Katalog

Sözcüklerin senfonisi METİN FINDIKÇI S ureyya Berfe'nın, o guzelım şıır kıtabı "Nebıga"dan sonra, son kıta bı "Senı Sevıyorum"(*) yayımlandı Senı sevıvorum Ikı sozcukten oluşan bır Lumle, herkes<,e nc kadar evrensel bır soz olduğu gayet ıvı bılınıyor Bazen tek taraflı bazen çjft taraflı yaşanır, kar şılıklı I edakârlık ısteı, uğraş ve zaman ıster, yalan kabul etmez, valanla soylen dığı anda soylevenı ele verır, ıküı yaşa nan sevgıden aşktan eler, mat eder Se nı Sevıvorum Evrenseldır, her dılde, her mekânda avnı heyecanı verır, ınsan ka dar eskıdu Arzudur, zamandır, candır nefıstır, sen dır, ben dır, tahammuldur avdır, avcıdır, vazgeç,mektır, durudur başlayan mesafedır, sızıdır bılgıdır, bıl gısızlıktır, sağırdır, mahçupluktur, de nızdır, deryadır ve koca bır dııştur Zor soylendığınde, zorluğunun bılıncıne va rıldığında, yııcedır Pervasız ve neden sız soylendığınde boştur, u yuzden dıl lerde dolaşır durur Nereden gelmış bı hnmez 5 Şıırden, şaırden başladığı muh temeldır(')) Sureyya Bette nın son şııt kıtabının adı "Senı Sevıyorum" kıtabın hem adı, hem de en uzun şııt ı olması tesaduf de ğü elbette Aslında bır şıır kıtabı olarak 151 sayfa hacımlı bulunsa da ben şııı den şıırekıtaptan kıtaba bu kanı değı şebılırlığınden yanayım, onun ıçin "Se nı Sevıyorum" gerek akıcıhğı ve gerek se oğretıu, yalın dızelerıyle okuyanı sık madan bır solııkta kendını okutan bır kıtaptır Senı Sevıyorum şıırı uzun soluklu bır şıırdır tam tamına 30 sayfadan oluşuyor, ıronı ve yalın bır dılle yazıl mış, tıpkı Berfe'nın şıırı Berfe'nın "Na bıga"i>ının devamı gıbı Ancak bır ınsan yenı bır aşka ıılaşırsa, "Senı Sevıyorum/ narflerıyle, hecelerıyle/ ıkı sozcuğuyle can buldu/ canlandı, ruh kazandı" dıye bılır veya ancak "Nasıl ışlıyorsun, gor medığım/ bılmedığım gergefını ılıklerı me, nasıl / Dudaklarında nemlı bır tat/ ben, sadece bakıyorum/ kırlangıç ka natları soyuyor senı / Korkusunu da so luğunu da duyuyorum çıplakhğının/ burnumun yerınde olmak ıstıyorum / Senı sevıyorum ' anlam vukleyebılır Sureyya Berfe, gunluk hayatında yaşadı ğı en ufak anı ve en doğal davranışı da nı sııre çevırıp odaklandığı anlatmak ıs tedığı ımgeye damıtatak şıırını bevaz sayfalara yayar "Gomcç Belcdıye Baş kanı ve/ Korlez Beledıyeleı Bırlığı baş kanı/ Orhan Babayığıt'ın makam aıa basıyla/ en sevmedığım arabadır ya, neyse / Foça'dan Gomeç e doğru gtdı yoruz / Beş adet şıırımı be.ste.kycn/ Ai şın Cıok'le bırlıkte " veya "Tam 46 da kıka bekledık / Heıkes opuşur de/ bı zım dudaklarımız armut mu toplarr1/ Toplasın Boş ver sen onlara / 1 ler ver de opuşurler, opuşmeyı/ ruhun hıç şaş mayan barometresını/ ayağa dusuıuı ler" gıbı Şıırıne di7elerarasınasıkıştırdığı alav da şııııne damıttığı gunluk ya şamın bır parçası olıır "Bır yıl daha nı tıyoımuş/ yenı bır yıla gırecekmışız / Nerede gırecekmışız / / Ben mı gu<, luyum?/ Son hayatıma/ son anda adım atmışsam/ ya7abo?a olumumu hazırlı yoısam/ topraklarımdan bır parsel de ona vereceksem " gıbı dızelere sık sık rastlamak mumkundur Uzun soluklu bir şiir Sureyya Berfe, şıırının ne demek ıstediğını dolam ba^sız, açikt.a, a^ık bır dılle soyleyen bır şaırdır Yatağında doğanın ve ınsanın felsefesı yatar Oğretıcıdır " t n tepedekı dunku yaprağı/ en de rındekı yenı kokun ucu tark edıyorsa/ ne denıı buna ' veya "Dupeduz kuıuntu / tyı bır hayat, ıyı bır aşk, ıyı bır olum " veya Sana nasıl baksam?