Katalog

' yılları eksıksız gosterılmış, hem de sanat ları dcğerlendırılmı^tı" Gelıştırme çabası nın yontemının bu çalışmadan kaynaklan dığını bclırtıyor Gılıştırme ve guncelleştırme çalışmala rında uyguladığı yontemı de şoyle dılc ge tırmış "Gerek ozanları, gerek şnrlen seçerken btnı yonlendıren antolojıler ustııne yaptı ğım kımı go/lemler ve vardığım kımı so nııçlar oldu Adına rastlanması olağan ozanlar VL nerdeyse htr dntolojının yervcr dığı seçkı klasığı" sayılacak şaırlcrle yetı nıyordu çoğıı Oysa ner antolo|i bır onerı getırmeyı, geçerlı olandan değışık bır su nıış yapmayı goze almalıydı (Nıtekım Be /ırtı dı ılk basımda, gormezden gelınen toplumcıı o/anlara ve yer venlmeyen genç o/ ınlara bır haksı/lığı gıdermek adına, da ha çok sayfa ayırmayı benımsemıştı) Llım den geldığınct bcn de bunu uygulamaya çalıştım Olağan adlar dışındakı bırtakım ozanlaıa yer verdım orneğın Kımı ozan ları değcrkndırırkuı onlann hakkındakı ycrlcşık yargıların dışına çıkılmasını baş ka bır go/le gorulmelerını onerdım Şıır lcrı scçerkcn dc olağan ornekler dışındakı urunkrc yoneldım Seçerkcn olduğu gıbı suncrken de değişik bır tutum ızlcdım Ozanı en ıyı temMİ eden ya da en gıızel şı ırlcrını seçmek yeııne o ozanın bana gore u/trınde durulması gerekcn ozellıklerını en tok ıçerdığını duşunduğıım orneklen yL.gk.dim Onları bıı aıaya getırırken, tek tck soyledıklerım dışında yan yana geliij lcrıylt vt sıralanışlarıyla da bır şey soyle mckrını go/ettım 1 ıpkı sozcuklerı şıır olan yenı bır tumle gıbı " Bu tıtı/ çalışmanın sonucunda ortaya gerçekten de genış kapsamlı ışlevı de olan bır şıır antolojısı çıkrnış Tan/ımat tan gunumuze Turk şıırının ır delendığı onsozde Kemal O e r akımlar donemler sıyasal polıtık donuşumler açı sından yenılıkçi sıuımızın seruvenını basa mak basamak ışlemrç Akımların bırbııle rıne etkı v tepkılerı açısından durumlan < nı ortaya koyııyor Şjırımı/ın geurdığı ev relerı, gelışım ve donuşumlerını bır edebı yat tarıliLisı dıkkatıyle ıncelemış Yalnız kı mı konularda oznel sayabıleceğımı/ yargı larına kesınlık kazandırmaya çalışmasıydı daha ıyı olurdıı gıbıme gelıyor Orneğın tdıp Cansever ın ya da Turgut Uyar ın Ikıncı Yenı'yle olan ılışkılerı, toplumcu sa nat goruşlerını şıırlerınde gereğınce yansı tıp yansıtmadıkları tartısma goturur An latım bıçımlcrının ıçerıklennı mı etkıledı ğı ya da ıçerıkJennın anlatım bıçımlerı mı doğurduğu bır ınceleme konusudur Iop lumcu ıçerıklerının rasgelelığı yargısı, bır antolojı onsu/unun sımrlarını aşar Kanım ca Kemal Ozer, 1970 sonrası şaırlerının se çımınde, dunya ve sanat ıgorusjen ne olur sa olsun, toplumcular da, marjınaller de var aralarında, bunların urunlerının şıırsel değerlerını duşunmeksızın eksıklıkler bı rakmış Orneğın 80 sonrası gundemde yer alan şaırlerden kımseyı pek goremedığım gıbı onsozunde değer verdığını belıntığı 80 sonrası donemı şaırlerınden Ronı Mar gulıes ıle S,avkar Altıncl'ın şıırlerıne de an tolojıde nedense yer vermemış Sanırım bu eksıklıkler ıle kımılerıne go