Katalog

Övkü neve vönelir? ÇETİN BALANUYE ykuneyeyone lır ^' dıve sora nın ne curet le soruyorsun' karşılığını goze alması gerekır Şu ya da bu ya/arın ovkusune gon derme vapmadan bıı yazın turu olarak ovkunun vone lışını saptamak neredeyse olanaksızdıı Ustclık ovku cu savısı kadar ovkııleme bı çemı vardır demek büe guç luğugıdermez Ovkucu bıroykudendı ğerıne, bırbırıne hıç benzemez kalkışma lara gırışebılır ovku bıçemının adeta ele avuca gelmesını engellemek ıstercesıne şaşırtmalı bır oyku seçkısı varatabılır Ote vandan oykunun gelışıguzel bır edebı tattan fazla hıçbır şev vapmava ça lışmadığını soylemek en azından ovku vu hahfe almak olurdu Irı tanımlardan gıtgıde kuşku duyduğumuz şu gunlerde belkı de şoyle bır yaklaşım onerılebılır Oyku, oyku kımlığıyle vavımlanan me tınlerın okuyanlarda yarattığı ortak etkı vı çoğaltmaya vonelır Bu vaklaşım oyku vu hıç olmazsa koksuz va da tarıhsız san mavanlışlığınakarşıkorur Oykuyu ken dı geçmışınden gelen ortaklıkları gorme ye çağırır Dığer vandan onu geçmışın salt vınelemesı olmak durumunda bırakmaz ortak etkının kapsamını genışletmeye ça ğırır hem oykuuen anlaşılanı.hem deoy kunun kalkıştığı ışı açımlamayı gerektırır Demek oykunun vonelışını bugune dek oyku denen metınlenn yarattığı etkı lerden derlenecek bır ortak etkı" kume sıne gore gozleveceğı/ Denemeyı surdu relım Okurları tek tek bulup da bugune kadar okudukları oykulerın kendılerıne ne çeşıt etkıler bıraktığını sormak olanak h olmadığına gore sozunu ettığımız ke sışım kumesının nelen ıçereceğını kestır mek de kolay gorunmuyor Kımılerı bır oyku kıtabıntn çok satanlar lıstesınde boy gostermesının, aradığımız ortak etkı ku mesı hakkında her şeyı soyleyeceğını, baş kaca bır soruşturmanın gereklı olmadığı nı one surecektır Buna hıç katılmam Çok satanlar arasında olmak, o kıtabın, "oykunun oykusu" ıçınden derlenecek ortak etkı kumesıyle bır şeyler paylaştığı nı gosterse bıle aradığımız nıtelıklerın çoğu hakkında hıçbır şey soylemeyebılır 'Klasıkleşme" denen sureç belkı de aradığımız ortak nıtelık kumesı hakkın da daha doyurucu ıpuçları verebılır Okurların okudukları oykulerde en sev dıklerı oğelerı bulup alt alta yazsak ve bu ışı çağlarboyu surdurdukten sonra ortak oğeler kumesının nasıl evrıldığını goz lemlesek, kanımca klasıkleşme denen ol guyıı apaçik gormuş oluruz Klasıkleşme, yıllar ıçınde belırgınleşen ve müyonlarca daırenın tam ortasında Dir denge merkezı gıbı duran kesışım kume sının adıdır lyı ama bır oykuyu ovmek va da yermek ıçın yılların geçmesını bekle mekten başka yapacak Dir şey yok mu ? Okumakta olduğunuz yazı beklemek ye rıne bır ongorude bulunma curetı goster meye kalkışan bırı tarafından yazılmıştır Oykuye karşı daha alçakgonullu bır tu tum ıçınde olanlar okumayı bu aşamada bırakabılır Dığerlerı ıse buraya kadar ya zılanlar ışığında genç bır oykucumuzu benım nasıl okudıığumu oğrenmek ıçın okumayı surdurebılır Ahmet Onel^eçen gunlerde yayımla nan "Alabalık Uçlemesı" adlı oyku kıta bı de bu turden uçuncu kıtabını gorucu ye çıkardı Oncekı ıkı kıtabı okumuştum Uçuncu kıtapla bırlıkte ılk kıtaptan kımı oykulen yenıden okudum Onel'ın oyku CUMHURİYET KİTAP SAYI 653 lerı bızı