Katalog

d'etre grand pere (Buyuk Baba Olma Sanatı) Daşlıklı kıtabında dıle getırecek tır Hugo, 1876'da aşırı solculann oyla rıyla Parıs'ten senator seçılır Çalışma temposu oncekı yıllara gore yavaşlamış tır 1870 1885 arasında yayınladığı yapıt larının çoğunu daha surgun yıllarında yazmaya başlamıştı Bu on beş yıl sure sınce ışte bu yazmaya başladığı, yarım bıraktığı, yayımlamadığı yazılarını ele al dı, yenıdcn duzenledı Ya/ıların dınlen dırılmesı, ya/arın yazdıklanna bellı bır /aman sonra yenı ve yabanu bır gozle bakabılmesi de yapıtlarının başartsını açıklayabılecek etmenlerdır Unu gıde rek artarken sevdıklerını de yıtırıyordu Ote yandan da, yaşlılık gunlerınde genı, sevgdıler bulması evde çekışmelere sa dık sevgılısı Julıette ıle kırgınlıklara ne den oluyordu Hugo'nun ınış çıkışlara karşın, başa rılarla dolu uzun yaşamı tam bır utkuy la sona ermıştır Yazar her zaman Cum hurıyetçılerın parlak sımgesı olmuştur Edgar Quınet 'nın mezarı başında, Ulus lararası Ldebıyat Kongresı'nın açılışın da, Voltaıre ı anma toplantılarında yap tığı konuşmalar buyuk yankılar uyandır dı Yaşlı şaır onuruna yapılan etkınlıkler bırbırını ızlemekteydı 26Şubat 1880'de Hernanmı'nın ellıncı yıldonumu nede nıyle buyuk bır zıyafet verıldı 27 Şubat 1881'de tum Parıs şaırın seksenıncı yaş gununu kutladı 4 Mart gunu ıse Sena toda tum senatorler, bır saygı gosterısı olarak hep bırhkte ayağa kalktuar Ondan hıç ayrılmamış olan sevgılısı Julıette Drouet 11 Mayıs 1883'de oîun ce, Vıctor Hugo vasıyetını hazırlamaya başladı Vasıyetının bır yerınde "Benım ıçın kılıselerde ayın yapılmasın, yalnız dua edüsın yeter Tanrıya ınanıyorum" dıye yazıyordu 1884'de Isvıçre'ye kısa bıryolculuk yaptı, 15 Mayıs 1885 Cuma gunu akcığerlerınde kanama başladı, 22 Mayıs gunu de oldu Son sozlerı "Sıyah bır ışık goruyorum", oldu 31 Mayıs'da donemın hukumetı kendısıne ulusal bır cenaze torenı yapma kararı aldı Naaşı Parıs'tekı Zafer Takı'nın alttnda halkın son bır kez onu gormesı ıçın katafalka konulduktan sonra, Fransa'nın tum bu yuk adamlarının mezarlarının bulundu ğu Pantheon'a gomuldu odaklanır Les Châtıments'da ıse rezalet artık bıreysel ve duygusal olmaktan çık mış ahlakı ve entellektuel bır sorun ol muştur "însanı uzen de bu" dıyor Hu go Yaşamın dayandığı duzen altust ol muş, yadsınmıştır O zaman bunun bır hesabını yapmak, gerçek değerlerı orta a çıkarmak, sonunda yenı savaşım yol an bulmak gerekır Buyuk uzuntulerle dunyadakı duzensızlığın bılıncıne varan Hugo, daha derın bır duzen arayışına gı rer Hugo'nun geleneksel katolık ınancı kendısıne ıyılığı ıyılıkle odullendıren, ko tuluğu kotulukle cezalandıran ıyı ve adıl bır fanrı ımgesı yaratmıştı Oysa evren, bu guven veren duşuncenın tam tersını soylemektedır Kızının olumuyle I ran sa da ozgurluklerın yıtırılmesıyle derın den derıne sarsılan Hugo "Isa cehenne mı engellerken, şeytan da cennetı engd