/ Duijunuyo rum bulamıyorum Kıtapta adanmış dızeler, dortlukleı çoktıır Bu adanmışlardan bırı de, Anto nıo Vıvaldı'yedır Vıvaldı'nın dort mev sımıne Boyle guzel bır muzık eserıne ancak bu kadar guzel bır şıır adanabılır dı Şıırın dort mevsımı Ilkbahar, Ya? Sonbahar, Kış Bu, bır ınsanın bır şa ırın ıçten ıçe yaşadığı dort mevsımdır bır anlamda hayatın guzellığı ve acısıdıı, aşkıdır Sureyya Berfe nın bu dort mev sımı anlatan şıırını okuyunca, sozcuk lerden, dızelerden o muzığı yaratan alet lerın her bıruıın sesını, tınısını duyar gı bı oldum Kendımce bu dort mevsım şı ırınden muzık aletlerı eşlığınde bu dıze lerı duşledım Keman: " Keman guneşıyle gulen/ ak şam guneşıvle ıçlenen / Kımbılır daha kaı, yıl goreceğım?" Piyano: "Yureğım Buğdavların arasında çırpınan/ kor bır serçe " Çello: "Kış ruzgârlanna bırakma sacjarını / Sen savur terbıvesızce/ don dur benı gençlığıme" Davul: "Kostebe ğın vuvasına akıl erdıremeyenler/ dun ya uzerındeşchırlerkuruyor' Flut: "Uy kuda kımıldamaya gelmıvor/ butun ya tak bahar dalı" Ney: "Çok yorgunum bu bahaı / Kuçuk bır kış mevvesı gor sem/ tcrlıyorum" Arp: "Bır sevgılım, sevdığım olsa/ gıtsek ruzgâra, yuz sur sek cl atsak " vb Sanınm bu kıtabı her okuyanda bu tıır bır duyguyıı yaratacağı mumkundur "Senı sevıyorum" ımgelerı muzığın bı rer tınısı gıbı gozlerımızın onunde uçu şur Guzel bır şıırı okumak ınsanı coştu rur Ne dedığını ıyı bılen ve aktaran bır şıırı okumak ınsanı sevındmr, şıır adına umutlu kılar Sureyya Berre'nın "Senı Sevıyorum "ıınu okumak gıbı • (*) Seni Seviyorum/ Sureyya Berfe/ Adam Yay / AğuVnt 2002 yan toplumlaıın etnık ve dınsel kokenlt rının sorunlarını dıle getıren bır yorum buluru/ Yahudı Çıngene, Macar, übeı land gıbı kok(nlerın Avrupa coğratyasın da yaşadıklan tehlıkelı seruvenlerın do ruk noktasıdır toplama kampları Yazar boyle bır ger^eğı romanında dogrudan yansıtmak yerıne bıı tur metafornıaz tek nıgı kullanarak, okuru bır anlamda gezın tıye çıkanyor Ya7arın elınde gi7İı bır ka mera varmış gıbı yaşadıklarını, tanık ol duklannı gormt şansına sahıp oluyoruz Roman nır veda anıyla başlar, aynı yaz gııun babadan oöula geçmesıyle devam eder Buyıık olasılıkla romanın genç kah lamanı olan Koves Gyorgy aslında yaza ıın kendı gen<,lıgıdır ( unktı, ya/ar da sa vaş vıllarında toplama kamplarına alınmış ve bır suıe oradii yaşamıştır Kıtabın ı^ın dc Yahudılık dını uzenne doğrudan bır gonderme goremıyoru/ Bununlabırlık (e Avrupa'dakı dıger dınsel ve ctnık ko kenlı b ışka toplulukların da doğrudan kı tapta veı aldıklatmı soyleyetııevız Ya/ar sıyası bır roman ya/mamak ıçın kıırguyu ve olav oıgusunıı bu geıı,egegoıe hazırla mış, kolay olanı degn guc, olanı se<,mış Roman bır tonlumu bır dını değıl, tfog rudan ınsanı' hedef alan, bııeyın temel hak vc o/gurluklcrını sorgıılayan, toplama kampındakı koşıılların onu n.