usul usul derınlere eeken kıpırtılı bır denız gı bı anımsavışın ıçe bakışın ve rark edışın puslu kulvaı larına goturuvor LJsanmak bılmez ılık dalgaların ağır ağır avaklarımızın altındakı kum yuzeylerı aşındırması \e bızı ıçıne aiması gıbı bu oykuler de okuvucuları hıç de onceden belırlenmemi!; kurguların ıçıne çekıvor Onceden belırlenmemış kurgular ' Onel ın son kıta bında kendını ıvıden ıyıve bır bıçem denemesı olarak bellı edı vor Çaresız durmadan anımsavan bır an latıcı anımsadıkça vazan bır ovkucu ve ovkulerı ıçın anılarını bozan degıştıren kurgulavan bır vazar Işte Alabalık Uç lemcsı bu karmaşanın nasıl olup da hoş ovkulere donuşebıleceğını gosteren bır edebıvat tutanağı gıbı Onel'ın yer ver oyku vazmaktan vazge çıp adeta ovun yazmaya basjadığı duygu suna kapılıyoruz Dıyalogların sıklığı ve hıçbır okuma guçluğune yol açmaksuın TUFAN ERBARIŞTIRAN unumuz ınsanı yuksek teknolo)! çevrekırlılığı.kureselleşme med ya ve çokuluslu şırketlerın arasın da sıkışıp kalmıştır Gunluk yaşamın ko şuşturması ıçınde kendıne bır cıkıs, yolu aramaktadır Gurultunun trafık kamıa şasının arabesk muzığın yıpratıcı ctkısı nı aşamamanın yarattığı bunalım onu ıs temeyen sonlara hazırlamaktadır Nıte kım bu yolların bazıları uyuşturucu teror fuhuşveıntıharılebıtebılmektedır Med yanın yonlendırmelerı ıle bılınç kayması yaşayan bırey, gunluk yaşamını tuketım uzerıne kurmak zorundadır artık Yenı pazarlama teknıklerı, sponsorlar ve rek lam şırketlerı kımın şohret olacağına on ceden karar vermışlerdır Ekran başında kı bırey ıse kendısıne sunulan bu garıp dunyanın karşısında çaresızdır artık Ahmet Onel gunluk yaşamın kendı ozunden kaynaklanan karmaşıklığı, aşk ve sanat harmanlayarak oluşturduğu oz gun bakış açısıyla tanımak/anlamak ıste yen bır anlayışa sahıp Bıreyın bu karma şık duzende kendını gorebılmesı ıçın bı raz da yazgısının otesıne geçmeyı (belkı de değıştırmeyı) duşleyen arzusunu dıle getıren bır yazarlığı var Her gun yuzler ce yenı buluşun soz konusu olduğu bır dunyayı tanımak ıçın merceğı once ken dı 'ben'lığıne' çevırıyor, boylelıkle ruhun dakı aynayı gordukten sonra 'ne olacağı na' karar vermek ıstıyor A Onel okur larına 'ıyımser' bır dunyanm kapılarını aralıyor sanatın ve aşkın gereklılığını yad sımadan oykulerını yazıyor Ovkulerı bu açıdan çoğunlukla 'kurgu' olarak kabyor Tespıt' doğrudur kuşkusuz, ama 'teşnıs' ne kadar doğru, onu da bırazdan gorece ğız Bıreyın toplum ıçındekı yalnızlığını bundan kaynaklanan bunalımlarını? ay mazlıklarını/ tedırgınhklerını/ çaresız lıklerını metınler oluşturarak okurlara tanıtmak bır yazarlık odevı kuşkusuz Buyuk kentlerde yaşayan bıreylerın bıl 'isayarların başında ve cep telefonlarıy a 'ıletışım' kuramama sorunlan onemh ve dıkkat edılmesı gereken bır olaydır Sosyologlar daha şımdıden bu konuda çalışmalara başladılar bıle A Onel, oy kulerın genel kurgusun aşk ve sanat uze rıne oluşturmuş Bıreyın Kendını sorgu layan, bulunduğu yen farklı bır bakış açısıyla tanımaya çalışan ve kımlık soru nunu yenıden gundeme getıren bır yo rumun adı, Alabalık Uçlemesı Bıreyın oykuyu surdurmelerı farklı metın turlerı arasında edebı bır paslaşmanın ortaya çıkmasını kolaylaştırıyor