lıyor" (LesContemplatıons, "Paııca Me au VII"), "Tanrı var, ama yaşamı yalnız ca şeytanın elınde oyuncak olan ınsanlar la alayedıyor", demektedır Bu kuşku ve baskaldırı donemının sonunda, çaresız kalan Hugo yazgısına boyun eğer Once olumde, sonra doğada bu genel çokuşe karşı koyan ıkı değerı ayrımsar bırı su kıınet ve erınç, dığerı ıse temızlık ve ve nıden bulunmuş bır tur saflık îşte ancak bundan sonra başka bır duzen oluştur mak mumkun olabılecektır Yaşadığı gerçek ve acı deneyımler, Hugo'yu ın sanların umutlarının hıçlığı ve zamanın geçıcılığı konusunda duşunmeye zorla mıştır Şurde yınelenen sonsuz ezgı şaıre gore, sadakatın, aşkın sureklılığının de ğerını derınleştırme yolu olmuştur Ya zara gore, yalnız bu kavramlar anın de ğerını korur ve onu olumsuzleştırır Hugo'nun doğayla ve duzenıyle çatış masından yavaş yavaş başka bır ınanç doğar Lğer aynı oğe hem ıyı hem kotu olabılıyorsa, eğer Tanrı hem haksız hem ıyı olabılıyorsa, bunu açıklayacak bır anahtar olması gerekır l Dığeryant urkutucu btrgtzemm gece \ıne dalar Nedenını bılmeden boyunduruk altı na gırcr ıman Gorduğu her şey kısa, yararsız vekay gandtr" (Les Contemplatıons, "Pauca Meau XV) rın Gorunur hep yalnız bır yanı nesnele Şair Vlctor Hugo Hugo bır vatandaş, bır ınsan olarak yaşamında, acı tatlı, her seyı gordu, her şeye kadandı Bu zengınlılc yazın yaşamı na da yansıdı Şur, roman, tıyatro oyunu, deneme yazdı, ama şaırlığıvle un ka zandı Yazar en unlu şıırlerını buyuk bır olasılıkla sıyasal surgunde çektıklerıne borçkıdur Iktıdarı ve ozgurluklerı gas peden III Napoleon'u taşlayan şıırlerın den oluşan Les Châtıments (Cezalar) ve daha sonra yazdığı yaşamoykusel, coş kulu ve duygulu şıırlerın yer aldığı Les C ontemplatıons (Seyırler) Romantık şı ırler ıçınde ılk destan yazmayı başaran da odur La Legende des sıecles (Yuz yılların Destanı) 1851'den sonra şaırın esın kaynağı felsefe, tarıh ve ahlâktan oluşan bır karışım olur Bırbırıyle ılgısız gıbı gorunen uç olay, once kızı Leopol dıne'nın, uç yıl sonra Julıette Drouet nın kızı Claıre'ın olıımu, 2 Aralık 1851 dar besındekı başarısız gırışımı ve surgun yılları yazarın onune kotuluğun varlığı sorununu koyar Nasıl olur da ıyı bır lanrı masum ınsanlann olmesıne, zaval lı ınsanların acı çekmesıne, guçsuzlerın guçluler tarafından ezılmesıne ve zorba ların cezasız kalmasına ızın verebılır^ Les Châtıments ve Les Contemplatı ons'da Hugo bu sorunları değışık goru numlerde sunarak kendı oykusunu ge nel olarak Tarıh ıçıne yerleştırmeve ça lışır Les Contemplatıons, kızı Leopoldı ne'nın olumu, olumun rezaletı ve felake tı, Hugo'nun baba olarak çektığı acıya SAYFA 14 Hugo'nun tum çabası bı/ı aşan ve al gılayamadığımız bu mantığı anlamaya voğunlaşacaktır Boylece, bır yandan ge nel bır açıklamayla butunleşen kotufuk anlaşılabılır, bır başka deyışle dayanıla bılır olur, ote vandan da herkes kotulu ğu başka