Katalog

modernlığın ıçıne yerleştırmek doğ ru olacak mı? Bu sorulann cevaplarından bazılannı 195O'lı ydların yapısalcı antropolojı" çalışmalan bıze vermeyeçalıştı ClaudeLevı Strauss ve Pıerre Clastres yabanlar karşısın dakı Batdı ınsanın aczını bıze sdc sdc gosterdder, zamanında(2) Okuyucunun Sade'ın gelıştırmış olduğu yazı uslubu karşısında Dirtur sıkıntıya duşeceğı doğrudur Çunku tam bır du^unceye sarılırken ardın dan bır evvelkı de çelışkı barındıran bır cumle gelmekteuır, ancak bu araştırmanın bır parçası olarak duşu nulrnelıdır lam anlaşdır kdınırken ardından gelen paradoks Markı de Sade'ın duşunce urununun bır par çası olarak ele alınmalıdır Dolayısıy la Sade, suç ışlerken aynı zamanda bunu da eleştırmektedır Yoksa onun en sıyası metınlerınden bın olarak ele alınan ve genel kabul go ren Transızlar, Cumnunyetçı olmak ıçın bır çaba daha' adlı metnının gu numuzdekı versıyonu Jaccıues Der ndagıbı dunya çapındabırrdozofta rafından ele alınmazdı Derrıda, 21 ve 22 Mart 1996 tanhınde Strasbo urg'dakı Avrupa Konseyı'nde yaptı ğı konuşmanın adını Sade'a yaslana rak koymuştur Avrupa Yazarlar Parla mentosu gınşımıyle hazırlanan bu metnın adı 'Tum Ulkelerın Kozmopolıtlerı Bır Çaba Daha1'dır Anlaşdabdeceğıgıbı.Sa de'ın gunumuze kadar gelen sıyası ve fel sefı bır etkısı vardırl Sade yazdıklan nedenlyle hapisle cezalandırlmıştır Batıl inançlara darbe Sade'ın yukanda soz konusu olan met nı "Yatak Odasında Felsefe" adlı Ayrıntı Yayınları tarafından yayımlanan kıtapta bulunmaktadır "Fransızlar, Cumhurı yetçi olmak ıçın bıraz daha çabalayın1" Burada Sade, dının getırdığı yobazlddar ve sahtekârlıklara karşı vatandaşlarını uyardığında, Adorno ve Horkheımer'ın Aydınlanmanın Dıyalektığı'nde yazddc ları gıbı, tam bır Aydınlanmacı ve eğıtım cı bır rol ustlenmektedır Aydınlanma du şunuru Condorcet'nın eğıtım sayesınde, kadınların bde doğasının değışeceğı fdc rını donemının kadın doğası değışmez fdcrıne karşı savunan taraftarhğına Den zerbırtavırgelıştırmektedır Kıtabınbel kı de şuphesız en ılgınç yanını oluşturur bu beşıncı bolumun ıçındekı kısım Ya salara sahıp olunarak vardacak hedefe doğru varmanın, eğıtım olmaksızın ım kânsız olduğunu vurgularken Sade, batd inançlara son darbelerın ındırdmesı ge rekldığınden soz etmektedır (6) Bunu "gerçekleştınrken kole olmaktansa olme yı yeğlemelıyız" dıye yazan Sade, eğer bır "kult lazımsa Romaldarınkını taklıt ede lım, onların çok tanrddığına gerı done lım" fikrını savunmaktadır Tam da bu metınde Sade, erdemın Hırıstıyan bır er dem olarak kaldığında aşağdanacak bır şey olduğunu, halbukı "gerçek bır er dem"e dıtıyaç duyulduğunu vurgulamak tadır "Insan aydınlandığı olçude hareketın maddeye ıçkın olduğunu anladığı olçude, bu hareketı yaratacak bır faılın gerekldı ğının yandtıcı bır varlık olduğunu anla 3ı, ve var olan her şeye ozu