ısıl etkıledı ğını gu/leınleyen bır anlayışla yazılmi!; Cıenc^ kahramanımı/ toplama kampına gcldıgmde bıı AI şaşkındıı, ıııkektıı, ne ya pacağını bılcme/ bır haldedır Henu/ on altı yaşındakı bıreentın yaşamının en gu /el donemındc ışkencenın ve olunıun kol gczdığı bıı askcrı kampta boylesı bır şaş kınlık ı^ıncic olması dogaldn kacleısızlık acllı luınan utobıvogıaiık o/ellıkler taşıyor Ya/arın kendı anıların dan esınlenerek ya/dığı bıı kıtabında bı reyın valnızlığını, kamp de 'dışaııyla' olan (.atışkısını ve savaşın yarattığı vahşeti go luyoru/ Bu kıtap ya/ıldığı yıllarda epey cc tartışma konusu olmuştu Yazar kendı ulkesınde bıle yasaklı bır konuma gel mıştı Ozellıkle Obetland sorunu ve bu konuda Mat ır hukumetını ığneleyen so rııları buyuk tepkı vaıatmıştı Kıtabın te mcl oğelcıı aıasında yazaıın 'ayrıntılara' verdığıonemı hıreyınyalnı/Iığını kampın ınsan ı uhunda yarattığı yıkımı sayabılırız Romanın başlarında polısın alıkoydugu Yahudı gen(,lerı her şeyı alaya alan bır ta \ır i(,ıncıeykcn kılabın sonunda ozellıklc kahramanın hangı dıızeycgeldığı haylı şa ^ııtıudıı Kaınpagelııken uzuneşekovna mak ıskytn claha sonra tıırlu oyun ve şa k.ılarl.ı olumu bıle alaya alan gençlerın ge (çirdıklerı suıcc haylı yıpratıcı olmuştur "Dağınık gruplar halınde acele etmeden konuşarak, guluşeıek ılerledık s/79" K dyorgy, ozgurluğe kavuştuktan sonra kampın duzenıne alışmıştır oradan ayrıl mak ıstememesı haylı duşunduıucudur Kampın ıçınde kendılerını mahkum say mamalan ıse havlı ılgın^tır "Bıırada da bı ze bır mahkum yardımcı oldu Aynca mahkumıın bi7 O7gur ınsanlar gıbı O7en le taranmış parlak sıyah saçjarı vardı /80" Bır gun ansızın kampın ışlevı bıtıvenr, artık hepsıo/gurdıır Ama toplama kam pının ctkısınden kurtulmak o kadar da ko l.ıv de^ıldıı Dıha ılk gunden başlayan luhsal (.okuntıı, dış yaşamın sorgulanma sı, kcndısını onteden tanıyan ınsanlarla yaptığı taıtışma okıııu etkıleyecek dıızey dc ' Lgcı tahta, dcmıı ya da tas, yemı yorsam ncdenı sadece bunların çığnene bılır ve ogutebılır seyler olmamasıydl Ama orne£m kumu denedım vc tesaduren ot goıdugumde asla tereddut etmedım s/MO " bu şehrc bakarken neler hıssettığı mı sordu Nefıet', dedım s/211 'Lvet, kahramanımı/, hcrkcsten' ncfret etmek tedır I vt donerken tanıştığı bır ga7erecı tum vaşadıklarını yazmasını soyleı Yazar da bunıı gerçcklcştırmış 7atcn Kıtabın son bolumu gerçekten de son derece ctkılcyıu, duşundurucu vc sorgu layıcı Kıtabı okııyan herhangı bır roma nın sonunda genı, kahramanın duyguları nı, sorduklannı, duşunduklerını ılk başta algılamakta /orlanabılır hatta anlamsi/ (ıı le kabul edebılır Ikı yaşlı ınsanla yapılan soylesınm tcmel oğesı savaşın sorgulanma sı kadar ıktıdarın/vatandaşın/duşuncenın buluştuğu değerlerdır tanımlanmak ıste nen Bıırada yazarın ustaca bır anlatımla okuru sarsan, metnı eğıp buken, bırçok katmanlara bolen teknığını kutlamak ge rek Ya7arın kahıamanın agızd^uı anlattıgı vc gozlemledıöı degerlerı, ku^kuları, kaygıla rı bır fılozof gıbı sorgıılayan bıı yapıd.