Katalog

I 1 E K i 2 0 0 2 • Agâh Özgüç'ün "Afişlerie Türk Sineması" adlı kitabını Fatma Oran Değeriendirdi 3. sayfada • Ahmet Ümit'le yeni kitabı üzerine Deniz Durukan konuştu 12 sayfada • Arife Kalender, llhan Berk şiirinde bir gezintiye çıkarıyor bizi... u. sayfaJa ü Asım Bezirci'nin şiir antolojisini Kemal Özer geliştirdi ... 26 sayfada M1T/UP' Cumhuriyet I Z E K "Dünyayı doğmadar Victor Hugo VECİHİTİMUROĞLU Server Tanilli'nin "Çağdaşımız Victor HugoBir Dahinin Portresi" adlı yapıtı Adam Yayınları tarafından yayımlandı. 19. yüzyıl Fransız edebiyatının bu ünlü dahisinin yaşamı tüm dünyaya örnek oluşturacak nitelikte. Tanilli'nin bu önemli yapıtını değerlendirdik sizler için. H ugo (18021885), "Odelartndan (bestelenmek amacıyla yazılan küçük lirikler) birinde, şöyle diyor: "J'errai, je parcourus la terre avant la vie." (Doğmadan önce gezip dolaştım dünyayı). Önce kralcıydı, sonra katolik oldu, en sonunda özgürlükçü. Kralcı şair Victor Hugo, her türlü vürekli deyişten yoksundur. Özgürlükçü Hugo, gerçek bir savaşımcı oldu, yürekli bir şair olarak tüm gençlere örnek gösterildi. Özgürlükçü Hugo, döneminin, atıkmcı bir yazın akımı olan romantik okulun başına geçti. 1820'den başlayarak, şiiri, tiyatroyu, romanı, eleştiriyi denedi ve yazının çileli yollarını taçlarla döşedi. 1830'da, romantizm, gerçek bir utkuya ulaşmıştır. Denebilir ki, romantizmin utkusu, Victor Hugo nun utkusudur. "Legitimiste"likten (meşruti krallık, ana yasal hükümdarlık) özgürlükçülüğe, özgürlükçülükten demokrasiye varan Hugo, insanlığın kurtuluşu için savaşım vermiş, bütün Avrupa'nın en soylu "yazar ve şairi" ününe kavuşmuştur. Öyle ki, öldüğünde, cenaze törenine, tüm uluslardan temsilciler katılmıştır. O, evrenin güzelliklerini, aşkın soyluluğunu ve insanlığın sefaletlerini derinden duyumsamış, "yüzyılın efsanesi" sanını almıştır. Ona karşı çıkanlar da oldu, ama hiçbir eleştirmen, yapıtlannın etkililiğini ve beşeriliğini yadsıyamadı. Victor Hugo, yazınımızda Batüılaşma başladığı sıralarda tanınmıştır. Tanzimat'la birlikte başlayan çeviri, Batı yazınının türlerini kazandırmak amacına yönelikti. Büindiği gibi, ilk çeviri, Fenelon'dan, Yusuf Kâmil Paşa'nın çevirdiği Telemak'tır. Ikinci çevrilen yapıt, Victor Hugo'nun (18021885) ttSefıller"idir (Les Mıserables). "Miserable" sözcüğü, Fransızca bir sıfattır. "Mutsuz, acınacak durum, zavallı, yoksul, değersiz, bayağı, alçak, sefil" gibi anlamlar içermektedir. 1862'de, Münif Paşa, Ceridei Havâdis'de, romanı özetleyerek "Mağdurin Hikâyesi" adıyla tefrika etmiştir. Yapıtı, daha sonra, Şemsettin Sami (18501904), 1880 ydında "Sefiller" adıyla çevirmiştir. Yazınımızda, bundan sonra, hep bu adla anılmıştır. Münif Paşa'nın (18281910) çevirisi, ağdalı bir dille yapdmıştır, ama Şemsettin Sami'nin çevirisi, halkın konuşma diliyledir. Yapıtın son ve eksiksiz çevirisi, Cenap Karakaya tarafından yapdmış ve Sosyâl Yayınlar'ca yayımlanmışür (1982). { Kısası, Victor Hugo, yazınımızda ilk tanınan Batı yazarlarındandır. Buna karşın, Hugo hakkında, ciddi bir çahşmaya rastlamak olanaksızdır. Sanırım, ilk ciddi araştırma, yine bir çeviridir. Eğitim tarihimizin büyük eğitimcisi Hasan Alı Yücel'in başlattığı klasik yayınlar arasında Andre Bellessort'un Victor Hugo adlı araştırmasıdır bu. Araştırmayı, Sabiha Rifat çevirmiştir (1959). Bu geniş araştırmadan başka ciddi bir araştırma yok elimizde. Üniversitelerimizde, Fransız Dili ve Edebiyatı Enstitülerince, ciddi birkç deneme yapılmıştır. Ancak, Hu;o'yu, tüm yönleriyle araştıran oylumlu bir yapıta rastamadık. Şimdi, elimizde, her yönüyle araştırdmış bir Victor Hugo var.(l) Server Tanilli'nin "Çağdaşımız Victor Hugo" adlı yapıtı, Hugo'nun 1789 Fransız Devrimi'yle koşut yasamını içeriyor. B. Le Breton'la B. BenoitLevy, Hugo'yu "La Legende des Siecles" (Yüzyılın Efsanesi) diye tanımlamışlardı. Yukanda da belirttiğimiz gibi, o, hukuka bağlı kral cüıktan özgürlükçülüğe, özgürlükçülükten demokratlığa yükselmiş, giderek emekçilere eğilim gösteren fırtınalı bir siyasal yaşam geçirmiştir. Şair, romancı, oyun yazan olarak romantizmin en büyük temsilcisi sayılmıştır. Güçlü bir istence sahip olan Hugo, zaman zaman aşka bağımlı olan ruhunun coşkularını yansıtan, zaman zaman evrenin büyüleyici güzelliklerine kapılan, her zaman insanlığın acilannı şiddetle duyumsayan, acıma ve isyan duygularıyla dolu, insanlığın geleceğine coşkuyla güvenen, din, tarih ve ahlak konularında kendine özgü düşünceler taşıyan, arınmış gerçekliği bulmak için savaşan bir şiirin sahibi olduğundan, böyle tanımlanmış olmalı. Hugo, ekinsel varıığını besleyen bu kişisel öğeleri, tüm evrensel sesleri yansıtan şiirinde bütünleştirmiştir. Onun şiiri, insanlığın tüm acılarını yansıtan bir orkestra gibidir. Erişilmez imgelemler, eğretilemeler, iç ve dış yapı uyumu, ezgisel etki, beşeri coşkuyu en ekonomik biçimdeyansıtan sözcük dokusu, onun şiir dehasını yansıtır. XIX. yüzyıl Avrupalılısının, özellikle Devamı 4, sayfada CUMHURİYET KİTAPSAV/ 663