re antolojıde yer alanlardan kımılcrının ta/lalıkları uzun sure tartışılacaktır Bu du rum, antolo|ilcrın değışmez yazgısı da olan Kemal Ozer ın son uonem şurımıze daha genış açıdan bakması gerekırdı Her şey bır yana Kemal ( )zer, Asım Be 7irtı'nınkapsamlı<,alısjnasınıgenışleterek daha genışkapsamlı, ışlevsel bır Iurk Şı ırı Antolojısı ortaya koymuştur Dunden Bugune 1 urk Şıırı antolojısı şı ınmı/ın gelışımı açisından şaırlenmızın ozgecmışlerı yapıtları ve sanat anlayışlarını belırtmesı yonunden va/geçmeyeceğınız bır başvuru kıtabıdır SeçıTen şıır ornekle rıaçısmdandabeğenıyleokunabılecekbır başııcu kıtabı • Dunden Bugune Turk Şiırı, Halk Şiiri( ;//1 303 i, Dıvan Şi.rıCilt II, 287 s , Yı nı ŞıtrCtlt III 397 s , Yeni ŞiirCilt IV, YiŞiiCilV CUMHURİYET KİTAP SAYI 663 Reşat Enis'in tüm yapıtları yayımlanıyor Sarılt "Sarı It", Reşat Enıs'ın gazetecılığının olanaklarını ıyı kullandığı bır romanıdır Işçı semtlerı, ışçı konuşmaları, fabrıkalar, atolyeler, grevler, polıs engellemelerı, ışçı sınıfından olmayan, ıyı bır gozlemcının fark edeceğı ayrıntılarla aktarılır okura SENNUR SEZER S arı It, adını yıllarca duyup okumak ıçın hrsat bulamadığım bır roman Sendıkacılığı, sendıkalarda donen dolapları anlattığı soylenırdı Patronla bırlıkte hareket eden sendıkaların ıph ğını pazara çıkaran bır roman Bıraz da bu yuzden heyecanla bekledım yayımla nışını EvrenselBasım Yayın'ın yayımla nışının ardından hemen bır <,ırpıda oku mam gereken kıtapların arasına alma dım Olabıldığınce dıkkatle okumam gerekıyordu Çunku romancının anlatı sına seçtığı zaman dılımı benım de yaşa dığım bır donemdı Grevın yasallaştığı, toplusozleşmenın ışçmın gundemınde yer aldığı 1965 sonrası Bu sure<, ıçınde toplusozleşme, grev, sendıka proresyo nel sendıkacı kavramlarıyla bırlıkte yurt dışı emek goçu de başlamıştı Emekçı ler ıun bır umut olan Almanya Sarı It emekçılerı, ışçılerı anlatan bır roman olarak bu konulara da eğılecektı kuşku suz Yanılmamısım Sarı It 1965 sonrası gundemının butun konularını ışlıyor Bunu başarmak ıçın de kahramanının kışılığını temel alıyor Sefım Reşıt, ışsız kalmış bır gazetecı dır Iş peşınde dolaşmakta, evıne pek seyrek uğramaktadır Parasızlık yuzun den karısına ve oğluna yaşattığı kotu ko şullar onu başıboş bır yaşama ıtmekte dır Roman, Selım Reşıt'ın bu başıboş gunlerınde karşılaştığı ınsanların anlat tıklarıyla bır Turkıye Manzarası çızerek başlar Hapıshaneuen ı,ıktığı ıçın uzulen yersu, yurtsuz, hasta ınsanlar, elındekı malın değerını bılmeyen hovarda mıras yedıler, kârlı malları ucuza kapatan tuc carlar varhklı oğlu bakmadığı ıçın perı şan durumda yaşlılar ıssız gazeteuler, ılkel koşullarda çJcan adlarıyla uyumsuz yerel gazeteler Selım Reşıt, ışsız kalınca eskı arkadaşlarından da arayıp soranı kalmamıştır Bu bıraz da ınsanların ken dı başlarını kurtarma merakından do ğan bır sonuctur Durumunu tartıştığı bır doktor arkadaşı ona paraca yardım etmek ıstemışse de, bu yardımın bıçımı onu ıncıtır "( ) Selım'ın omuzunu sıvazlarken, gozlerı