bır biçımde yaşar, ama bu ay kırılıklar valnız ortak bır payın değışık vuzlerıdır Ancak ınsanlığın genel tarı hı îçınde bırevsellığın aşılması boyle gerçekleşebılır 1831 yılından sonra on sezılı şaırın ışlevı başka bır boyut kazan mıştır Ona gore şaır, Klasık çağlardakı gıbı bır kahın, bır buyucu, Ronesans do nemrndekı gıbı bır oğretıcı olur Şaırın kımlığınde ve sanatında çelışen duşun celer çozumlenır çatışan duşuncelerbır bırını butunler Ipnotızma deneylerının bu duşuncelerı olgunlaştırdığına ınanır Ona gore, kendısını her şeyın merkezı sanan ınsan, uçurumun sonsuzluğuyla gokyuzunun sonsuzluğu, savaş meydan larıyla, kcnuluk ve bılınç arasında kaybo lup gıtmış zıncırın bır halkasından baş ka bır şey değıldır Insan evrensel boyut ları dtkkate almadıkça, bırey olarak ne kendı başına ne de ınsanlığın başına ge lenlerı anlayabılır Yazara gore, doğada gıttıkçe yukselen basamaklı bır duzen vardır madenler, bıtkıler, hayvanlar, ın sanlar, melekler, ve Tanrı'nın evrenınde hep bır uyum vardır Dunyadakı her şey yavaş yavaş yukselmek ıster, ama bırey natalarının cezası olarak alt bır dunyaya ıncbılır îyı bır Tanrı'nın gucuyle, bırey sel ozgurluk olumun, acının derınlığı bır anlam kaza Hugo bır vatandaş, bir ınsan olarak yaşamında, nır Bu, ınsanın bağışlama, aşk acı tatlı, her şeyi gördü, her şeye katlandı Bu ve sonuç olarak zengınlık yazın yaşamına da yansıdı yukselme yetüe rını kullanmasını Şıır, roman, tıyatro oyunu, deneme yazdı, ama sağlayan bır de şaırlığıyle ün kazancıı. Yazar en ünlü şiırlerını nevımdır Hu buyük bır olasılıkla siyasal sürgünde ;o ya gore boyle ır duşunce an çektiklerıne borçludur. layışı ınsanın kendı yaşamına egemen olması konusunda ona bır tur ozguven verır Sonunda, evren canlanır Hugo'nun daha once sezınledık lerı mutlak bır gerçeklık olur Ona gore, evren, ınsanlann hata ları nedenıyle daha alt bır dun yada yaşamaya mahkum edıl dıklerı kocaman bır hapıshanedır Evrenın canlan ması şaırın basıt bır goruşu değıl, "duşsellığe" (fantastık) ve kendısıne fızıko tesı (metafızık) boyut vermesını sağlavacak "ger çeklık"tır Insan lığın yukselışe doğru yuruyuşu nu surdurebılec ğı pek çok yetısı vardır Bu yetı ler, şaırın somut dunyayı anlama sını ve uzerınde etkılı olmasını sağlayan bılım, sayesınde gorunmezı algılayabıldı ğı sezgı ve gorunenlerı aşan, sanat aracı lığıyla buyucu şaırın ulaştığı gerçeklıkle rı aktarmasını sağlayan ımgelemdır Buyucu şaır şıırıyle dunyaya kendı va rattığı anlamı verır, kahın olarak, geçmı şın sorumluluğu gıbı buyuk ağırlığı ust lenır, Tarıhın naİKalarını (Legendes des sıecles) bırleştırmek gıbı zor bır gorevı seçer, Yankı, ses dızgesıyle ştmdıkı zama nı aydınlatarak hep yukselmeyı sağlar Hugo'ya gore sozun gerçekten bır ağır lığı vardır, vazılanlar Ka«,ınılmaz bır bı çımde gerçekleşecektır Burada yanılma/ olan ınsan Hugo değıl, cısımleşmış olan şaırHugo'dur