Katalog

Kapak konusunun devamı. *" burjuva" bıı dılyaıatmış çdekeş bıı yazardır Romanında alışılmadık sıklıkta unlemlı, uç noktaiı ve soru ımlı tumceler kııllanaıak neredevse konuşur gıbı ya7 mış, bıı da okııruyla aıasınua bıı yalun lık, bır suçortaklığı yaratmışrır Yazarın anlatım bıçıını oylesıne ozgundur kı, bır çok ya?ın kuramı araştırması, ddbdgısı ve dılbılım kıtabı romanından ornek bo lumleı almıştır "Lanetlı şaır", daha genel olarak da "la netlı sanatçı" nıtelemesı bransız yazının da yenı bır olgu değıldır On dokuzuncu yuzyıl bur)uvazısı Flaubcrt'ı mahkemeye duşurmuş, Baudelaııe'ın şurlerının kımı lennın yayınlanmasını yasaklamış, Rım baud'yu I labeşıstan'a surgun etmış, ızle nımcı ressamlann kımı rcsımlcrının sergılenmesıne engel olmuş, Zola'va en aşa ğdayıcı sozcuklerle saldırmış, Proust'un romanını yayımlamamak ıçın ozel yaşa mını tartışma konusu yapmıştır Işte Ce lıne bu yazarlardan bırıdır Dıışııncelennın kıırbanı bır yazar varsa, o da hıç kuşkusuz Celıne'dır Profe sor Y ıle Soyleşıler (Fntrctıens avcc lc Professeur Y) başlıklı yapıtında, "Benım hıt ama hıçbır fıkrım yok Fıkırlerden daha ığrenç, daha bayağı, daha sıradan bır şey duşunemıyorıım Kutuphanele rın ue kahvelerın terasları da fıkırlerle do lup taşıyor '" (s 18) Bu sozlcr bde Cclı ne'nın ne kadat sıradışı bu yazar olduğu nu anlatmaya yeterlı olabılır Celıne'nın bu ılk romanı dunya yazının ılk 100,1 ransu yazının dk25 romanı ara sında ycrını almıştır Bu romanın yayım lanması, Proust un Kayıp Zamanın Izın de başlıklı yapıtı gıbı roman turunun ev runınde onemlı bu donum noktası oldu ğu ıçın ıkı yapıt çok karşdaştırdmıştır Kuşkusuz ıkı romanı ayıran pek çok ozel lık rnılunmaktadır Kuşkusuz ıkı romanı ayıran pek çok ozellık bulunmaktadır C elıne kuçuk ınsanların çevresınde ka larak fakırlerın, toplum dışına ıtılmış ın sanların doktoru Destouches'un evrenı nı, Proust, Pans ın kaybolmakta olan seç kın bur)uvalarının, soylularınrn, sonra dan gormeleıınuı hatta ıahışelerının sa lonlarına kabul edılen, zengın ve parıltı lı çevrelerın kahramanlarını alaycı ve son derece yazınsal bır düle anlatır Her ıkı roman da geleneksel romanla ılışkılennı neredeyse kopararak, bılınme yen yollarda ycnı seruvenlere açdma yu rekldığını gostermışlerdır Bu ıkı roman yepyenı bıçemsel ozellıklerıyle benzerlık gostermektedır Her ıkısı de romanın ta rıhındc sozel malzeme uzerınde çalışmış, yazınsallddarını roman dılının koldu de ğışımı ıı/erıne kurmuşlardır Bırbırıvle hıçbır dışkısı olmayan çevrelerden gelen ıkı yazar benzer sonuuara ulaşırlar Her ıkısı de olay orgusu vekahramanların on celığıne dayanan geleneksel yapıları te meünden sarsmıştır Proust, yazdı ddın bıçemını dorıık noktasına taşıyarak duz yazıda yetkın bu uyum varatırken, Celı ne romanda gundelık yaşamda kullanılan sozlu ddı yenıden yaıatu, geleneksel nok talama ımlerını bır yana bırakır, argo dıl le yenı bır ahenk ve coşkuyla oluşan ken