yaş ıandeydı Dostlar da pıreler gıbıdır Sende emı lecek kan bulundukça etrafındadır Boş ver, uzme kendını Profesor bırdenbı re ayağa kalktı Soluk kırmızı maroen koltuğunun yayları acayıp seslerle ınle dı Bır yuzluğum var, Selım Reşıt, dedı Anlamadım, hocam Bır yuz lıram var, ışıne yarar mP Selım, kanının damarlarından çekıl dığını sandı Nefes alamıyordu adeta Konuşamıyordu Ona "Allahaısmarla dık" bıle dıyemedı Kendını sokağa at tı Profesor arkasından sankı kahkaha ıle guluyordu "Aslan gorurem gorkmı rem llle ınsan Ille ınsan Re$at Enls In san It i emekçileri i$çiierl anlatan blr roman 1965 sonrası Bır yuz lıram var 1 " Acısı ıçıne çokmuştu " (s 24) Iş aramak ıçın yolunu Ankara'ya uza tan Selım Reşıt'ın gorduklerı, dınledık lerı arasına, Ankara'nın geçmışı de katı lır "Gençlık Parkı, buyuk havuzlarıyla fıskıyelerıyle, donme dolapları, altıka rıncaları, turlu eğlencelenyle bır luna parktı Kııçuk bır tren, dorder kışdık suslu vagonlarıyla, halkı park çevresın de dolaştırıyordu Bakanı, mebusu, bu yuk memuru bozkırdakı başkentte tuta bılmek ıçın elbette boyle boyle bır lunapark gerektı Burada lunapark kurma fıkrını ve ren, bır yabancı devletın mareşalı olmuş tu1 dıye konuşmasına devam ettı kana pe komşusu Kırk yıl oncesı Ankara'yı sen bılmezsın ama ben bılırım ( ) Hey gıdı gunler Çamurlu Ankara yolların da, memurlar ve askerler arasında, şal varlı Ankaralılar da dolaşırdı ( ) Bu şalvarhlardan bırı bugun mılyoner Bu mılyonerhğın başlangıcını da sana dıyı vereyım " (s 34) Selım Resıt, parktakı adamın anlattık larından urlcer, o burava ış aramaya gel mıştır Konuşmak, yolsuzluklardan soz etmek, bunların bırısı tarafından duyul ması onun başına dert açar dıye kork maktadır Selım Reşıt, bır arkadaşının aracılığıy la bır sendıkada ış bulur Aldığı ucret ten de memnundur Sendıka Dir sure sonra bır fabrıkada greve gıder Selım Resıt, ışçılerın grevdekı durumunu, ka rarlılığını yakında gorur Selım Işçının dırenış kararhiığı onu sevındırır ancak bır sure sonra sendıkanın başkanı para larının bıttığını, ışçıyı ıkna ederek grevı durdurmak zorunda olduklarını soyler Grev bıtırıldıkten sonra sendıka başkanı luks bır arabayla gorulur tşçının sen dıkaya "sanduka" demekte haklı oldu ğuna ınanır Selım Reşıt "Sendıka, bır evlıya sandukasından farksızdı Bu san dukanın altında "Sosyal Adalet" yatı yordu "ışçı emeğı, ışçı hakkı" yatıyor du Bu sandukanın altında "Sosyal Ka nunlar" yatıyordu Sendıkaya umut bağ lamakla, bır turbenın yeşıl parmaklığına paçavra bağlamak arasında bır başkalık olama<cdı" (s 47) Ve Selım Reşıt sendıkadakı ışındcn ay rılır Ancak ışçı çevresınden kopamaz On lardan çeşıtlı oykuler dınler ve başka bır sendıkada ış bulur Bu sendıkadakı ar kadaşlarıyla vardığı sonuç Okumuş bı lınçlı bır ışçı topluluğuna kavuşuldu ğunda, ış alanındakı yasal açıkların ve sorunların aşılacağıdır Romanın kahramanı kurumlardan çok ışçının toptan bılınçlenmesıne ınanmaktadır Yaşa nan olaylar da onu doğrular gıbıdır Kolayca satın alına bılen sendıka