Yazar kendını okuyucunun dıkkatınden kaçırmak ıste dığı her an dıyaloglar vardımına koşuyor, ovkudekı tıpler konunun orta verıne ço reklenıvor I am bu tıpler ve onların hıkâ velerı butun ovkuyu alıp goturecck olu vorlar Yazar edebı kurgunun kendıne bagısjadığı Ianrısal bır değnek ıle dur bakalım' dıyor Bu mudahalenın baş laclığıyerler Onel ın olavorgusununkla sık çekıcılığınden avrılıp kendı bıçemsel dıngınlığıne de donduğu verler Bu den gevı tam tersı bır vontemle sağladığı da oluvor Yazarın dıvalogda kendını açığa çıkarmavan bır tıp ıçın Onel okuyucu nun vardımına hemen koşuverıvor Pencereve vaklaşma dıye uyarıyor benı Dışandan her an ateş edebılırler " Pekı şımdı ne vapacağız*" dıvorum Sıgarasını sondururken vanıthvor benı Beklcveceğız1 Halâ zarıf Nasıl kıbar1 Şuna baksanı za kul tablası aranıyor !jehır genllası boy le olsun ınanılır gıbı değıl Llbette kolej deokumuşluğuda varbunun Sugıbıdıl bılır Suruklcyıcı bır olavın peşıne takılıp gı den ovkuler yazmakla ılgılenmıvor Onel Onun derdı olup bıtenle değıl, olup bı AkıUa kalan öykiüer tenden bızde kalanlarda gıbı Yıne de kı mı oykulerde orneğın Belkıs ın Gunlu ğu'nde daha çok Engınar da bıra/ daha az bellı belın>ız bır olav orgusu goruyo ruz Ama dedığımgıbı Onelokunanbır oykuyu, bır yerleıutn n,ıtılmış ve akılda kalmış bır olavın anlatısına donuşturmek ıstemıvor Bu nedenle oykuleştırmeve çok elverışlı bır konu Onel ıçın adeta kendısınden tıtı/lıkle kaçılması gereken bır baştan çıkarıcı gıbı Yazarın çekıcı olav oykulerı ıle arasına kovmak ıstedıgı mesafenın ne kadar olacağına ılıskın tn açık bılgı veı en ovku kanımca AJacaka ranlık Bu ovkudc anlatıcının valnızca duvumsavan anımsavan ve tuhat bır de vınım ıçınde olan bırınc donuştuğunugo ruyoruz Sonlara doğru anlıvoruz kı aslın da anlatıcı ovku bovunca hıç hatekct bı le etmemış sokaklarda gezışını valnızca bılıncının akışından alıntılamıştı ' Oyku neve vonelır1 dıye sormuştum en başta Okuyucularda bıraktığı etkıden vola çıkarak vanıtlamava çalıştım bu so ruvu Alabalık Uçlemesı nde olgunluğa erışen Onel ovkulerının sozunu ettığın "ortak etkı kumesı nın sınırlarında al çakgonullu ama ısrarlı bır zorlama vapa cağını sanıyorum Akılda kalan ovkuler kadar unutuldugunda daha çok tesırlı olan oykulerı de sevenler ıçın Ahmet Onel yenıden keşfedılecek bır yazar • G Alabalık Uçlemesi kendı varlığını sorgulayan, ıçınde bulunduğu koşulları ta nımava/değıştırmeve çalışan vcnı kımlığı ne derece hedefı ne ulaşabılır^ A Onel, bu kıta bındakı oykulerınde okurları na olabıldığınce farklı bakış açilan sunmaya çalışıyor Aşlun ve sanatın buyulu dunyası bun ların ınsanla bırleşen bınlerce yıllık seruvenı oykulerdekı me tınlerde kendını hemen gosterı yor A Onel metınlenn tamamına yakı nında 'aksıyon' oykuculuğunun başarı lı orneklerını sunuyor Metınlerın orgu lerınde 'hareketın' çıkış noktaları, kah ramanlarla ortuşmesıyle uyumlu bır bır lıktelık çıkıyor ortaya Buraaa belırtmeden geçemeyeceğım bır oyku var kı, çok onemh 'Kıtabın' ad h oyku bıze haylı ılgınç başanlı geldı ltal vanlann unlu yazarı I Calvıno'nun 'Bır Kış Gecesı Eğer Bır Yolcu' adlı kıtabını anırnsatan bır teknık ıçerık ve duzey bul duk Metınde