Katalog

r şunursunu/ yanı boyiesıne ınsanlık dışı nır ırkçılık sergıleyen bu kışinın heı ya7 dığının mtıtlaka kotıı olacağını duşunur sunuz Ya da bu ukçılığına rağmen, ırkçı makalelerı dışındakı yapıtlarının, yanı ro manldrının bambaşka bır değer raşıdığını duşunursunu/ Kcndı adınıa ben ( elı nc'ın yapıtmın bııgun de hala guncellığını korumakta olan vı bızı şaşirtma yeteneğı nı, bı/ı saısma yeteneğını nâlâ yıtıımemış olan buyuk bır ınsanul ozıı taşımaya de vam ettığını duşunuyorum Burada sarıınm mrun, yazarın ırkçılıgı nın romanlannın şurasına ya da hurasına bulaştp bulaşmadtg'ı \orunudur Başta Gecenın Sonuna Yolculuk ol mak uzerc ılk dort romanında bu ırkçılı ğının en ufak bu 1 1 yoktur Hatta tam ter 7 smebu romanlaıdaırkçılıkla Yahudıduş manlığıyla açıkça alay eden, bu tarz duşun celerı teşhır eden bır çok bolıım dc yer al maktadır 1945 sonrasında yazdığı son dort tomanındaıse.Celınekcndınıbırıo man kahramanı olaıak kurgulamıştır Ya nı kendısının o lanetlenmış makaleleıın yazarı ve yazdıklarından dolayı da onca eleştın vc nefret toplayan bır yazar oldıı ğu gerçeğınden hareket etmıştır Ustelık kendısıne karşı açılan bu kampanyalara tepkısını ortaya koymak adına, en ufak bır ozeleştırı yapmayı da reddetmış hatta ak sıne kışkırtıcı bır bıçimde karşı saldırıya geçmıştır Boyle olunca dd bu romanlarda yer yer hâlâ ırkçılık propagandası yaptığı ızlenıminı verecek tumlecıklere tek tuk de olsa lastlamak niumkundur Ancak ben Celıne'ın bu tavrının bıraz da kasıtlı oldu ğunu duşunuyonım Ozellıkle D'un Châ teau l'autre (Bır Satodan Otekıne) adlı ro manını kalemc afdığında, yenıden bır okur kıdesı kazanmak ıçın dıkkatlcrı uzennde toplayacak bır skandal yaratması, provo kasyon yapması gerektığını duşunmektey dı, çunku savaş donemınde yazdığı roman lar sessızce geçıştmlrnıştı dığerlerı de unutturulmaya çalışılıyordu Yanı bence burada soz konusu olan daha çok bılınçlı bır provokasyon ve okurla çatışma, okurıı kışkırtma temellı uslubun bır parçası PROF. HENRI GODARD *4 l " k 37 doğumlu Profesor Henn I V J Godard, Pans IV (SorbonL S ne) Unıversıtesınde XX Yuzyıl Fransız Edebıyatı hocası Daha once de Pans 7 Denıs Dıderot ve ABD'de Harvard ve Stanford'da hocalık yaptı Doktora tezını Celıne'ın poetıkası konusunda veren Henn Godard'ın, bu yazar hakkında yayımlan mış dort kıtabı ve çok sayıda makalesı var Celıne dışında Malraux, Quene au, Gıono, Guılloux gıbı yazarlar hak kında ve daha genel anlamda XX yuzyıl Fransız edebıyatı hakkında çeşıtlı ıncelemelerı yayımlandı Godard'ın yapıtlarından bazılan şunlardır: Album Gıono, ed Gallırnard, 1980 Celıne'ın Poetıkası [Poetıque de Celıne], Gallımard, 1985 Celıne'ın el yazmalan ve alınacak dersler [Les Manuscnts de Celıne et leurs leçons], ed du Leraud, 1988 Edebıyatın otekı yuzu [L'Autre Face de la ütterature], Gallımard, 1990 Henn Godard Gecenın Sonuna Yolculuk'u Yorumluyor [Henn Godard commente le Voyage au bout de lanuıt], Gallımard, 1991 Celıne Skandal [Celıne scandale], Gallımard, 1994 Bır Gıono'dan Ötekıne [D'un Gı ono a l'autre], Gallımard, 1995 Celıne'ın Taksıtlı Olum'u uzenne yorumlar [Mort a credıt de Celıne], Gallımard, 1996 însanlık Durumunun Romancısı olarak Louıs Guılloux [Louıs Guıllo ux, romancıer de la