baş kanları satın alına mayınca kaza gıbı gosterılen olaylarla oldurulen sendıka cılar Ozel yaşamı da duzenlı değıldır Işsız donemındekı borçlarından dolayı luracı olduğu evden çıkartılmıştır Oğlu da lıseyı bıtırır bıtır mez yedek subay askerlığe aiınmıştır Ta şındığı evdekı yenı kıracının genç karısı ıle aralarında soze dokulmeyen bır duy gusal ılışkı var gıbıdır Ancak genç ka dın bır gun bır başkasıyla kaçar Selım Reşıt'ın karısı da bır sınır krızıyle hasta neye kaldırılır Uzun suren sıkıntılar onu tedavısı uzun sureek bır hastalığa suruk lemıştır Selım Reşıt, Bakırkoy Ruh ve Sınır Hastanesı ndekı karısının ıvıleşmesını beklerken yenı dostlar edınır îşçı evle rı, grev alanları, emekçılerın gıttığı mey haneler dolaşır Okur da buralardakı ya şamı, konuşmaları tanır Romanın ızle ğınde yenı kurulan gecekondu semtlerı de vardır Bazılarının adı anılan bu semt lerı bugunku durumlarıyla karşılaştır mak eğlencelı olabılır Reşıt Enıs'ın anlatımı ıçın "toplumcu gerçekçı"den çok "naturalıst" demek uygundur Yazar, roman boyunca hasta nelerın, sendıkaların, atolyelerın fabrı kaların, gecekondu mahallelerınrn go runuş ve oykulerını anlatmakla yetın mez lstabul ve Ankara'ya yakıştırılmış kımı anektodları da aktarır Arada, ışçı kadın ve kızların, yoksul genç kızların yaşadıklarını da Onların somurulen cınsellıklerını de Sarı tt, Selım Reşıt'ın karısının olumu ve onun sendıkada çalışan kendınden otuz yaş genç bır ışçı kız ıle evlenışıyle surer Selım Reşıt'ın oğlu, annesının olu munu ve babasının yenıden evlenışını oğrenınce Almanya'ya ışçı olarak gıder Babasının onu gormek ıçın yaptığı gırı şımler boşa gıder Selım Reşıt'ın kendınden çok genç olan guzel karısı sendıkal gorevler yuk lenmektedır Sendıka, patronun kendın den genç kocasına kurdurduğu 'sarı sendıka" ve patron kocası' sarı sendıka cı/sarı ıt" ıle uğraşmaktadır Ama Selım Reşıt'ın evlılığınde de aksayan şeyler var dır Aysıma, sendıkal gorevını ıınutmuş "Sarı lt"e tutulmuştur Sarı It ın kendı oğlu olduğunu oğrenmesı Selım Reşıt'ı yıkar Aysıma'dan boşanır Sendıkanın Sarı It ıçın hazırladığı çalışmadan da çe kılır Roman beklenmedık bır mutlu sona ulaşır Sarı It yazarının gazetecılığının ola naklarını ıyı kullanan bır romandır Işçı semtlerı, ışçı konuşmaları, fabrıkalar, atolyeler, grevler, polıs engellemelerı, ış çı sınıfından olmayan, ıyı bır gozlemcı nın fark edeceğı ayrıntılarla aktarılır Bu ayrıntılar, saptamalar, kımı zaman ışçı sı nıfının çıkarlarını, ancak sınıfın koruya cağı en kotu orgutun orgutsuzlukten ıyı olduğu ılkelerınden sapar Ancak, roma nın aktardıkları bu tur eksıklerden da ha onemlıdır Ilaç endustrısı, bu dalda kı çalışma grev koşulları, grevın durdu rulması ıçın ılaçla ılgılı yapılan duygu somurulen gunumuzde de guncellığını korumaktadır Sarı It, belgesel onemı yanında edebı yatımızda sayısı çok olmayan "ışçı sen dıka fabrıka' romanlannın oncusu ol ma ozellığını gunumuzde de korumak tadır • San It/ Reşat Enıs/ Roman/ Evrensel Basım Yayın/ 336 s SAYFA 27