Katalog

İttilıat ve ferakki Dr. ALEV COŞKUN I ttihat ve Terakkı, 1908 thrilalıni hazırlayan ve II. Meşrutiyet döneminde 1918 yılına kadar Osmanlı Devletini fiilen yöneten hir kurulus.tur. Onceleri gizli bir dernekti, sonra siyasal parriye döniiştii. Ittihat ve Terakki, 1889'da gizli bir (Cemiyet) olarak ortaya çıktı ve 1908'den sonra çok etkin bir duruma geçti. Prof. 'I'arık Zafer Tunaya'nın deyişiyle II. Mesrutiyet dönemi Türk siyasal yaşamının bir laboratuvarıdır. Yakın tarihimizin bıı kesitini, ardılı olan Cumhuriyct ve Atatürk devrinılerini tetikleyen bir ön hazırlık dönemi olarak kabul etmek, siyaset bilimi açısından yanlış bir değerlendırme olmaz. îttihatçılar, Osmanlı Devletinde Anayasacıhğı savundular. Otokrasinin yıkılmasını toplumsal gelişmeye yönelik bir adını olarak kabul ediyorlar ve yetkileri sınırlandirılmış bir saltanatla Anayasal hükünıetin kurulmasını toplumsal dönüşümü gerçekleştirmeye veterli görüyorlardı. tttihat ve Terakki konusunda dolayli ya da dolaysiz olarak birçok yazar eser vermiştir. Ozellikle bu konııda Ptof. Dr. Ta rık Zaier Tunaya, Yusuf I likmct Bayır, Tevfik Çavdar, Prof. Şükrü } lanioğlu, Ahmet Bedevi Kuran, Mete Tunçay, Şevket Süreyya Aydemir vc Amerika'da üniversitede ders veren Prof. Dr. I'eroz Ahmad sayılabilır. Ancak bu derece önemli olınasına karijin Ittihat ve'ferakki hakkında bilinısel nitelikte k.ıpsamlı bir yapıttan ne yazık ki söz etmek dıırumunda değiliz. Ancak koımyla ılgıli olarak yayımlanan her kitap, bu önemli dönemin boşluğunu doldurması açısından bir katkıdır. Gazeteciyazar Taylan Sorgun son yıllarda yakın taıihimız üzennde birbiri ardına kıtaplar yayımlamaya başladı. Örneğiıı Kurtulus, Savaşi komutanlanndan Eahretrın Alray'ın anıları olan tmparatorluktan Cumhuriyet'e; Enver Paşa'nın Amcası I lnlil Paşa'nın anıları olan Bitmeyen Savaş ve Mütareke Dönemi Bekir Ağa Bölüğü bunlar arasındadır. Son olarak Taylan Sorgun'un tttihat ve TerakkiDevlet Kavgası adlı kitabı yayimlandı.l*) biye'deki ihtilal teşkilati hareketini, sonra rutııklanarak Bekiıağa Bölüğü'ndeki mahkumiyet günlcrini, Ittihat Terakki dönemltrindeki aydın ordu i^birliğini, Selanik gecelerindeki tartışmaları, 1908 Ihtilali'nı yapanların ve kavgalarını, 31 Mart gerici ayaklanmasının içyüzünü, bastırılışındaki bilinmeyenleri, o isyanı bastırmıs, olan kadroların Cumhuriyet'in ilk kadrosu içinde yer alışlarını, Mustafa Kemal'in bu gelişmelere babşını ve değerlendinnelerini birinci, ikinci ve üçüncü derecedeki kadrolann anlattıkları ile ortaya koymaktadır. Son günlerde yeniden gündeme gelen 31 Mart Olayı ve nedenleri ile ilgili olarak Sorgun'un kitabında geniş açıklamalar varaır. Kapitülasyonlar, Düyunu Umumiye îdaresi, gerici hareketler, etnik kışkirtmalar o dönemin önemli sorunlanydı; günümüz olaylarıyla da önemli bir paralellik göstermektedir. Kitapta yer alan, Mustafa Kemal ve arkada^larının 1908'h yıllarda Selanik'teki konıışmaları sanki bugünü anlatmaktadır. Bu kitabı hazırlayan