dıne O7gu bır anlatım bulur Tıpkı Pro ust gıbı Celıne de kendı yaşamını roma nının malzemesı yapmıştır Marcel Pro ust'un kahramanuı da adı Marcel'dır, ba zı yonlerden yazara çok benzese de, "bcn" dese de Marcel, Marcel Pıoust un yaşamını anlatmamaktadır Cclıne'ın romanında ıse "yeıını alma" soz konusu durOkurlar çoğunlukla ıçoykusel anlatıcı Bardamu'yla Celıne 'ı kanştırmakta dıılar Aslında Celıne Bardamu'yla oz deşleşmıştır Yaşanmışldt duşsellığı oyle sıne değışıme uğratmıştır kı, gerçeklık, yazarın fantezderının yerını alan sanrdı bır duş ıçınde tumuyle yıtıp gıtmıştır SAYFA 4 Gecenin Sonuna Yolculuk Celıne, gunde lıkyaşamınen sı radan olavlarını en sıradan kışde rını coşkulu ran tezderın yonlen dırdığı destansı boyutlardakı 10 man dunvasına buyulubıçemıyle taşır Bu roman da, derın bır umutsuzluktan hî ğışlayıcı bır gulumsemeyle kurtulunur Boylece roman yaşamın bavağılığını şı ırsel bır guzellığe donuşturen gerçek bır uçek durbunune donuşur Celıne'nın bu romanı ozyaşamoykusel oğeler ıçerdı ğı ıçın "yaralı vaşanıı"nın kımı donemle n konusunda açıklayıu olabdır Celıne bır roman kahramanuıa taş çı kartacak kadar renklı bır yaşam surmuş tur Jean d'Oımesson'un deyımıvle o 'mahşerın atk'laıından bırıydı Çok acı çekmıij on da değısdc ışe gırıp çık mış, on uç kez seralete duşmuş Ce lıne kımdırr' Gerçck adı Louıs 1 erduıand Üestouc hes olan Celıne , 27 Mayıs 1884'te Parib'ın vaıoşlaıuıdan bırı olan Courbevo ıe'da doğmustur Annesının uçııncu soya dı C elıne'ı taknıa ad olarA kullanacaktıı Annesı kendısı gıbı oölunun da bır tuc car olmasını ısteuıgınuen, Celıne ı dd oğ tenmesı ıçın once Almanya'va sonra In gdtere'ye gonderır On sekız yaşuıdayken mal teslımıyle uğraşan sıradan bır genç tır Ama o, bu ya^amdan kurutulup sığı nacak bır yer arar Ordu ıyı bır nkırdır, us telık de sava^tan soz eddmektedır ^dva. şa katdma duşuncesıyle 1912'de gonullu olarak askere yazdır 1914'te suvarı D&, touches tehhkelı bır gorev sırasında ko lundan ağır bır bıçımde yaralanır 7 Ara lık 1915 te lngdtere'ye atandıktan sonra bır madalya de odullendırderek çuruge çı kardır Savaş donuşu ıssızdır Afrıka'da Kamerun'da bır yda yakın bır sure çalış tdctan sonra Fransa'va doner bıraktığı lı se oğrenımıne yenıden başlar 1918'de tıp fakultesıne gırer, 1924'te Macar bılım adamı "Phdıppe Ignace benmelvveıs'ın Yaşamı ve Yapıtı" başlıklı tezıyle tıp dok toru olur Hıjyen bılım dah ve toplıımsal sorunlarla yakından ılgdenen Destout hes, daha sonra, epıdemıvolojı konusun da uzman olur Artık uzman doktor olan Destouches Uluslar ( emıyetı'nde çalış mak uzere Avrupa, Afnka ve Amerıka'ya gıder Bu son ulkede daha sonra evlenc ceğı Gecenin Sonuna Yolculuğıı ıthaf edece&ı dansçı Elısabeth Craıg de tanışıt 1930 da I ransa'ya donduğunde yenıden keşfettığı Clıthy scmtıne yerleşerek mu ayenehanesını açar 1932 ydında Celıne otuz sekız yaşın dayken Gecenin Sonuna Yokuluk başuk lı uk tomanını yayımlar Roman