Katalog

REMZİ İNANÇ V ictor Hııgo ilc Nâzım Hikmet'in doğum tarihleri arasında bir yüzyıl vardır.(1802 / 1902) Büyük ozanımız şöyle yazmış onun için: " Victor Hugo'nun düşmanlan halkların düşmanlarıdır." Değerli düşünürümüz, usta yazar ve araştırmacı Server Tanilli, büyük bir emek ve sevgiyle düşünce dünyamıza kazandırdıöı 'Çağdaşımız Victor Hugo / Bir Dâhinin Portresi' (*) adlı çalışmasını bu yüzden Nâzım Hikmet'e armağan etmiş. Böylelikle çok zarif ve verinde bir rastlantıyla, bu üç avdınlanmacı, kitabın hemen ilk sayfalarında, bir araya gelmiş oluyor: Victor Hugo, Nâzım Hikmet ve Server Tanilli. Bundan yaklaşık elli yıl önce adını duymuştum Hugo'nun. Divarbakır'da, on altı on yedi yaslannda, bir lise öğrencisi olarak, Halkevi kitaphöında bulup okuduğum, ağdalı bir dille çevrilmiş kitaptaki (30'lu 40'lı yıllarda basümış olmalı) şu cümleyi nedense hiç unııtmadım: "Fransız ihtilâli kebiri, nâkıs olmasına rağmen âlidir." Bunu vazan Victor Hugo'nun doğduğu ydua, sözünü ettiği Fransız Devrimi on üç yasına girmişti. Insanlık tarihinin önemli olaylarından biri olan Devrim için, Hugo, tamamlanmanıış, eksik diyerek başta azımsarken, hemen ardından, her şeye karşın onun yüce olduğunu teslim ediyor. Dünyaya gözlerini açtığında on üç vaşında olan Devrim'lebirlikte uzun bir yolculuğa çıkacaktır kahramanımız. Dolu dolu yaşanmış seksen üç yıl... (Kendi hayatı ile yüzyıltn Fransız edebiyat ve siyaset dünyasının sık sık örtüşmesi pek rastlantı değildir. ) Hugo'nun yaşadığı yüzyıl (Artık önceki yüzyıl diyeceğiz...) özeldeFransa, genelde Avrupa açısından çok önemlidir. Server Tanilli büyük dikkat ve özenli araştırmayla kitabın sonuna eklediği Başlıca Hşzamanlı Tarihler bölümünde Hugo'nun özel ve genel yaşamıyla, dönemindeki önemu olavlar aynı sayfada gösterilmiştir. Çağdaşımız Victor 1 lugo, yalnızca bir dâhi yaratıcinın, Hugo'nun değil, fakat onun kimliğinde, kişiliğinde bir kentin, bir ülkenin.bir halkın portresidir Devrimin patladığı onsekizinci yüzyılın sonu ile ondokuzuncu yüzyılın başlarında yaşanan büyük altüst oluşlar ve acımasız hesaplaşmalar sonunda; haklı haksız, doğru yanlış pek çok kan dökülmüştür. Kuşkusuz bunun arkası gelecek, teodalizm ve monarşi de tarinin çöplüğüne atılacaktır. Yeni yüzyılın insanları, ister istemez bundan sonra ileri düşünceler, yapılar ve modeller üstünde tartışacaktır. Tanilli'nin dediği gibi: "(...) Hugo 1789 burjuva dcvriminin gerçekleştiği ve onunla beraber, cumhuriyetçi, demokrarik, giderek sosyalist düşüncelerin ete kemiğe büründüğü, bir yerde de eyleme döküldüğü bir dönemde yaşadı. Yaşadığı yüzyıl ve toplum fırtınalarla doludur."