gereğı hare ket halınde olduğundan, devındıncı gu cun gereksızlığını hıssettı" (7) Bu tıp bır toplumda suçun da azalacağını yazan Sa de, "temellerını ozgurluk ve eşıtlığın" (8) oluşturduğu bır toplumda pek az eylem suç oluşturacaktır Bu suçsuz bır dunya ya yapdan ozgurluk yolculuğunun utop yası olarak da okunabdır Burada tam da bırbıreycddcfelsefesıylekarşdaşıru Kım se hemcınsını kendı gıbı sevemez, çunku bu doğa yasalarına tumuyle aykındır ve yaşamımızın tum eylemlennı yoneten şey, doğanın tek bır organıdır, hemcınslenmı zı kardeş gıbı, doğanın bıze verdığı dost ları gıbı sevebdınz ancak ve mesareler or tadan kalktığında bağlarında kaçındmaz olarak sıklaştığı cumhurıyetçı bır devlet C U M H U R İ Y E T K İ T A P te onlarla bırlıkte daha ıyı yaşarız" (9) Bu cumlelerle Sade, "başkasını kendın gıbı sev" dkesıne karşı toplumsal ve felsefı te zını derı surmektedır Bıraz daha den gı derek, Sade suçun kalmadığı bır toplum da cezanın ortadan kalkacağını savun makta ve "olum cezasının" son bulması gerektığını vurgulamaktadır, çunku "olum cezası suçunun devamını asla on leyememıştır"( 10) Bır ınsanı olduren bı rınden olumunu ıstemek, Sade'a gore, "olmayacak bır hesaptır" (11) Ozel mul kıyet karşısındakı tavrı ıse Proudhon'dan çok once Proudhon'cudur Hırsızldc eşıt sızlddere karşı yapdan bır dengeden baş ka bır şey olarak gorulemez (12) Tam bır utopya felsefesını ızlemekten başka neya dabdır kı' Ama, hukukun konuları olan u hukuk felsefesını de goz ardı edeme yız VıctorHugo'nunSeruler'dekıkahra manına atfettığı rolde bu değd mıydı? Hırsızldc açhk karşısında meşrulaşabdır, onemlı olan aç ınsanlar bırakmamaktır saydabdecek ve kendibi de "garıp" bır arıstokrat olan Sade'da kendısıne benze temeyeceğı bır halkın farkındadır, ama bır tur eğıtımcdığe de soyunmuştur Sade, bunun ıçın, donemıne aıt sudan tasnıf ederken yaygın enerjısını kuuanarak, "çağdaşlarının sanal suçluluğunu kendı kaden yapmıştır"(14) Conelıus Catorıadıs'ın de belırtmış olduğu gıbı "bırey" dıye adlandınlan kışının ozerklığının olduğu kadar yabancı laşmışlığının da goz ardı eddmemesı ge rekmektedır Freud'un bır cumlesını ha tırlattığmda "Id neredeydı, oluşmak zo rundayım", Castorıadıs, ben'ın bdınçldı ğı, Id'ın ıse gudulenn olduğu yen, yanı bı lınçdışını belırledığını yazmaktaydı (15) Bu aniamda, ozerkLk olarak, bdıncın bı lınçdışı karşısındakı ustunluğunu kast etmek ıstıyordu Yanı kendı ozerklığının yasası başkalan tarafından yapdmış bır yasanın yenne geçen bır kenddık ıstencı nı belırlemektedır Ohalde.yasalarozne ler tarafından yapdmadığında ozneler te baalaşır, başkalaşır ve kenddenne de ya bancdasmaya başlarlar Bdınç dışı bu anlamda, başkalarının yasasına boyun eğen bıreyın bır kısmını teşkd etmektedır La can'nı da yazdığı gıbı, "bdınç dışı otekı nın soylemıdır" Yasa otekının bdınç dışını ortaya çdcar