yayımla nır yayımlanma7 çok bııyuk bır dgı gorur ikınci romanı Taksıtle Olum (Mort a cre dıt) 1936'da çdcar Bu ıkı romanla yazar buyuk bır une kavuşursa da ozelldde Ya hııddere karşı olan ırkçı ve aumasız tutumu nedenıyle onte Almanya'ya sonra Da nımarka'ya surgune gıtmek zorunda ka lır Varlıfiından ralıatsız olan Danımarka L yetkdıler kendısını ıkı yıl hapse mahkum ecler ve bu sure ıçuıde hep rransa ya ıa de eddmekle tehdıt eddır 1951'deulke sıne donerek hekımlıguıı ve yazarlığuu surdureceğı Parıs'uı varoşlarından Me udon'a yerleşır 1961 yüında olur kı bu buyulenme, yapıtını bır tur ıntıhar eylemıne donuştıırur Ancak saşırtıcı olan bu ıntıhar ve olum hazzında nıçbır uzun tu ızıne rastlanmamasıdır Celıne'ın tum yapıtlarında olume, ığrençhğe, nefrete, kabalığa karşın Rabela ıs'nınkıyle boy olçuşebdecek bır gulumseyış vardır Bu da temel dekı kotumserlığı "ttajık" bıı ıyımserlığe çevırır, "Ölum yaka mı bırakmıvor, benı gulduru r or" dıyerek surdurur "Bııgu unçluk ıçınde yalnız olumun sınırlarında mutluyum " Kımderıne gore Celıne, askn da bıraz kaçdc, yergıcı, kendıne gore ahlak derslen veren serserı bır şaırdır Sartre, haksız yere, kendısı nın "odenekiı" bır yazar olduğu nu soyleyınce o da altta kalma yarak, L'Agıte du bocal adlı dergıdeonun bır "tenya" oldu ğunu yazmiştır Kuşkusuz Ce lıne'e ne beÛı bır kıırıım maaş oduyor, ne de kendısı sıparış uzerıne yazıyordu O, yalnız "evrensel hergelehk"ten etkde nen bır çdgın, her an patlama \d hazır ofkelı bu ınsan, "mahşenn bu at lısı"ydı Ruhsal yapısı, duşuncelerı bıçe mıne yansıyarak (.oşku dolu bır yapıt ya ratmıştır Ahşık olmadıgımız biryazardan 'îğrençliğin Destanı' 1. Iğrençliğln Destanı Î 2. Mahşerln atlısı: Celhıe Yazar, Bır Kıyım Konusunda Saçma Sozler (Bagatelles pour un massacre), Zor Durumlar fles Beaux draps) adlı ya pıtlarında msafsızca Yahudderı eleştırır Bıı duşmanlık sankı tum dunyaya auyu lan genel bır duşmankktır, bu tavrını po lıtık duzleme de taşır "Hıtler'e ve tum Almanlara kendımı çok yakın hıssedıyo rıım C)nları kardeşım gıbı goruyor, ırkçı olmalarını haklı buluyorum Almanlar yenılseydder çok uzulecektım Gerçek duşmanlanmız Yahudder ve Masonlar dır' demekten çekınmez Yapıtlarındakı anlatımıyla, uzaktan Rabelaıs ve Bal zac'ın dılını anımsatan Celıne, Yahudı duşmanlıgını kendıne ozgu dılsel buluş larla kaba O7ellıkledemustehcerdığeva ran kullanımlaıla somutlaştırır Ona go re "kının dını" olan argo anlatimlar ro manlarında buyuk bır yeı tutat Bu ddle aktardan derın nefret sankı lyıce yoğunlaşmıs bır kını anlatır Duzene kaışı aldı ğı açık tavır nedenıyle kendısınden bır "anarşıst", ama "sa^cı" bır anarşıst olarak sozetmeeğdımıdevardır Kımılerınego re de "kesın bır kotumserlık ıçındekı Lır ahlakçıdır' Celıne her zaman tarıh ve toplumla ılgdenır Ama nasdı* Yaşadığı donemde korkunç bır bıçımde ınsancı lık ve ınsancılığın her turune karşı duş manlığını dan eder Her turlu derlemeyı, umııdu