condıtıon humaıne], Gallımard, 1999 Andre Malraıuc Dostluğu [L'Amıtıe Andre Malraux], Galkmard, 2001 Aynca, Prof Godard, Gallımard'ın unlu La Pleıade dızısınde yayımlanan Celıne, Queneau ve Gıono'nun toplu eserlerının edıtorudur • ( elıne dekı bu şıddet aynı zamanda mt de, aslında burada Celıne okura gerçekle zahı etktnın yarattlmasına da malzeme teş re bırebır bağlı kalmakla kendını yukum kıl edıyor lu hıssetmedığını gayet açık bır bıçımde bellı etmektedıı Başka bır deyışle duş gu Gerçekten de butun bu kavgalar, ku cunu, o guçlu, takıntılı, meraklı duş gucu furler vs çok guçlu bır gulme etkısı yaranu olabıldığınce serbest bırakmaktadır tacak bıçımde sunulmaktadır Bu bır yan Yanı açıkça ya/ann kendı başından geçen dan okuru rahatlatmaya yonelık bır ıçenk lerı kendı deneylerını sahneye koyan bu detaşır kendımızıçınbırtehlıkeolmama metınler, bır yandan da yıne gayet belırgın s ı kaydıyla, yanı başkalannın sırtından bu > bıçımde yazann duş gucu tarafından do şıddete katılmayı beverız Bu ozellık Celı nuşturulup kurgulandınldıklan ıçın aynı ne'e ozgu de değıldır, orneğın Quene zamanda bırer romandır au'nun 1933'teyayımlanan ılk romanında da okuru gulmekten kırıp geçıren upu Celıne ın romanlarında oncçkan btrdt zun bır kururlu kavga sahnesı vardır Ral ğer ozellık de sanırım anlattlan oykunun ıçınde yer alan şıddet unsuru savaşlar, kav dı kı Celıne'ın eserlenndekı şıddet daımı galar kufurleşmcler, olumler, bombalan de değıldır, onun eserlerının en belırgın ozellıklerınden bırı çok yoğun şıddet bo malar hınaların, ktntlenn vıktlması tn lumlennın hemen ardından bır yumuşa Celıne'ın eserlerının yarattığı skanda ma bır sukunet bolumunun gırışınden la dcğışık bır açıdan şıddetın bu roman oluşan kesik kesık tempodur lardakı yen penceresınden de bakmak ge rekır Jjıddet bır anlamda Celıne'ın roman Celıne'ın ele aldığı şıddetın onemlı bo yutlarından bın bıreylenn maruz kaldık Yazarın kendını bır roman kahramanı dunyasının altyapısını oluşturur Bu ko ları toplumsal kurumsal şıddettır Yanı olarak kurgulaması sanırım C elınt ın ro nuda Celıne kendı yayımcısıyla da çatışır tum toplumlann, ştwle ya da boyle, enın manıılıg'ının c n lemel ozellıklerınden htrı Guıgnol's Band adlı romanının onsozun de, o kendıne ozgu alaycüığıyla, gayet kode sonunda en zayırlara, buyuk kıtlelere Celıne'ın en onemlı ozellıklerınden bı mık bıçımde ve kufurle kanşık bır şıddet ve toplumun çoğunluğuna ezıyet ettığını, rı yazaryaratıcının gıttıkçe artan bır oran lı tavırıa polemık yaparak şoyle der "Ya baskı altına afdığını, somurduğunu orta da kendı varlığını yapıtında hıssettırmesı yımcım kıtaplanmda çok tazla şıddet ve ı& koymaktır Gecenın Sonuna Yolcudır Gecenın Sonuna Yolculıık'a nıspcten kavganın yer almasından yakınıyor Yahu uk tan ıtıbaren Celıne bu sorun karşısın klasık bır anlatım egemenken^ıkınu kıta bu adam Shakespeare'ın eserlennı yayım da tereddutsuz ezılenlerden yana yer alır, bı Mort a credıt'den (Taksıtlı Olum) ıtıba lamaya kalksayaı emınım orada da gozu şıddetı yaratanlara karşı daıma olağanus ren, ozellıkle de ılk 50 sayfalık gınş bolu yalnızca ıçerdıklerı şıddete ve kavgalara tu sert bır tepkı gostenr ve bunu kullan muyle bırlıkte, yaratıcı yazarın yapıt ıçın takılırdı" dığı