olması gereken 'boşluklar ve dolavısıyla okurun katkısını gerektıren bolumler ustaca oluşturulmuş Yazı nın/harflerın buyulu dunyasını bır gok kuşağı renklılığı ıçınde (felsefe dahıl) her şeyı sorgulayan eşsız guzellıklerını bulu yorsunuz satırlarda Kıtap ısımlerınden yola çıkılarak kurgulanan ve duşunsel de nnlığı olan bu metınde adın/ sanatın/ tut kunun/ bılınmeyenın kamiaşık gırdabın da 'aydınlık' yenı yollar aranıyor Tıpkı I Calvıno'da olduğu gıbı oykuler gorun mez bır ıple bırbırlerıne tutturulmuştur Bırbırlerının ıçıne geçerek okurun katkı sı her zamankınden daha fazla ıstenıyor Oyku adlarının sorguladığı/ yenıden ya rattığı/ değer kattığı bu metınde okurun ve yazann Dirlıktehğı oykuyu yenıden ya zıyorsankı Bırlıkte okuyoruz "Vıtrınde sessızce alıusını bekleyen ve ıçınde bın lerce sozcuk gızleyen kıtabının beyaz ka pağına bır acı yerleştırmelıydın Aklına once ne ıçerdıklerını tam olarak bılmedı ğın, ancak zaman zaman soz edıldıklerı ıçın senın de kulağına çalınmış olan kıtap adları geldı Sevımlı avcı adlardı bunlar Insanı, hemen sonrasında başlayan son suz sozcuk ordusuyla tanışmaya da çağı rıyorlardı Yıne de kıtabının adı, ardı na takılanlan duşkırıklığına uğratmama h ve onca sozcuk sağanağına, onca mu rekkep lekesıne rağmen boş ve bevaz sayfalardan ıbaret olma malı'"(s 102) Metınlenn tamamına bakıl dığında zaman kavramı' açı sından surenın dengelı kulla nıldığını sovleyebılırız Kahı a manların konuşmaları ve konu ıçındekı hareketlerı kendılığın cıen oluşan bır doğal akışkan lıkla seyrını ızlıvor A Onel ın gunluk yaşamı kurgulayan, duşlerle yorumlayan oykule nnaekı kahramanları her yerde gorunen her an karşımıza gelebılen kımlıklere sa hıp değıl elbette Bu sozcukler vazara aıt 'Bızleryalnızcaavunuyoruz Guzellıkle n, bızler ıçın yapılan butun bu guzellık lerı tuketıyor, sonra da tatlı tatu avunu yoruz " (s 102) Yazar bazı yerlerde okurlarını bıraz şaşırtmak bıraz da oykunun genel doku suna uygun olarak 'postmodern yakla şımlar sergılemış "Oykunun sonunu merak etmıyor musunuz* Evet gerçek ten yazabılseydım belkı sı/ler de kevıfle okuyacak ve adresı belırsız anlatının ne rede noktalanacağını oğrenebılecektı nız " (s 25) A Onel bu kıtabında ver alan metın lerınde kent vaşammdakı ınsanın bunal tılarını, karamsarhğını dıle getırırken hep aynı noktaya dıkkat çekmış Yaşamın oz gun yuzu' \ ler ne kadar toplumcu/ger çekçı anlayışı yansıtmasa da, bu konuya farklı bır bakış açısı getıren yazann ınsa nı temel alan oykulerı yalın bır dılle ya zılmış Okurun kendını yormadan sayfa ları çevırebıleceğını soyleyebılırız A Onel ın 'tespıt' ve 'teşhıs' konusundakı yorum anlayışı uzerıne bır şeyler soyle mek gerekırse, oncehkle oykulerdekı kahramanlann kurgulanmış olması, or gunun duşle olan bırlıktelığını dıle getır melıyız Bıreyın gunluk yaşamdakı yılgın lığı/dertlerı uzenne oluşturulan metınler okurlara farklı bakış pencerelerı sunuyor elbette Bıreyın karşı cınse olan tutkusu, sanatın evrensel kaygısı ıle bırleşınce açı lan kapının adı konmuyor sadece A Onel belkı de bu kapının adının okur ta rafından konulmasını ıstıyor • Alabalık Uçlemesi/Ahmet Onel/ CendaşKultur/ 167 s SAYFA 7 "Ortak etW" S