Katalog

aracılığıvla ışlenen adı belırsız genç "kım tu" (s 81) Tonka'nın hamıle olduğunun yaunın' kımlık bulmasıdır açıklanmasıvla bırlıkte oyku, uzerınde U7iın uzun uurulan zayıflık ıle guç, doğal tlk ıkı oykude olduğu gıbı burada da lık ıle ınsan aklı karşıtlıklarını bır yana bı oykunun basıt bır konusu var Genç bır rakır, anlatım hızlanır, betımlemeler a7a zengın erkekle ılışkı kurup hamıle kalan lır, cumlelcrde cylemler artar Kımyacının ardından yakalandığı hastalıktan kurtulu Tonka'nın kendısınden hamıle kaTmadığı mayıp olen, alt tabakadan bır ışçı kız An kuşkusu onun kımlık soruşturmasının cak bır cumlcnın ozetleyebıldığı bu konu başlangıcı olur yu çarpıcı kılan aslında yıne anlatım duzeyındekı "teknık" duzenlemelerdır Tonka'nın hamılelığı yıne metın ıçınde kurulan sayısız etkıleşım ağıyla başka oğe Bu duzenlemelerden ılkı, olup bıtecek lere bağlanır Bunlaıdan en onemlısı de lenn onceden bıldırılmesı, zaman ıçınde hıç kuşkusıız Tonka ıle Meryem Ana ara ılerıye doğrıı sıçrayışlar, gerıye doğru ce sında kurulan bağıntıdır Tonka artık baş kılışlenn yaraltığı anlatım derınlığıdır ka bır dunyaya geçmıştır "Tonka derın Boylece, orneğın Duturı oyku, konusu, an masallara yaklaşmıştı" (s 83) Boylelıkle latım bıçımı, kışılerıyle daha ılk başta patonce Tonka nın aıdından genç kimyaci layan bır ışık huzmesıdır "Bır çıtte Bır nın yabancılastığtnı goruruz "Oyabancıy kuş otuyordu " Ardından aynntılardan ya dı Pekı Tonka kımdı'" "Kendı sırları kınma " Darkafalıiık mıdır boyle ayrıntıla1 olan yabancı bır yaratıktı " (s 88) Tonka rın bır ınsana yapışıp kalmasP Suluk gı gcnç kımyacının zıhnındekı değışımı be bP Tonka buydu Sonsuzluk bazen damdensel olarak yaşar, çırkınleşır Erkeğın la damla akar"(s 59) benlıöındekı değışım, Tonka nın karnın Oykuye adını veren oyku kışısı bır aydakı bebek gıbı Duyur Esas sorun Tonka nntı, gereksı/ bır og£ olabılır mP Anlatı ıle bırleşılıp nırleşılmeyeceğı, yanı değışı cuıın arkasına sığınmıs, adı bılınmeyen, mın benımsenıp benımsenmeyeccğıdır dığer oyku kışısı ıçın oyledır Ama aynı za"lonka'dan uzaklaşa manda yabancı bır cağını mı yoksa onun guç"tur o, "her şevı la butunleşeceğını mı kemıklcrınden sıyırıp soylemek mumkun alan' donemdekı bır değıldı" (s 96) Nıha tehlıkedır "Boyle bır yet erkeğın geçırdığı kızla ılışkıye gırmek ıçsel değışım Ton ısterdun, ama bana ka'nın buyuyen karnı gore fazla tehlıko "ÇağKöpePdesi" nın anlatıldığı o etkı E"(s61) "Tonka tste Nıhayet tırmanışgerçekleşıp Ketten ka levıcı satırlarla butun bu aynntı gıbı goru rısını, kuşkulandıgı gıbı aıkadasıvla bır leşjr (s 98 99) nen.bır oğenın ovkıı lıkte değıl, tek başına bıılıınca donuşum kışısının benlığını de Kımyacının bır ma noktalanır Yalaylıktan, hastalıktan bekle ğıştırecek kadar etkılı