Dava, Israfil'in Düdüğii, îcraatın Içinden Insan Manzaraları, Dandini Vatandaş Dandini, Demokrasi Parkımız... Ötc yandan, Muzaffer lzgü oyunlarının, yukarıda adlarını verdiğim çalışmalarlasınırlı olduğu düş,ünülmemeli...Oyle sanıyorum, sağa sola dağılmış daha pek çok oyunu var Muzaffer Izgii'nün. Göriildüğü gibi, ben, bütün oyunlan üzerinde çalışarak bir değerlendirme yapmaya yönelmiş değilim. Bu yüzden tam bir bütünleme olamayacak ne yazık ki bu yazı. Ne ki bütünlemeye yönelik bir çalışma olduğu da kuşku götürmez bunun. Eksikliğine karşın, üzerinde çalıştığım oyunlardan yola çıkarak "Muzaffer lzgü Tiyatrosıı" başlığı altında bir değerlendirmenin görece olanaklı olduğunu düşünüyorıım çünkü. Nitekim örneklerin birbiriyle çokça örtüşmesi, değişik örneklerde herhangi aykırıüğa rastlanmayışı, az sayıdaki oyundan îzgü riyatrosuna değgin genel verilere ulaşüabileceği gibi bir kanıyı besleyecek ipuçları olarak görünüyor. Tek dileğim, bu ueğerlendirmede ortaya çıkabilecelc kimi eksikliklerin, ileride başka çalışmalarla giderilebilmesi, bu yönde yeni açüımlar sağlanabilmesi... Yukanda sıralamaya çalıştığım oyunlar, ilk bakışta ikiye ayrılmış görünüyor: Oyunlar, kısa oyunlar... Benim okuyabildiğim iki kısa oyunu oldu Izgii'nün: Sınır ve Duvar... Onun kısa oyunlan bu kadar değil elbette. Öteki lasa oyunlannı izleyememiş, okuyamamış biri olarak şimdi bu iki oyundan yola çıkıp Izgü'nün kısa oyunları üzerine söz söylemeye girişmem, oyunlan üzerine söz soylememe oranla daha güç. Sınır ya da Duvar benzeri kısa oyunlar, işlevsellik anlamında, başlangıçta kendini sınırlamış; sonuçta hep belirleyenin güdülediği oyunlar olarak alınabilir. Bu tür oyunlarda farklı bir konunun farklı biçemlerle sunulması verine, yazarın düŞÜnsel planda bize ulaştırmaya çalıştığı üetilerle karşılaşıyoruz genelde... Sunuluşta yazarların eünde tek olanak kalıyor bu nedenle, oyun kişileri... Yaptıkları iş de, işlevsellik yönünde, bir tür KavukluPişekâr yaratmaya dönüyor. Böylelikle, oyun kişileri arasında ortaya çıkan doğal çelişkiler aracılığıyla yer yer komik öğelerden de yararlanarak başta belirlenmiş iletiyi bize yansırmaya, aktarmaya çalışıyor yazarlar... Orneğin Aziz Nesin'in Sen Gara Değilsin, Cahit Atay'ın Pusuda adlı kısa oyunlan da böyle değil midir? Muzaffer lzgü de, söz konusu kısa oyunlarında bunu uygulamış görünü yor... Orneğin Sınır'ın Yuan'ı çoeuksu ve saf, Matti'si ise olgun ve ağırbaşlı çiziliyor. Matti yaşça büyük, çocuklan var. Yu tivatrosuna toplu bakış l'ürk tiyatrosunda, "evli kadın" imgesinin, Muzaffer Izgü'yle birlikte çok ayrıksı bir konuma ulaştığı savlanabilir. Çünkü onda olduğu kadar, yanılmıyorsam hiçbir oyun yazarında bu olgu, böylesine ayrıksı alınmıyor. Evli kadın, işi bitmiş, bir köşeye iteklenmiş, ilgi gösterilmez, yüzüne bakılmaz biri değil hiçbir zaman onda. Tersine albenisi olan kadın o, yalnız şefkatin, sevginin odağı da değil üstelik, cinsel anlamda da bir çekimi var bu kadınların... Denebilir ki, kadın yüce bir kata çıkarılıp oturtuluyor Muzaffeı lzgü daha çok bir mizah yazarı onun oyunlarında. Belki bir yanıyla olarak tanınır ama oyun yazarı olarak da hiç kavramsallaştıruıp azımsanmayacak bir verimliliği var. Sadık idealize ediliyor da, Aslankara bu hafta Izgü'nün oyunlarına eğildi. öte yandan, dış dünyanın pislikle rinden arındırıldığı da görülüy(5r onun. an'ı, sanki daha küçük bir yerleşimin inBöyle olunca, Izgü'nün oyunlarında "ka sanı gibi almak ofası. Diline yansıyan dın", gerçeklik duygusunda