Taylan Sorgun'u kutlanz. Kitap, bilimsel nıetodolojiyi de içeriyor, dipnotlarda açıklamalar yapılıyor. lsmi geçen kisilerin kimlikleri tanıtı lıyor, kitapta belge ve fotoğraflar da yer almıştır. Ayrıca geni^ bir dizin veriliyor. Bu kitap an bir Tiirkçe ile yazılmış; ıızun yıllar yazarlik ve gazetecilik yapan Sorgıın, okuyucuyu sıkmadan okutmanın yollarını buluyor. Adeta bir roman akıcılığıyla kitabı elinizden bırakamıyor sunuz. Sorgutı kendi arşıvınde bıılunan Ittihat Terakki dönemi ş,ahsiyetlerinin notlarını bu kitapta bir gazeteci yetenegi ve tıtizlığiyle kullanmiijtır. Cjazeteciliğini Vatan ve sonraları Falih Rıfkı Atay'ın başyazarlığını yaptığı Dünya gazetesinde, AKİS, Kim dergilen, Tercüman gazetelerinde sürdüren Taylan Sorgun kitabını bir gazeteci titizliğı ve akılcılığıyla hazirlamıştır. Bu kitabı yakın tarihle ilgilenenlere, siyasetçilere özellik le öneriyoruz.B us, çoktanrdı inançtan tcktanrdı inanca geçişte önemli görev üstlenen antik dünyanin Pagan inancının Bas Tann'sıdır. Bu Baba Tanrı kimliğini, kitabın yazan Prof. Dr. Nuran Şahin şöyle açıklıyor: "Zeus'un Baba Tanrı kimligi, toplumsal düzenin ataerkil yapısinın ürünüdür. Evrenin efendisi, Baba Tanrı Zeus'un ölümsüz kirnliöi, sosyal yasamın Baba soy çizgisinde A ile Reisı, Baba ve Toplum Yönetıcisi olarak olümlu kinıli^i kazanır." Yunanistan'ın katı ataerkil yapısıyla uytımlu olan Baba Tanrı Zeus'un, Ana Tannçalık'ın beşiöi Anadolu'da da Hıristiyanlık döneminde dahi, ana Tanrıça Kybele'nin yanında yoğun ş.ekilde tapım görmesi ilginçtir. Oysa Anadolu dinsel ve sosyal gelişim sürecinde, Ana Tanrıça'dan gelen bir Ana soyçizgisi izlemiştir. Zeus, bugiine defiin bir Hellen Tanrısı olarak gösterilmiş olmasına karşın, kökeni tartışmalıdır. Mitolojiyapıdarında, tanrınm Anadolu'daki kimlikleri ve toplumdaki yeri genellikle göz ardı edilmiştir. Bu araştımıanın anıacı, Zeus'un Anadolu'daki varlığını, farklı epithetler altındaki yoğun tapımını, kültlerini ve tannnın Anadolu kimliğini irdeleyerek, daha iyi tanıtabilmektir". Yazar, 254 sayfadan oluşan eserinde, Zeus'un Anadolu'nun yüzlcrce antik ken tindekikonumunu.genişbirbibliyografya ve antik kaynak taranıasıyla ortaya koymuştur. Okunduğunda, topraklarımızın kültürel zenginlikleri yeni boyutlar kaza nıyor ve gözünüzde bir o kadar daha yiiceliyor; bu işe emek ve gönlünü veren bir avuç insana yeni bir merhaba göndermeden geçemiyorsunuz. Anauolu uygarlıklanyla ilgilenenlerin, arkeologların, epigraflann ilgiyle okuyııp, kaynak olarak yararlanacakları yapıtın ya zarı başta olmak üzere, basımını gerçekleştiren Sunatnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırnıa Enstitüsü'ne teşekkürlenmi ilerirken, yazımı yapıtın son sözleriyle bitiriyorum: " Yirmibirinci yüzyıl insanının inancını irdelerken, geçmişten ders alması, sevgi, barış ve silaha karşı silahsızlanmamn, inancının temel öğretisi olnıası, gelecek kuşaklara kanlı bir yüzyıl yerine Scvgı Yuzytlı bırakmaları ve inanca hoşgörü