sal evrenıne doğı u vo me surecınden tirmanmaya dıkey konu bır etmene donuşum la çıktığını duşunduğu ma gecen oyku kışisi aynı anda baştan be surecını ısler Tonka, aslında bu sır rı sezdırılen benlık donuşumune kavuş ları olmayan, bu do Tonka bır kus,' se muş olur Pekı ya metın •> îlgınç bıçımde ğal sıradandunya"ta rın bır ruzgâr" lcadar aynı donuşumu yaşar metın Zıra anlatının rahndan ele geçırıl doğaldır Kımya oğreyansızlığı, nesnellığı, anlatıcının yalnızca mıştır" (s 101) Oysa nımı yapan genç ıse gorer bır goze ındırgenmesı (yorumu ele tam aksıne kımyacı "muhendıs zıhnıyetı veren benzetmeler ya da eğretılemeler he donuşumun son i$a nın fanatık bır murı men hemen hıç yoktur çunkıı) oyku kısı masında artık butun dı" (s 76) Tonka oy lennın, ozellıkle Portekızlı kadinın benlı seruvenı başlatan kuş kunun başından so ğıne nufıı? etmemesı uçuncu tekıl anlatı kuyla (Tonka'nın ha nuna benlığınde hu, cıyı guçlendırırken metnın yatav, duz bır mılelığının nedenı) bır değışım geçırme/ çi7gıde ılerlemesıne yol açar Oysa son ılışkılendırılen oğele ken genç kımyacı cumle bu anlatımı değıştınr, bunun nede re, obur var oluş du farklı kımlık mal/c nı Ketten'ın tırmandığı şatonun daha ılk rumunun habercılerı melerını sureklı katıp başta belırtden bır ozellığıdır En başta bu olan o "buyulu dunya karıştırarak yenı bu ozellığın anlatılış bıçımı ıle en sonda aynı ya" seslenır "Sevgılı urun ekle etmeye ça ozellığın aktanlışı taban tabana zıttır "Dış Tanrı gıbı yanında ola balar Ikı oyku kışısı dunyanın hıçbır sesı Cateneler'ın şatosıı arasındakı tcmel /ıt nun onunde asılı bu vahşı gurultu perde Robert Musll in Üc Kadın ı Nltellkslz Adam ı cağım senın", "D17 çokuyorum ışte'" lık açıkça belırtılır haber veren blr yapıt sını delıp şatova ulaşamıyordu, fakat çağıl (s 102) Nıhayet Ton Tonka ' evrenın dışı tıya karşı durabılen goz bu engelı aşıyor ve ka'nın olumuyle donuşum tamamlanmış şaşırıp sendeleyerek manzaranın derınlığı na çıkıp daha yukseğe ulaşmaya yonelık olur "Değıştırılmış olduğunu ve zaman ne duşuyordu" (b 35) Anlatıcının bakışı her tur çabadan voksundu" aynı bıçımde la daha başka bır ınsan olacağının farkın ılk başta şatoyu dış dunyadan ayıran bu "doğa gıbı saf ve ışlenmemış kaldı" Oysa davdı" En sonunda Tonka'nın sırrı da ço perdeye takılarak aşağıdakı manzaraya, kımyacı sureklı ' ışlenmektedır" (s 78) zulur "Ama bukendısıydı ışte ve aslında dolayısıyla duşcy bır konuma yerle^ır Oy Tonka olavları yaşamaz, olaylara maru7 Ibnka'nın marıfetı değıldı"(s 104) Yaşa sa en sonda anlatıcı dış dunyayı aktaran kalır, âşık olma Kıçımı bıle dıle getıreme nılan değışım oyku kışısını hıç bırakmaya nesnel bakış olnıaklan çıkar ' Tann ın dığı bır dusunce dağınıklığı bıçımındedır caktır "parlak yaşamınuı ustunde