dıle de yansıtır Celıne'ın bu konuda de ağırlığını, varlığını artan oranda ve doğ rudan doğruya belırgınleştırmesı soz ko nusudur Gecenın Sonuna Yolculuk'ta bır LOUİS FERDİNAND CELİNE'DEN ÖZDEYİŞLER anlatıu kahraman vardır Ferdınand Bar damıı, roman da bınncı tekıl şahısta anla tılmıştır Bardamu'nun rolu romandanıs "în%anlara fazla tytlık etmeye kalkmanın tebltkesı lşte bu hâlâ tazehhnı korupeten gen plandadır, asla neden yazdığını yan çok eskı bıroğretıdır [ ]Bukavanozdıplt dunyada bedelıolmayanhıçbırşey nasıl yazdığını bıınun nc tur bır emek ol yoktur Her şeytn kefarett odenır, lyılığın bedelı de, ttpkı kotuluğunkt gıbı, er ge<, duğunu açıklamaya kalkmaz Oysa ıkıncı odemr Ama tyıltğtn bedelı daha yuksektır, elbette'" (L F Celıne, Semmelweıs ın romandan ıtıbaren yazar, aktaracağı oyku onsozunden) nun de otesınde, gerek kendını gerekse de yazma surecını açığa çıkarmak, gorunur "tnsan, çınlçıplak soyulmuş, her şeyden yoksun bırakılmi}, kendıne ınanandan kılmak ıster, yanı romanm ıçınde nem ya bıle tştc bentm kıtahım bundan ıbaretttr" (L F Celıne) zar henı de anlatıcı ktmlığıyle yer almak ıs ter îşte bu nedenle laksıtlı ülum'un ılk "Ben bır keltme boyayıauyım, sıradan kelımelert, her gun kullandıg'ımtz kelt 50 sayfasında anlatıcı kendısını Gecenın melert boyarım " (L F Celıne) Sonuna Yolculuk adlı kıtabın yazan olarak tanıtır Bu romanda anlatıunın adı henu7 "Edebıyatın, kendı var olujunu haklı kılacak bmcık bahanest, hezeyanlarımtzı yalnızca I erdınand'dır, yanı hem ılk ro anlatmamıza olanak sağlamastdtr" (L F Celıne) manın kahramanı Bardamu'nun, hem de yazar Celıne'ın adı Ancak daha sonrakı "Eğer sayıklayacaksanız, gerçekten ate^tntztn çıkması gerek sakın ha sankt 'oyromanlarından ıtıbaren bu Perdınand adı leımış gıbı yapmayın' " (L F Celıne) na açıkça Loıııs onadı ve Celıne soyadı ek lenecektır, boylece de yazar doğrudan ken "Antıburjuva bır dıl yarattım ben " (L F Celıne) dı kımlığıyle kendı romanlannın hem kah ramanı hem anlatıcısı hem de yazan ola "Yolculuk dedtğtnız şey bu mınnaak htçlığtn, dalyaraklara mahsus bu baş donrak belırecektır mesıntn arayıştdtr " (L F Celıne) Yanı ( elını ın 1970 lı yıllardan \onra bırakım nlarak ortaya çıkacak olan otn/tk "Yolculuk yuzunden hem asla affetmedıler Yolculuktan sonra hapt yuttum1" sıyon" lurunun bır anlamda oncıtlufcunu (L F Celıne) yaptıg'ını ioyleycbıhr mıyızJ Llbette 1 ler ne kadar bızzat anlatıcı "Neden mt yazar oldutn? Yeieneğtm olduğundan değıl ( )Bu kıramt odememe yazarkahraman olarak yer aldığı 1945 yardtm eder dtye duşundum ( ) Doktorluğu ozluyorum, bentm ışım doktorluktu sonrasındakı son dort roman otobıyogra Asla yazmamalıydtm" (L F Celıne) fık eserler olarak algılanmaya musaıtseler l kı en buyuk katkısıysa, bu şıddetı teşhıı ederken ezılenlerın dılını kullanmasıdır Ancak dıl duzeyındekı bu şıddet okurun karşı çıkacağı değıl, aksınc hemiıku olaca ğı bır şıddettır Çunku hepımız ıçınde ya şadığımi7 ve nımctleıınden iaydalandığı mız toplumda bu nımetlerden faydalana mayan ve acı çeken çok sayıda ınsanın da var olduğunu bılırız Çoğu zaman bunu gorme/den gelsek dahı' Dolayısıyla bu du ruınu guçln ve alaycı bır dılle sergıleyebı lecek çapta bırısının sozlerı bır çoğumuz da ıster ıstemez sempatı yaratır