maktadır Başkalarının arzularına ve ıs teklenne bağlı kalarak ışleyen bır bırey çı kar karşımıza Buna gore de, bır ulkede kı sanatçdann duygulanımlarına hıtap eden, ama onların benlddennı şışınrken, onlan yabancdaştıran bır etkıyı de ortaya çıkarmaktadır(16) "Otekı"dıyeadlanaı rdan ıse, Castonadıs'e gore, bıreyın ken dısıyle ve kendı gerçeğıyle olan ılışkısını değd, hayalgucuyle olan bağını kurtar maktadır Ozne veya bırey kendı olmayan bır soyleme bağlı kalmaK zorundadır ve bu durum onu yabancdaştırır Kendı olmadığı bır kılığa burunmeye başlar bırey O halde, bu şekdde, dunya ve bıreyler bırbırlerını etkdeyen bır şekdde kddc de ğıştırır ve transvestdeşırler (17) Bu anlam da Freud'cu "ben" "oluş halınde" olmak tan başka çaresı olmayan bır şeydır ve bu nedenle de asla sabıt olmayacaktır Birey bır sonlunun değd, sonsuza doğru açılan sonlu bır surecı olacaktır Castorıacus'ın bu açddamasında kendı yasalartnı kur maya çalışan ve bunun ıçınde şıddedı bır mucadele veren Sade'ı gormemek mum kun gıbı durmamaktaaır Şu farkla kı, Castorıadıs ıçın, ozne otekının soylemını tamamen rea etmeye başladığınaa, ken dı kendısıne de yabancılaşmaya başlar Bmndn üstümüğü Bu durumda oznenın kendısını soy lemı otekdeşmeye başlamakta dır (18) Gostergebdımu Roland Barthes ıse gostergebdım açısından Sade'ın eserlerındekı kıyaretlerın uzerıne odaklanmakta ve tasvır edden kıya fetlerın erotdc hayattakı yerını gos tergeler açısından analızını yapmak tadır(19) Barthes'a gore, Sade "kı yafetlerle beden arasındakı dışkder le ahlaksızcasına oynamamaktadır (20) ( ) Sade'ın şehrınde elbısenın hıçbır ıması, provokasvonu ve sıyrd ması onun nesnesı değıldır" O stnp tı/ vapmaktan çok bedenlerı çıplalc lığıyla ortava koyar Bu nedenle, do ğa felsefesıne daha yakın hısseder kendısını Sade'dabır"elbıseoyunu yok değıldır, ama bu tıpkı yıyecek lerde olduğu gıbıdır, ışaretlerın ve ışlevlenn gostergelerıdır' Çıplaklık, aynı zamanda, aşağdanmanın da bır gostergesıdır(21) Anlaşılabdeceğı gıbı, kımı zaman doğanın kımı zaman ıse guçlu kai!;i sında ezden ve acze duşen zavallıla nn gostergelennı gormek mumkun olmaktadır Bu nedenle Sade sadece bır porno yazan olarak okunamaz, porno yok değddır onda, ama bır araştırmanın, felsefı bır duşuncenın ış lenmesı amacıyla, şaşırtmak uzere ortaya serdmektedır, yukanda yazdığım gıbı, amaç olmaktan çok bır şey ardatmanın bır felsefeyı serımlemenın sadece aracıdır pornografı Onca muzdc ıcın, onca fdmde ve onca duşunurun kendısını ve felsefesını gelış tırmesı amacıyla okunan bır Sade eserı, pornografı olarak okunamaz artdc Bu Sa de'ın alaycılığından başka bır şey olamaz Batı toplumları bunun farkına çoktan varmışlardır Artdc bızım de bunu fark etmemız ıçın " vatandaşlar bır çaba da ha'"" (1) Blanchot, Sade et Restı/de la Bretonne,Complexe, 1986, s 12 (2) Bkz Levı Strauss, Yaban