zedelenmeözensizlik, konuşmasındaki mantıksal ye yol açabiliyor. gevşeklik bunu düşündürtüyor bize. Üuvar'da da aynı yolu izliyor yazar. YuMuzaffer lzgü, oyun kişilerini içtenlikan'ın yerini, I.Işçi alıyor. l.Işçi de Yuan le yansıtıyor hep. Nitekim kimi oyunlagibi biri; konuşmalarına "Hıı?" biçiminrında göze çarpan aksamaların giderilde som seslenişleri yerleştiriyor. Bu onu mesinde büyük görevler üstleniyor oyun bir ölçüde saflaştıracaktır, onay bekleyen kişileri. Sözgelimi Gecekondu da Selaçocuk tutumudur bu. 2. Işçi ise soğukhattin ve Mediha, oyunun duygusallığıkanlı vehesaplı... nı dengeleyen, bunları gülümseyerek izlememize yol açan birer destek aynı zaBu tür oyunlar ya da genelde iki kişilik nıanda. oyunlar, dinamizmlerini kendi kişilerinden almaya yöneliyor. Böyle olmasa, Selahattin'le Mediha'nın arasındaki oyun, eski Yunan filozoflarının diyalog ilişki de dikkat çekici zaten. Yaşadıkları lanna dönüşebilir kolayca. Atlar arasınonca eziyete, yoksulluğa, açbğa karşın da bir çekişme, çatışma yaratılmalı ki, ara birbirlerine saygıları, sevgileri sürüyor baya ne olacağı merak edilebilsin... karı kocanın. Işin ilginç yanı gecekondulu Selahattin'in gazete okuması, karısı lzgü, oyunun dinamiğini oluşturmak Mediha'nın gazeteden çok, kocasının içamacıyla, bunu başlangıçta bir veri olatiği sigaraya söylenmesi... rak koymak gereği duyuyor temele. Oy le ya aralarında bir çeüşkı olmasa bu kiMediha'nın evli kadın olarak yine yüşilerin, oyunu belirlenmiş iletiye doğrıı celtildiğine tanıklık yapıyoruz. nasıl sürukleyecek yazar? Içtenllk ve saydamhk Izgü, bu yüzden en başta kurguluyor Karakterlerine, içtenliğin yanında saybütün bunları. Işlevsel amaçla yazıldığındamhk da katıyor lzgü. Bu yanıyla, onladan hiçbiri "karakter" boyutuna ulaşamırın birer oyun kahramanı oluşu, sevirciyor oyun kişilerinin. Bir açıdan "karton" nin kendilerine yüklediği niteliklerle, iyi kişiler yani bunlar. Yazar istediği için öy değerlerle ortaya çıkıyor. Söyleyemedikleler. Bütün görevleri bu kişilerin, Sıleriyle, yapamadıklarıyla yani. Selahatnır'da "evrensel barış ve kardeşlik"; Du tin'in, kendine yönelik alaysaması da, var'da ise "emeğin özgürlüğü, ezilenlerin Gecekondu'nun yükseklik yitiren yanlakardeşliği" dııygusunu öne çıkanp bun rını dengelemede işlevsellik üstleniyor. ları seyirciye benimsetmek, o kadar! Oyun kişilerinin kendileriyle alay etKısa oyunlarla ilgili söylenebilecekler meleri, Muzaffer lzgü oyunlarında bunlar... önenıli bir özellik olarak da çıkıyor. Oyunlarda ise "yoksulluk", "dayanışGecekondu'da öyle sıcak bir ilişki var ma", "eşirsizlik", "yücelrilmişkadın" ilk ki Selahattin'le Mediha arasında, kızları dikkati çeken öğeler olarak görünüyor... Sevim'le sevgilisi Fikret (belirli aylığı olan Ben, Izgü'nün kadınlan üzerinde özel komşu delikanlı) arasında söz keserlerlikle durmak gereği duyuyorum... ken ağlar Selahattin,"... On yedi yaşına Bu oyunlarda, kadın hep bir güç kay gelmiş bir kıza on yedi yıldır babalık yanağı, öte yandan yumuşatıcı, yatıştırıcı, pamamanın azabını çekiyorum" der. Mebirleştirici. Bir "ana tanrıça" o! Şefkatiy diha kocasının yüzüne vurmaz bunu. le, özverisiyle, özgeçisiyle erkeğin besleTersine,yatıştırmayaçalışıronu:"Senpayicisi, büyütücüsü bu nedenle. Eleştirilralannı kötü kadınlarla mı yedin? Içlciye mesi gereken, erkeklerin beceriksizliği, kumara mı verdin? Bir koyundan iki tueksikliği... Muzaffer lzgü lum çıkmaz ya... Senin nasibin bu kadar. Ne yanalım, takdiri ilahi böyle." (48) Meoiha, görüldüğü gibi, lanetlemez