(S.18) Günlerce bu kitabı elimden bırakamadım. Şimdiye dek hiç görmediğim, ama sadık bir Fransız edebiyatı okuru olarak sokaklarında çok gezdiğim Paris'i, bu kez Hugo'nun rehberliğinde dolaştım. Yirmi üç yaşında Legion d'honneur nişanını aidı. Otuz dokuz vaşında Akademi'ye kabul edildi. Kırk üç vaijinda Ayan Meclisne üye oldu. Kırk dokuz vaşından sonra, ailesiyle birlikte, on dokuz yıl sürecek sürgün hayatı yaşadı.Ama bir gün ülkesine döndüğünde çok görkemli karşdandı. 1871'deParismilletvekili, 1876'dasenatör seçildi. 'Victop Hugo'nun dostları halkların dostudur.' Büyük şair ve yazar Hugo evlat acısı çekmiştir. îlk çocuğu Leopold doğduktan oirkaç gün sonra ölmüştür. 1824 doğumlu çocuğu Leopoldine 1843'tearalarından ayrılmıştır. Charles (18261871) ve FrançoisVictor (18281873 )'dan sonra 1830'da doğan kızı Adele, 1872'de vatırıldığı akıl nastahanesinde 1915 yılındaölur. Beş çocuk doğurmuş olan acılı anne Adele Hugo da 1868'de hayata veda eder. Cienç yaşta ölen iki oğlunun, basın suçundan hapse girdiğini de görmüştür baba Hugo. Oğul Charles ölüm cezasına karşı cıktığı için; kardeşi François Victor da sığtnma hakkı üstüne yazdığı bir yazıdan ötürü. Hugo'nun, Sefiller'in Milano'dayayımlanan Italyanca çevırisinin editörü DaelJi'yeyazdığı 18Ekim 1862tarihli mektup, çok usta bir yazar olmasının vanında, evrensel değerlere bağlı bir bilge kişiliğinin de yansımasıdır. Zaman zaman çıkarılıp okunacak bir mctindirbu. (Unutmadan, Voltaire in 100. Yıldönümü ile Uluslararası Edebiyat Kongresi Açılış Söylevi (17.06.1878)ni de eklemeliyiz.) Bu öğretici ve etkileyici güzel mektubun ancak bir iki cümlesini alabileceğim buraya: "Bana gelince, bütün herkes için yazdım bu lcitabı; ülkem için derin bir sevgi duvarak, Fransa'yı bir başka halktan daha fazla düşünmeden yazdım. Hayat yolunda ilerledikçe yalınlaşıyor ve her geçen gün biraz daha insanlikyurtseveri oluyorum." (S.202) Artık yalnız halkının sözcüsü değil, bütün insanlığın vicdanı olmayı yeğlemektedirir. Victor Hugo, politik ve toplumsal alandaki görevini yerine getirirken, yazma eylemini de h'ep sürdürmüştür. On sekiz yaşında eline aldığı kalemi, seksen üç yasına dek dik tutmuştur. Sürgünde bile üretimi düşmemiştir. Yaşamı boyunca, kimi yıl birden çok olmak üzere, 100'e yakın eser vermiştir : Şiir, roman, oyun, deneme. Ölümünden sonra da pek çok kitabı yayımlanmıştır. Hugo'nun şiir, roman ve oyun yazdığı dönemde, aynı kenti, aynı ortamı paylaştığı yazar, şair, müzisyen, ressam, politikacı çağdaşlarından bir kaç ad sayalım: Balzac, Zola, Flaubert, Stendnal, George Sand, Charles Baudelaire, Nerval, A. Dııma, Jules Verne, Anatole France, Alphonse Daudet, Saint Beuve, (ules Mıchelet, Verdi, Liszt, Van Ciogh, Monet, Delacroix, Louis Blanc, Garibaldi vb. Ayrıca Hugo'nun yüz yüze gelmediği bir çok önemli çağdaşı var. Zamanın ulaşım ve iletişim yoksunluğuna bağlayabiliriz. Kendisini okuyan Dostoyevski ile tanışmamış; Karl Marx'la karşılaşmamıştır. lkisi de Hugo'dan birkaç