kuçuk san olabıldıyse, kedı de olabılır', dedı Por (s73) Tonka her şeyden once "aunası" sıcak bır golge vardı" (s 104) tekızlı kadın ve Ketten elıyle onun ağzını bır varlıktır Oyku onun 7ayıflığını, guçkapatmalıydı aslında, Tanrıya kulrettığı sıi7İuğunu, eylemsızlığını vurgulavan çok Genç kımyaLinın duygulara yer olma ıçın, ama hıçbır sesın bu duvarlardan dı sayıda benzetmeyle doludur yan, akilcı, doğallık karşıtı bır var oluş du şarıya taşmavacağını bılıyorlardı" (s57) rumundan bır "otekı var oluşa" doğru ev Kımyacının sevgısını başlatan da aynı Bu ıkı "çağıltı perdesı" arasına sıkışan oy rılmestnın nasıl bır anlam ağına kaydoldu acima olacaktır "açıklanması zor, derın kuyu, uçuncu tekj kışı, tıpkı ılk oykude ol ğuna baktığımızda zaman kavramıyla karbır acıma hıssettı" (s 64) "Tonka'yı çok duğu gıbı yorumlayıcı bır anlatıuya, bı sılaşırı? Zaman, oykunun olay donuşum yalnız buluyordu Kendısı de olmasa kım nncı tekıle aktarmış, boylece anlatımın do[erının belırlendığı anlarda ustunde Juru anlardıTonka'yı3 (s 67) Hasta buyukan nuşumu tamamlanmıştır lan bır olgudur Oyle kı oyku ılk baştakı neye bakmak ıçın tutulan Tonka, bakımı "Sonsuzluk ba7en damla damla akar" nı ustlendığı yaşlı kadın gıbıdır "O da za Uk ıkı oykude oyku kahramanlarının yacumlesının ıçerdığı yavaş ışleyen zaman vallı bır kadın' (s65) "Duygulann yok şadıklan benlık, kışılık donuşumu, başka ıle en sonda yer alan "Insan vaşamı, yaşa edılmesınden yana" olan "şııre, ıyılığe, er laşım metne yansır, son oykunun ılk ıkı mın her bır sesını ıyıce ışıtıp ner bırıne ya deme, sadelığe" karşı çıkan kımyacının oykuden dahakesın çızgılerle "donuşum" nıt bulabılmek ıçın fazla hızlı akıp gıtse Tonka'ya olan askı, ışte bu acıma duygu ızleğıne odaklandığını goruruz Kımlıkle de" cumlesının çağrıştırdığı hızla geçen larının artışıyla başlayacaktır "Tonka'yı rın bulanıklıktan çıkıp kesın bır tanıma zaman arasında kıskaca alınmıştır Oyku sevıyordu" çunku ' ruhunu" "kaynak su kavuşması her uç oykuyu bırleştıren ana kışısının benlığını bulurken tıpkı anne yu gıbı puru7suz yıkıyordu" (s 76) Kım eksendır Buna goreTonka'yı bır değışım, karnında bıçımını bulan bır cenın gıbı geyacı, ılende yaşayacağı donuşumu daha başkalasım oykusu halıne getıren sey de bu lışmesı, zamanın ılerleyışıyle aynı anda an en başından sezınlemıştır "Bu basıt yara kırnlık bulma, venı bır benlığe kavuşma latılır " Ve zaman ılerlıyordu, ?aman kaçıtığı sevmek hıç de basıt değıldı" (s 78) O oykusu olmasıdır Bunun en onemlı kanı yor, zaman kendını kaybedıvordu, duvar andan sonra metnın başında (s 62) kulla tı oykudekı genç erkeğın adının soylen dakı saat duşuncelerden daha yakındı ha nılan bır eğretıleme butun metnı kansayamemesı, oykuye adını veren kışının ıse adıyata" (s 