Se lahattin'i, onurlandırıp sırtını okşar kocasının: "Aslan herifim benim" derörneğin. "Ne aslan ya" diye alay eder Selahattin kendisiyle. Mediha yine de, şöyle yanıtlar onu: "Aslansın ya nerif. Baksana kızını gelin ediyorsun, nur topu gibi üç oğlun var." (49) Gecekondu'da, dııygusal gelişimin, bir ölçüde oyunun bitimine doğru yoğunlaştığı görülüyor. Hatta yer yer bir melodram havası da yansıyor oyundan. Çocuklardan birinin hastalıktan, çaresizlikten ölümü, gecekonduların yikım kararı, evlilik hazırlığındaki Sevim'le Fikret'in de bundan payını alması, bu duygusal havayı daha bir ağırlaştırıyor... Izgü'nün evli kadınlan yani eşler, yalnız sevginin, şefkatin, konıma ve kollamanın, içtenliğin değil aynı zamanda aile birliğinin de simgesi görünüyor. Çok önemli bir yanları da, ev ekonomilerine katkıda bıılunmalan bunların. Hatta bir açıdan boş, tembel ruhlu, kadınlanna karşı kaba, hödük insanlar da denebilir kocalar, erkekler için. Onların açıklarını kadınlarkapıyor nep, ekonomik katkılanyla kadınlar gideriyor evdeki eksiği. Orneğin Lütfen Kızımla Evlenir misiniz?'de anne çiçek yapar, Reçetesi Peçete'de de çamaşır diker. Burada bu imgenin, Yıldız Kenter'in kadınlanyla önüştüğü de ileri sürülebilir bir çalım. Reçetesi Peçete'deki Nuri'yi, bir kocababa olarak lzgü oyunlarının belki en aynksı, en uç örneği olarak almak olası. Ruh sağlığı bozuk çünkü babanın. Ne ki en tipik örnek de aynı zamanda. Kaldı ki Izgü'nün babaları biraz sağlıksız kahramanlar da zaten. Bir yanlarıyla eksiklik taşıyan kişiler bunlar. Ama yetmezlikleri bir yana kendilerine acımalarıyla da dikkati çekiyorlar. Nedeni bunların toplumsal düzendir kuşkusuz, ekonomik işleyiştir... Bu çark, erkekleri iğdiş etmiştir bir bakıma. Belki de bu yüzden kadınlaranneler, görece ko cababa görevi de üstlenmişlerdir. Evlnln dlreğj kadırriar Uginçtir, lzgü, kısa oyunlarında bile, kendileri görünmedikleri halde, bu nitelikleri sergileyen, evlerinin direği kadınlara geniş yer açıyor. Bu yanlanyla birer söylence kahramanı gibi alıyor kadınlan lzgü. Bakıyoruz, kadınlar, evlerinin düzenini sağüyor her koşulda. Alçakgönüllülük gösterseler de ekonomik katkılarıyla gizli birer kahraman onlar, nitekim sofralannı aşsız bırak mıyorlar. Diz boyu sorunla boğuştukları, sıkıntı içinde yüzdükleri halde kendilerini önemsemiyorlar da çocuklarının, kocalarının sonınlarıyla, sikintılarıyla ilgileni yorlar... Denebilir ki evlerinin, ocaklarının temel yönlendiricisi kadınlar. Evin reisi erkekmiş gibi görünse de böyle bu. Izgü'nün, oyunlarında tipik Türk ailesini, kadının anneliği simgeliyor zaten, bu ev li kadın öğesiyle de bütünleşiyor. Orneğin Reçetesi Peçete'de Şefika, kocası Nuri'ye şöyle der: "Işin gücün hayal hayal hayal... Hep hayallerin mahvetti bizi. O büyük hayallerinin cüce birer kuklası ol duk." Ardından ekler: "Ben çekiyorutn seni, karınım ama, artik oğlanlar çekemiyorlar..." (8) Aile düzeninde kadının belirleyiciliği öylesine baskındır ki, orneğin Reçetesi Peçete'de çocuk yaştaki yeni gelin Sevgi bile, çiçeği burnunda evli kadın olarak düzen kuruculuğa soyunur çarçabuk. Oyunlarında, evlilik kurumunu yücelttiği söylenebilir Muzaffer Izgü'nün. Kasabanın Alileri'ne bu gözle de bakılabilirmiş gibi geliyor metin çözümlemesinde bana. Nitekim kızlarını kasabaya yeni atanmış doktorla evlendirebilmek için çeşitli düzenler kurmaya yönelen Alileriyle oyun, dolaylı da olsa, yine bir evlilik damarını kendisine temel alıyor. • CUMHURİYET KİTAP SAYI 676 Oyunlar, kısa oyunlar... SAYFA 14