yıl önce ölmüşlerdir. Sorumluluk duygusu (kimilerinegöre) biraz fazla gelişmiş Hugo'nun, şair ve romancı değerinden ayn düşünülmeyecek yanı, onun toplum sorunlarına olan duyarlığıdır. Bu duyarlıkta olan tabii salt Hugo değildir; Tanilli'nin belirttiği gibi, XIX. Yüzyıl Fraıisız edebiyatının hemen bütün doruk vazarlan, birer özgürlük savaşçısı, eylem adamı olmuşlardır. Bu sorumluluöu 'Davaya bağlı aydın' kimliği olarak niteliyor Tanilli. Bu çizginin, bu durusun seçkin örneği Hugo, çağdaşlarınaan çok kendisinden sonra gelen Fransız edebiyatçılarını etkilemiştir. (Aziz Nesin ustayı anımsamanın tam sırasıdır.) Tam da son cümleyi okurken, neredeyse Hugo'yla çağdaş sayılacak Tevfik Fikret'i ( 18671915) anımsadım. Ne demişti"Fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür" şairimiz: Vatanım ruyi zemin, milletim nev'i beşer" Victor Hugo, son yıllarda iyice yalnızlığa düşmüştür. Çevresinde ikiküçük torunundan başka kimse kalmamıştır aileden. Eşinden ve beş çocuğundan sonra, şimdi de çok eski sevgilisini toprağa vermiştir. Bu arada birlikte yola çıktığı arkadaşları, meslektaşları.. Vasiyetnamesini yazmaya karar verir. ()te yakaya gitme hazırlığı yapan Hugo oldukça metindir; kiliseye, ruhban takımına hiç de eyvallahı yoktur. Vasiyetinde yazar: "Bütün kiliselerin ayin ve dualarını reddediyorum; herkesin benim için dua etmesini diliyorum." " Tanrı,Ruh,SoruiTduluk. Bu üç kavram insana yeter. Bana da yetti.""Gerçek, ışık, adalet, vicdan, budurTanrı!" Victor Hugo, 22 Mayıs 1885 Cuma günü, saat 13.27 de hayata gözlerini yumar. Bu çok önemli kitapla birlikte, Server Tanilli'nin (Adam Yayınlarından) daha önce çıkan Fransız Devrimi'nden Portreler ile Dünyavı Değiştiren 10 Yıl'ı da okur dostalara salık veririm. Şimdi sevgili Server TaniJli'den bir isteğimiz olmalı. Çağdaşımız Victor Hugo disiplininde Nâzım Hikmet 19021963. EUerin dert görmesin aziz dost. lyi ki varsın. • (*) Server Tanilli, Çagdasımız Victor Hnvo (BırDâhinın Portresi), Adam Yayıman Eylül 2002. Istanbul. ODTÜ Yayıncılık "Okumuyorsanız Tartışmayalım" T 1019sayfa 22.500.000.TL Ü y A p T A 'i pe| Windows XP ""•" "•"" ve Office XP ile Temel Bilgisayar Eğitimi Nafize BAYKAL Nuray TEKİN U L U ş M A K Ü Z E R E 180 sayfa 4.500.000.TL Kamu Yönetlmi Cenel llkeler ve Türkiye Uygulaması Aykut POLATOĞLU 232 sayfa 4.500.000.TL Önemli bir yüzyıl Türk Dış Politikasında 1950li Yıllar Prof. Dr. Hüseyin BAĞCI 488 sayfa 9.500.000.TL Victor Hugo'nun çağdaşı Temel Anatoml Prof. Dr. Meserret CUMHUR 340 sayfa 8.500.000.TL Fonkslyonel Nöroanatomi Prof. Dr. Doğan TANER Sembolik Mantık El Kitabı 123 Teo GRÜNBERG 376 sayfa 8.500.000.TL 416 8.500.000.TL 328 sayfa 8.500.000.TL Tlf Fak$ Eposta Internet : (312)210 38 7 0 7 3 : (312)210 15 49 : metupres@tr.net : www.metupress.com.tr CUMHURİYET KİTAP SAYI 663