Orneğın faksıtlı Olum'de kendı çocukluğunu da anlatan yazar yetışkınlerın çotukları ez mek ve onlara ezıyet etmek ıun kullandık ları tum yontemlen teşhır eder Yarını kal mış bır romanı olan Casse Pıpe'de de kış lada askerlere uygulanan kurumsal şıddet ele alınmaktadır Yogunlaşlırılmış bır toplumsal uddet olan savas zaten onun en tcmcl malzeme lertnden bırı Ancak savaşın ele alınış tarzında Celı ne'ın onculuk ettığı çok modern bır boyut var bombardımanların ışlenmesı Bu gcr çekten de XX yuzyıl savaşlarıyla ortaya çı kan çok ozgunbıryenılık Guncellığını as. la yıtırmeyen bu konuyu ılk ele alanın Ce lıne olması da tesaduf değıl, çunku onun o parçalanmış kesık kesık cumlelerden oluşan bıçemı bu konuyu ışlemeye çok yat kın Celıne, Bınncı DunyaSavaşı ıçınde or taya cıkan bu yenı savaş yontemıne karşı çok duyarlıdır çunku burada olum yatay bır ılışkıden değıl dıkey bır bıçımde, gok ten yağmaktadır, yanı bır anlamda vanşet yenı bır boyut kazanmıştır Peerıe pour une autre foıs (Bır Başka Sefer ıçın Fener Alayı) adlı romanı 300 sayta boyunca tek bır bombardıman boyunca yaşananlan an latır Bu konu, salt o doneme ılışkın anla tılanlar açısından değıl, aynı zamanda bombalamaların gunumuzde de, gunluk hayatımi7da guncellığını korumaya devam etmesı nedenıyle de okur açısından elbet te çok ağır bır konudur Ölum, anlamsız ve saçma olumler za ten Celıne'ın yapıtlannda merkezı bır yır tutuyor Kavram olarak olumun kendısı bıle ın sana yonelık, yanı her bır tekıl bıreye yo nelık varoluşsal bır şıddettır Olumun ka çınılmazlığının vurculanması, ıçten ıçe olumsu7 olmayı yeğleyen her bırımız ıçın bır şıddet unsurudur Iste bu noktada Ce lıne çok ıkırcıklı bır yaklaşım gelıştırerek olumle ılışkımızı sorgular Yanı bızı bu ka dar korkutan, dehşete duşuren olumle as lında, gi7İıden gızlıye, bır suç ortaklığı gu dup gutmedığımızı sorgular Hatta Gece nın Sonuna Yokuluk'ta ınsanın ozunde olmek ve oldurmek arzusunun yatıp yat madığı sorusunu dahı açıkça sorar "Evrensel hırtlık" olarak tanunladığı M radan ınsanın gunluk vaşamında yer aldı ğını duşunduğu olmeK ve oldurmek dur tusunden, yanı ınsan doğasının hıç de san dığımız ya da umduğumuz gıbı ıyılık te mellı olmayabıleceğı, aksıne belkı de ben cılbk benmerke7cılık, hatta kendı ayakta kalabılmek ıçın otekını oldurmekten, yok etmekten kaçınmayan bır vahşetten oluşu yor olabıleceğınden yola çıkarak, şıddet oğesını doğrudan doğruya okura yoneltır Artık burada, okurla kendısı arasındakı ılışkının bır sempatıden çok, şıddet teme lıne dayandınlması soz konusudur Gerçı, romanlarından hıç eksık olmayan muah ve kahkaha yoluyla okura yenıden go7 kırp sa da, artık ağırlıklı olarak ılışkıye egemen olan unsur, daımı bır kışkırtma şeklınde ortaya çıkan şıddettır Celuıeokura surek lı haldıru En çok da sevgı' 'aşk" gıbtkavramla ra taldırtyor, ayrtıa okura sureklı olarak bı denselsorunları, hastalığı, yanı olumun ya kın oldugunu hatırlatıyor Ilk romanının ılk bolumunun ortasına "Aşk dedığın şey, sonsuzluğun kanışlerın ulaşabıleceğı oır duzeye çekılmesıdır" Lumlesını sokusturmak, ya da ıkıncı ro manına "Ben hep hekımlıkle, yanı bu boktan ışle uğraşmadım kı" dıye başlamak her babayığıdın harcı değıldır1 Çunku bu CUMHURİYET KİTAP SAYI 676 SAYFA 8