ı dı legetırmesı, zamamn' gorecelı tanımsallı ğı Kıtabın bu bolumunıı sıradışı bır çerı,e veye taşıyor "ihtıyarlaı ayrica duruınun 'bıırada, evde de pek kolay' olmadığını an lattılar Anlattıklanbendeanahatlarıbelıı sı/ anlaması ve kavıaması kolay olınayan, karmaşık ve capraşık bır hıkaye dınledığım ı/lenımını varattı S/218" Kahıamanın uı, ayrı kampta yaşamış oldugu acılar sıkıntı lar, tanık olauğıı olaylar /amanın' kavra nabılır olmasina kadar taşır kendısını tkı ıhtıyarın anlaltıklarıyla kendı yaşadıklan arasındakı tek getçek yaşanmış olmanın dışında bır şevaır aslında /amanın ıler leyen dongıısu ı^ındekı kuçuk ıvmelerı sayma7sak eğer kavıanabılıı olaylaıın'ta nımsallıkları'goıcccbıı boyuta taşınır As kerı kamntakı ılerleven sıranın g,w odası na mı yoksa yemekhaneye mı gıdecegı bı Iınme/ hıcbır /aman Bu oylesınc bır 'ya/ gıdırkı bır vazı tııra ovunıına benzeı san kı Buıada zanıanın nasıl ılcrlcdıgı ka dar, zamamn' nasıl algılandığı da onemlı dır artık Kampta bulunan ncsneler, başka bır /a manageçııır Yıllardıı vasadığı hemen heı koşesıncfe anılaıının olduöu bu kent va bancıdır artık ona U7ennde oyun oynadı ğı sokak, mahalle bakkalı elınden su i(,tı ğı bır ıhtıyar, kosedckı <,ınaı ağatı FTcr scy kendı 'anlamlarının' cvıınde kals.ı bı le, kampın boğucu ama dıngın ote yandan paylaşımın ılanı bır dcğer olduğu gerçeğı ıse vaşamın tek gerçeğı gıbı kaışımizda duımaktadır On altı vılın yaşanmışlığı cınsellığı, ^otuklıığu, dıışlerı bır anda ko ca bır kara delığın i(,mcıe kavbolmuştuı "Şımdı her şev oylesine tamamlanmış, bı rırılmış,değışme7 kesın gorunuyoı ovlesi ne muthış bıı hı/la ve oylesine dehşetlı bır bı<,ımdcsılıkleştıkısankı 'gelmış gıbı ama ancak şımdı bıttıkten sonra aıdından bak tığımızda Hem şu da kcsın kaderımı/ı onceden gormuş olsak bıle bıı boyle s/220" Kadcrsı/lık adlı roman sıradışı bır anla tım teknığı ıle ya/ılmış Bınncı tekıl şahıs agzından yapılan anlatım kıtabın sonuna gelındığınde ıse, okuru ve hepımm ktıcak layan bır yapıva gcc,ıyor Yazaıın tumccle rı 'varoluş' ielsefesmı <,ağııştıran bır yorıı ma sahıp Macar edebıyatının bu usta ya zaıını tanımak îsteyen herkese salık vcrı rı/ • Kadersizlik / lmn ktrtcsz /Can yayın ları/224s Zamamn algılanışı Savasn vahşeti Cevre Tümdür DENİZEKİNCİ evre Fumdur" Bağlam Yayın ları'nın "Insan ve Çevre" baş lıklı yenı araştırma dızısının ılk kıtabı Kıtap, MSU'deMı marlık Anabılım Dalı'na bağlı Mımatı lasarım Sorunlau Lısansuslu Progra mı'nda yer alan "Mımarı Tasarım Sııre cine Dısıplınlerarası Yaklaşım ve Cevre Sorunu" baslıklı dersın kapsamında su nulmuş bır uızı konteransın metınlerının makaleye donuşturulmesı sonucunda ortaya çıkmış Soz konusu konferans dı zısını, daha yaygın bır okuyucu kıtlesıne sunmak amauyla yayına donuştıırme surecınde derleme gorevını ustlenen Deniz lncedayı kıtabın amacını ve ı<,erığını şoy Kadersizlik TUFAN ERBARIŞTIRAN I kınu I )unya Savaşı vıllaıında Yahudı lu (, ıngcnclcı vc bd/ı etnık/dınscl ko kenlı vabanular toplama kampların ı alınmışlaıdı Almanya dakı iaşıst ıkudaı An ırkını yucclttığını(') sandığı bır anla yışla ınsanlaı ı topluca katledıyoıdu Adoll } Iıtlcr ın ustun ırk yaratma c.abaları, mıl yonlarca kışının olmesıne neden olmııştu Bugun Avıupa Bulığı, Ikıneı Dunya Sava şı'nın yenıden yaşanmaması ı<,in kurul muştur Imıc Kertesz'ın yıllar oncc yazmıs t)ldu ^u romanında Avrııpa'nın kendı geleceğı ın surgulayaıı bu coğralya uzeıınde yaşa J CUMHURİYET KİTAP SAYI 676 SAYFA 16