98) caktır "dıkenlı sarmaşık" eğretılemesı nın bır "deformasyona", bıçım bozuklu kımyacının benlığıne* sarılacak, bır yan ğuna uğraülmış olmasıdır "Tonka ıse Çek Oyku kışısının ulaştığı bu "ıyılık" hab dan da onun kımlığını tehdıt edecek bır adı Tonınka'nın kısaltılmış bıçımıydı" de aynı sorunla sarmaş dolaştır "Ama surecı habervenr "Bırtekgunun sabahın (s 61) Gelgelelım oykuye adını veren Tonneydı bu ıyılık•* Bır eylem değıl Bır oluş da her şey dıkenlı sarmaşıklara donuşmuş ka'nın yazgısı değıldır onemlı olan Onun değıl ( ) Ve zaman fa7İa hi7İı ılerbyordu nı goruni7 Ketten'in once vahşı bır kurtla, sonra da hasta bır kedıyle ozdeşleştırı] mesı bu zıdığı ormeyc basjar Oncelıkle Portekızlı kadın ıle kurt vardır "Bu kurdu sevıyordu, çunku adalclerı, kahveren gı kılları, suskun vahşılığı ve gozlennın kuvvetı ona Ketten Beyı nı anımsatıyor du " Ketten oncekı var oluş bıçımıyle eş Ieştırılen bu hayvanı oldurtur (s 47) Boy Iece eskı benlığını sımgesel olarak yok eder Ancak yenı bır benlığe kavuşması uzıın surer îkıncı olarak yıne Portekızlı kadın ıle hasta kedı Bu kez Ketten'ın ye nı benlığını sımgcleyen, ancak sakatlan mışvarlığı yok edılnıelıdır "O 7aman Por tekızlı kadın hızmetkâra buyuıdu Al go tur onu ' Ancak kedının olcîurulup oldu rulmedığı açıkça soylenmez ertesı gun onu bır daha gorcn olmadı" (s 54) Donuijumu noktalandıran rırmanma" eylemı, Ketten'ın eskı benlığının en uzak zamanlarından kalmi bır takıntıdır Ke hanetın bıldırdığı, gerçekleştırılmesı gere ken ış, ılgınç bıçımde yukselme olacaktır "Hep satonun altındakı sarp kayalıklar dan yukarıya tırmanmak ıstcmıştı, çılgın ca ıntıhar gıbı bıı duşunceydı ama ılahı bır yargı ya da bır mııcı/e gıbı karanlık bır bo yut kuandı' Sımge olarak kedının rolu aynı ycrde auklıkla ortava çıkar ' Ona oy le gelıyordukı, kendısı değıl obur dunva dakı kuçuk kedı donecektı bu yol dan "(s 55) CUMHURİYET KİTAP SAYI 595 (s 103) Zamanın hızı ıle Tonka'nın olme sı, dolayısıyla oyku kışısının geçırdığı değışımın tamamlanması aynı cumlede anla tılır Boylece ılk cumlede belırsız brr son suzluk bıçımınde betımlenıp damla dam la, yavaş yavaş akan /aman tıpkı kımyacı nın donuşumden oncekı sarsıntısız, hızı, hareketı olmayan ıç dunyası gıbıdır Oysa donuşum sonrasında kımyacının "gozun dekı bağ" duştuğunde zamantn başkala şımı da tamamlanmıştır Proust'un donu şen donuşturen donuşturulen zamanı "Tonka"da farklı bır ıfadesını bulmuştur Sonuçta zaman gıbı metın de oyku kışısı nın "kafasında ancak daha sonra kurdu ğu" bır ' masal gıbı"dır (s 59) Uç kadinın varlığı uç erkeğe yaşattıkla rı benlık donuşumuyle ılışkıye gırer Ger çekte onların varlıkları tamamıyle kurgıı saldır, anlatıcının zıhnınden geçıveren dıl sel varlıklardır onlar Oykulerdekı mııhen dıslık, kendını du