Duşunce, Çev Tahsın Yucel, Yapt Kredı Yayınları, ve P Clastres 'Vahşı Savasçımn Huznu", Aynntı Yay (3) Demda, Cosmopolttes de tous les pays, encore un effort, Galılee Yayınlan, 1997 (4) Sade, Yatakodasında Felsefe, Aynntı Yay ,Çev Kenm Sadı, 2002, s 118 (5) Max Horkhetmer Theodor W Adorno, La dıalectıque de la raıson, dallımard/Tel, 1974, 'Julıette ou la raıson morale", ss 92 127 (6)Sade,age,s 119 (7)Sade,age,s 122 (8)Sade,age,s 130 (9) Sade, a g e, s 132 (10)Sade,age,s 133 (U)Sade,age,s 134 (12)Sade,age,s 136 (13) Klossotvskt, Sade my Neıghbur, Çhıartet Encounters, 1997 (14) Klossotvskt, Sade Mon Prochaın, Seuıl Yay, 1947 ve 1967, s 63 (15) Comelıus Castonadts, L'lnstttutıon Imagınatrede la Soaete, Seuıl, 1975, s 150 (16) "Şıştnrken" dıye kullamyorum, çunku bır "benlık masalı" ortaya çıkanr lı beral ststemler, ancak bu benlıhn bır ozerklık olabıleceğtnı ne olçude kabul edebtlırler, ne olçude kabul edemezler, bunu sanatçdann pıyasa karşısındakı durumlan befırltyor sankı (18) Castonadts, a ge, s 155 (19) Barthes, Sade, Foumer, Lyola, Se uıl,TelQuelDıztsıYay 1971 (20) Barthes, age.s 25 (21) Haltrlanabıleceğı gıbı Nazıler Auschtvttz kampındakı Yahudılen soyup koltuk altı, on ve arka ctnsel bolgelenn ktllannı keserek onlan aşağılamaktadtrlar SAYFA 15 E Yıne 1903 dogumlu I ransız fılozof ya zarlarından bın olan, Pıerre Klossovvskı "Sade, komşum benım" adlı bır kıtabın yazandır Bu kıtap 1997 ydında Alphon so Lıngs tarafından Fransızcadan Ingdız ceye çevrdmıştır (13) Bu kıtapta Klos sowskı, Sade'ın Fransız Devrımı ıçındekı devrimci rolune ddckat çekmektedır Bu donemdekı du ınsan tıpınm karşı karşıya geldığını belırtır yazar Bın doğal ınsan dır ve bu ınsan kendı sınavlannı vermış tır, "basıt, ortalama ınsan" anlamında kul landmaktadır bu doğallık Bır de aydın lanmanın eğıtıtı rolune ınanmış burjuva lar, anstokratlar, yazarlar, kafada veya pra tdcte lıbertınler vardır Bunlar var oluşla nnın geçıcı olduğunu ve değerlenn değış mekte olduğunu fark edenlerdır Bırıncı ler bu devnmcı toplumsal donuşumde dc tıdarı ele geçırmeye çalışırlarken duncder devnmı beklerken kenadenne has sorun salı evrensel bır gereklddc olarak duşune rek, kabul ettırmeyı ruya edenlerdır Sa de bu duncder arasındadır Iktıdara gel mek ıçın değd, amayok olmakta olan sos yal statulenne yenı değerler eklemeyı duş lemektedır Bu nedenle Sade'ın hayalın dekı ınsan çok bıçımlı hısler dunyasına sa hıp butunleşmek ısteyen ınsandır Genel ıradeye ve egemenlığe sahıp olan halkın kendısının çok bıçımlı hıssıyat dunyası bunun tercumesıdır Oynak ve yapdaş mayan bır karakterler magması olarak ın san yenı değerlerı kuracak olan ınsandır ve bunları daha kuramamıştır Ehndekı ımkânlann ve ayncalddann alınmakta ol duğunu hısseden arıstokratlar arasında 653 Sade'ıtı devrimci roti (17)Castonadts, a ge, s 152 SAYI