uınuduyla." ATEŞ GEÇİTLERİ ' YILIN EN İYİ TARİHİ ROMAN I GEÇİTLERİ ATEŞ Yakın dönemtarHH Bu kitap o doncmı yasayanların ve Ittihat Terakki kadrolarınua yer alan önemli kisilerin amlarına ve bizzat yazdıklarına cıayanıyor. Yakın dönem tarihine olan ilgisini yazar şöyle açıklıyor. "1960 ve öncesinde çalıştığım Vatan Gazetesi dönemi, iktidardakı DP'nin gazete kapattırdıği dönenıdi. Yine gazetenin kapatıldığı günlerde Mütareke Dönemi ile ilgili bir soru sorduğumda büyük ustadan (Ahmet Emin Yalman) aldığını cevap şöyle olınuştu. Eğer iyi bir gazeteci olnıak istiyorsanız 1905'ten Cumhuriyet'in ilanına kadar olan taıihı dönemi cok iyi tetkik etmeniz lazımdır. Türkiye o dönemlerde yaşadıklarının benzerlerini siyasi bakımdan zaman zaman yaşamak tehlikesi ile karşı karşıya kalabilir. Iç ve dış çevreler siyasi oyunlarını oynayacaklardır. Aynı sözlerin benzerlerini 1963 ydlannda zamanın etkin gazetesi olan Dünya gazetesinde çalıştıg'im dönemde büyük ıısta Falih Rırkı'dan da duymuştum. Iki ustanın öğüdü gereği tatil günlerimde yakın tarihi yaşamış olanlan bulup günlerce çalıştım. Hatta aylarca, birinci, ikinci, ücüncü kadrolardaki bu mııhteşem neslin bilinmeyen anılarını topladım ve sonra bunlan kitap haline getirmeye başladım." Gazeteciyazar Taylan Sorgun'un Ittihat ve Terakki, Devlet Kavgası kitabı, tttihat ve Terakki'nin kuruluşunu, o dönem yaşananlan, Mııstafa Kemal'in HarCUMHURİYET KİTAP SAYI 595 Not: Prof. Dr .Nurhan Şahin'in "Zetttihat ve Terakki / l'aylun Surgnn / Beus'un Anadolu Kültleri" kitabını, SunayazBalına \a\mlan Inan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Kocatepe Sok. No: 25 KaleiciAntalya (I'aks: 0242 243 80 13 e nıaıl: akmed(a)akmed org.tr) adresinden isteyebilirsiniz. • Zeus'un Anadolu Küttlepl MUSA SEYİRCİ £{ T n s a n o g l u ZEUSUH I nun varo«NADOtU KULttCRI J L l u s u y1 a başlayan, ölüm ve doğa olaylarına karşı duyduğu korkulardan yarattıgı tanrılar dünyası, çoktannlı inançtan tektanrılı inanca giden bir çizgi izlemiştir. Çoktanrılı^ın J3dj Tanrı ya da Ana Tanrıça kavramı, tektanrılık inancında lanrt, Rab ya da Allah kavramına dönüşıir. Tanrı kimliği dışında, tüm bu inançlarda yer alan Insanoğlunun Varoluşu, flk Kaaın, Tufam Mythosu vb. gibi birçok mythosun yakın benzerlikleri, Tcktanrı inancının, Çoktannlı inançtan ne denli esinlendiğinin kanıtıdır. Bu etkilenmenin kaynağında, tüm inançların yaratıcısının insanın kendisi ol,uşu yatmaktadır." Geçen günlerde Sunatnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Ara^tırma Enstitüsü Monografi Dizisi'nden çıkan Zeus'un Anadolu Kültleri kitabına konu olan Ze Zeus'un Anadolu Kültleri / Prof. Dr. Nurhan Şahm /Sunatnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırnıa Enstitüsü STEVEN PRESSF1ELD MÂ 486yılında olan lermopilaiSavaşı'nın tüyler ürperten destansı romanı. Geçitlerden yayılan savaş dalgaları devam ediyor! Pressfield'in ikinci romanı pek yakında kitapçılarda! BİLGE KÜLTÜR SANAT SAYFA 17 0212520 72 53 513 85 04