sevıyesınde gosterır Zı ra bırıncı oykude karşı cınsı kendı ıçınde hıssederek "buyulu dunyaya" geçışı Ho mo'nun "ınsanoğlu" olarakbutunluğunu ıkıncıde "kedıyı" çağrıştıran adıyla Ket ten'ın tınsel bır var oluş durumuna atla masını, nıhayet son oykude, kokcnınde maddeyı donuşturme anlamını taşıvan kımyacılığı meslek edınmış gencın kendı sıyle bırlıkte zamanı donuşturmesını go ruru7 Uç oykuye adını veren uç kadın, dıl ıle olan ılışkılerıne oranla "vardırlar" Grıgıa doğanın bır parçası olarak ıçınden çı kıp geldığı eskı dunvava hıçbır değışıme uğramadan gerı doner Portekızlı kadinın donuşturucu ışlevınde dıl yer almaz zıra oyku boyunca ıkı kez konuşur, ıkıncısın de soyledıklerı "sesın dısarı taşamayacaöı duvarların arkasında kalır" Son oykude yıne oyktıve adını veren Ionka dıle getı remedığı kendını ırade edemedığı bır dunyada yaşar, dıllendıremedığt bır nasta lıktan olur Oeğişimi yaşayan erkekter Uc oykude değışuııı yaşayanlar, bır an lamda anlatıcıyla O7deşleşeoılecek erkek oyku kışılerıdır, kadınlar adlannı oykulere venrler ama oykudekı olaylara "maruz kalırlar" Bunun anlamını mctındekı bır baska muhendıslık çalışmasını goz onune alüiğımızda çozebılın^ "Gngıa"da yer alan bır kesıntıden yola çıkarsak, okur ıle metın ılışkısinın Uç Ka dın'dakı muhendıslık çalışmasına son noktayı koyduğunu gorurüz Metın ken dını okutma bıçımını tanf eder Okur "ınsanı her vazıyette taşıvan" odar ustunde dır "Insan dızlerıne kadar ıçme gomulu durabılır, hem dengesızdır hem de fazla sağlamdır duruşu", okur metın ıçınde "Tanrı nın avucundaymışçasına" durur (s31) "PortekızlıKauın'uaılgınçbıçım de buna benzer bır okur metın ılışkısı be tunlenır, yapıtın anlamını oluşturacak ılış kıler ağını tamamlayan bır betımlemedır bu "tum bunlar dev muşfık bır elın ıçın de duruyordu, bu el bır beşık gıbı yumu şaktı, aynı zamanda da her şeyı olçup tar tıyor, ama varılan sonucu onemsemıyordu Bu Tanrı olabılırdı" (s47) Nıhayet uçuncu oykude kımyacı "Tanrı gıbı ya nında olacağım scnın" derken aynı ılışkı ye tanımlama getınr Bu açıdan Uç Kadın, tıpkı Kayıp Zamanın lzınde'de olduğu gı bı zamansal gerçeklığı dıl duzeymde yenı den oluştururken aynı anda yazarın bır okur olarak metındekı varlığını da ısleyen, bu bakımdan NıteLksız Adam'ı haber ve ren bır yapıt Metın uretımını Krupp'un fabrıkalarındakı bır donuşturme sırrına benzeten de ışte bu yenıden tanımlanıp sorguya açılan okurun konumu olacaktır Zıra metın soz'un "doğal" aktanmından zıyade bır muhendıslık çalışmasının so nunda donuşturulmesıdır Homo da bu yulıı dunyaya aynı yoldan ulaşmıyor muy du?" (*) Ankara Unıversıteu Dılve TanhCoğrafya Fakultcsı Öğretım Üyesı Üç Kadın / Robert Mustl / Çevtren Zebra Akst4 Ytlmazer / Dost Kıtabevı Yayınları /Ankara 2001 / 114 say/a SAYFA 13