ve mutlulu&u yadsır Yasandan zamandan da gelecek zamandan da bek lenecek hıçbır şey yoktur "Gelecekten soz eden kışı alçağın tekıdır, gelecekten yardım ummak salaklara nutuk atmaktır" dıye auk açdt yazaı Celıne hıçbır şeyın ınsan dogasının verını tutmayaLağınaına nır, sol uuşunceleıı benımsevenler ınsa nın ıyı olduğuna ınanarak ne denlı çdgın olduklaıını gosterırler Hırıstıyanlar dk gunaha ınandıkları ıçın daha d/. ahmak tulaı, ama bağışlanmava ınandıkları ıçın de saçmalarlar "Dunya, dunyanın umu runda olmayan koca bır şırkettır" der, Celıne Geleceğe dışkın tum umutları ve mut lulukları vadsıması onu şaırı olduğu ıfirençldder evrenıne ıter, onun yazınında alçaldık ve olum kol gezer "Gerçek olan olumdur, hatta ınsana esuı veren tek şey olumdur" Bu duşuncesıyle Frankocu General Mdan Astray'ın şıddet dolu, umutsuz "yaşasın olum 1 " çığlığından, pek de uzak saydmaz Olum karşısında 2.1. Sıradışı bir yazar Celine Yırmı yaşındakı Celıne'ı etkdeyen en onemlı şey ahmakların ve katdlerın gok lere çdcardığı o ığrenç, o korkunç yalan larla dolu savaş soylemıydı Celıne savaş ta yaralanmış, bunu da hıçbır zaman unut(a)mamıştır Gecenın Sonuna Yol culuk, top seslerının parçalanmış ısnan cesetlermın dehşetıyle yaratdmış bır va pıttır Lucıen Descaves ve Leon Daudet gıbı deııcı bır burjuvanın yurekten des tekledıklerı bu roman a bır farkla Gon (.ourt yazın odulunu kaçumıştır Bugun adı bıle anılmayan Guy Mazelıne Krutlar (les Loups) başlıklı romanıyla odule layık bıdundu tkıncı romanı Taksıtle Olum un yayıncısı Denoel, "Goncourt'u di bır farkla kaçırdık, ama ceza mahkemesını kaçırmayız" der Gecenin Sonuna Yolculuk her şeyden once savaş ve unılorma duşkunlerının be yuı ydtamasına karşı çıkan bır başkaldırı romanıdır Bu nedenle de yapıt dk topve kun savaş olan Bırıncı Dunya Savaşf nın anlamsız uısan kıyımına tepkı gosteıen barışçı yazın yapıtları arasında yerını bul muştur Deöışdi ulkelerde, kentlerde ge çen lcarmaşdc ve zengın olaylardan, bırbı rınden çok larklı kalıramanalardan olu şan, değışdc dd duzeylennı ve sozcuksel buluşları ıçeren yapıtı yalnız savaş ızle ğıyle ya da anlatım bıçımıyle ıncelemek kuşkusuz ona lukiizlık oluı Celuıe sava şa karşı olan başkaldınsını hıçbır "ıdeolo )ik" anlayışla açddamaz, hatta başkaldırı dan bde soz etmez Gecenin Sonuna Yol culuk duşunce romardarından, bellı bır savı benımseyen romanlardan hıı O7ellı ğıyle ayrdır Romancıya gore savaş şansız, CUCSU7 bıreyı ezen keyfırnr yonetımın en befırgın ozellığıdır Dalaveracdar, çdcarcı lar, savaş kaçakları, fakır ınsanlar kahra man olmak ısteyenler kısacası halk bu sahnede rol alır, ama Celıne hıçbır zaman "halk" sozcuğunu kullanmaz, çunku o bı reye ınanır Savaşın ve halkın baskısından kaçmanın tek yolu gerı çekdmek, sdın mek ya da kaytarmaktır Aslında bu tu tum en basıt korunma ıçgudusuyle, zorla dayatdan bır savunma olarak da açık CUMHURİYET KİTAP SAYI 676 2.2. Gecenin sonuna yoteukık