oyanılmaz Bır edım olan soz Tarıhın ve olasılıklarının uzerınde yerını alır Soz sonsuz değerlerın taşıyı cısıdır ustelık de bu değerlerı somutlaş tırmayı aktarmayı algılanabılır kılmayı sağlar Sozun gucune ınanan Hugo şıırı nın fizıkotesı, felsefe ve evrendoğuma (cosmogonıque) üışkın ozellıklerını Le gendes des sıecles gıbı bır soylencede bırleştırmıştır Şaırbu u^ konudakı araş tırma ve deneyımlerını Les Contempla tıons ve Les Châtıments'da bırleşıme ulaştırır Sevgının, adaletın, zulmun ve guç ısteğının arasında kalmış ınsanları olauğu kadar par^alanmış ınsanlık tarı hını de vazmayı dener Par^alanmış tarıh ancak, ornekkahramanlar(H/ Muham med, Roland ) ve onların yaşadıklarıy la bır anlam kazanır Orıentales (Doğu lular) başlıklı şıır kıtabının "Ozsoz"un de Hugo şoyle der "Şıırde ıyı ya da ko tu konular değıl, yalnız ıyı ve kotu şaır ler vardır Kaldı kı, her şev şııre konu olabılır, her şey sanatla ılgıfı olabılır, şı ıre gırmek her şeyın hakkıdır Sanatın dızgınlerle, kelepçeler, ağız tıkaçlarıyla ışı yoktur1 O sıze 'yuru 1 ' dıyerek yasak meyvası olmayan o buyuk şıır bahçesıne salıverır Zaman da uzam da şaırlerın Şaır ıstedığı yere gıtsın, ne hoşuna gıdı yorsa onu yapsın yasa budur şaır oz gurdur" Hugo tarıhten, destanlardan, In cıl'den ornekler seçerek kendı soylence sını ve kendı soylenlerını yaratır Yazar şurlerınde hep gorunmeyenı vurgulaya rak gorunenı bır soylen olarak yaratır Once değışımın donuşumunnedenlerı nı, mantığını, sonra da bu nedenlerı ya ratan duşsellık (fantastık) etkısını ve mantığını araştırır Kışıleştırme evrenle ılgılı (kozmık) bır değer kazandığında duşsel (fantastık) soyleme geçış daha ko lay olur Oyun yazan Vlctor Hugo Hugo'nun tıyatro yazarlığı kendısının da açık yureklılıkle soyledığı gıbı, oynan ması mumkun olmayan Cromwell (1827) adlı yanıtıyla başlar Altı bın dı zıden oluşan bu oyun romantık kuşak ıçın bır gonderge olur, çunku yenı bır tı yatro anlayışı ıçın gerçek bır bıldırgedır Hugo'ya gore, ınsan turu bırbırı ardın dan çocukluk, ergınlık ve yaşlılık do nemlerınden geçtığı gıbı toplum da bır şur bıçımının gelıştığını goren uç buyuk evreden geçmıştır a) Ilk zamanlar (çocukluk) Coşkunluk (Lırızm) b) Eskı zamanlar (ergınlık) Destan c) Yenı zamanlar (yaşlılık) Dram Gorulduğu gıbı toplumun her done mıne uygun bır şur evresı vardır llkel a. manlar coşkunlukçu, eskı zamanlar des tansı, yenı zamanlar dramatık Bınncısı nın nıtelığı saflık, ıkıncısının sadelık uçuncusununkı ıse gerçekltktır Hugo'va gore toplumlar once cîuşledığuıı sovler sonra yaptığını anlatır, sonunda da dıı şunduğunubetımlemeye başlar Hırıstı yanlık ınsana, "Sen ıkı varlığı kendınde barındıımaktasın, bırı olumlıı dığerı olumsuz, bırıncısı bedene, ıkıncısı ruha ılışkındır, bırı ısteklerın, gereksınunle rın ve tutkularuı tutsağıdır, dığerı coş kunculuğun ve duşlerın kanatlarında CUMHURİYET KİTAP SAYI 650