Katalog

1 l T E M U Z 2 0 0 1 OFethi Naci'nin Eleştiri Günlüğü'nde bu hafta, yaşamının bir dönemine dönÜp bakiyor 5 say/ada Cumhuriyet I Z E • Pelin özeren, Nilüfer Açıkalın'la öyküleri üzerine konuştu 10. utyfada • M. Emin Özcan, Robert Musil'in öykülerini değerlendirdi .. 12. say/aJa • Defne Gürsoy, Fransa'da olay yaratan üç kitabı anlattı 14 Memduh Şevket Esendal îlk hikâyelerini ne zaman yazdığı kesin olarak bilinemeyen Memduh Şevket Esendal, modern öykücülüğümüzün kurucusu sayılır. Esendal'ın tüm yapıtları, Bilgi Yayınevi tarafından yayımlanmaya devam ediliyor. Öykü ve romanlarından sonra anıları ve kızına mektupları da yayımlandı. Edebiyatımızın bu önemli adını bir kez daha gündeme getirmek istedik. MUSTAFA SERİF ONARAN emduh Şevket Esendal'ın "Ayaşlı ile Kiracıları" adındaki romanı 1934 yılında Vakit Neşriyatı olarak yayımlandı. Ancak daha önce Vakit gazetesinde "tefrika" edildiği için, birkaç vıl geriye gidüirse, 1930'ların başlarında yazıldığı anlaşılıyor. Demek 70 yıl önce okurların ilgisine sunulmuş bir roman. Roman güncelliğini koruyor mu? Günümüz okurları için nasü bir önemi var? Bu sonıların yanıtını arayarak" Ayaşlı ile KiracılarTnı değerlendirmeye çalışmalı. Duruk bir Osmanlı toplumunun ümmetçi anlayışından devingen bir cumhuriyet toplumunun ulusçu anlayısına geçerken ne türlü bocalamalarla karşılaşmış, nasıl bir yozlaşmaya düsmüşüz? "Ayaşlı ile Kiracılan" bu çalkantılı dönemi anlatıyor. Günümüzc daha büyük boyutlarla yansıyan yozlaşınanın ipuçlarını "Avaşlı ile Kiracıları"nda aramak, romana daha anlamlı bir dcrinlik kazandırmaktadır. "Ayasjlı ile Kiracılan"; başı, ortası, sonuyla alıştığımız bir çerçeveye yerleştıreceğimiz bir roman değildir. Ayaş h tbrahim Elendi'nin tuttuöu 9 odalı bir apartman dairesi var. Koman kışilen bu dairedeki odalara yerleşmiş. Kiılriır dıızcyleri, ya^anıa anlayışları birbirine benzemeyen bu insanlar arasındaki ılişkiler yumağıdır romanı olıışturan. Her kiracının kendine özgü bir dünyası, bir yaşama anlayışı var. Yarım kalmış gıbi görünen bu yaşamalar düşlem gücümü/de siirüp gider gibidir. Edebiyatçı olarak hep güncel KITAP M Vakit Neşriyatı'nda "Ayaşlı ve Kiracılan" adıyla çıkan romanın ikinci baskısi 1957'de Dost Yayınevi'nce yapıldığı zaman "Ayaşlı ile Kiracılan" olarak degiştirilmiştir. Ülümünden üç dört gün önce Esendal'ı görmeye giden Naim Tiralı anılarında şöyle diyor: "Ayaşlı ve Kiracıları'ndan bahsediyorduk. Romanın CUMHURİYET KİTAP SAYI 595 Romsnın adı asıl isminin 'Ayaşlı ile Kiracılan' olduğunu, basılırken metinde de bir taslının atlanmış olduğunu söyledi. Ikinci baskıda bu hataların düzeltileceğini işaret etti." Vakit Neşriyatı'nda ilk basımı 1934'te yapıldığı zaman Esendal, Kâbil'de elçi olarak bulunuyordu, Romanın basımıyla ilgilenemediği için, değişik yorumlara yol açan yanlışlara engel olamamış. C )ğlu Ahmet Esendal'a yazdığı bir mektuptan, Türkçeye ne denli önem verdiğini, "ve" bağlacını da kullanmayı sevmediğini anlıyoruz: "Her söziin Türkçesi vardır ve olabilirdi ama, işletilmemiştir. 'Emir etmek' sözünün Türkçesi 'bııyurmak'tır. Emir de buyurma. 'Emır' işlemiş, 'buyruk' bırakılmış. 'Bııvruk' dersen anlamıyorlar mı? Anlıyorlar ama biraz yaDancı gibi geliyor. Hele hükümet dilinde, şimdilik, kullanmak hiç olmuyor. Yarın işlenecek, hükümet diline de girecek. Dilin değişmesi işinde herkes çalısıyor ama bunların çoğu bilerek değil. Bilmeyerek sürüklenip gidiyorlar. Bu işte eğer herkes bilerek çalışırsa, 'eskiye bağlı kalacağım' diye uğraşmazsa, dilimiz çok çabuk ileri gider ve işlenir. Benim bu yazımda da olabilir ki 'eğer' gibi, 'her' gibi Farsça sözler, 'ki' gibi, 've' gibi edatlar vardır. Ancak ben kendimi biraz yorsam bunlarsız da yazarım. Şimdt hiç kendimi yormak istemediğim için bu birkaç söz kaçıyor." Esendal'ın bu sözleri yalnızca romanın adında "ve" bağlacının olmadığını göstermryor; sade, kolay anlaşılan dilinin günümüzokurlarınca da romanı nasıl benimsediğini gösteriyor. tı: Yıllar önce Tahir Alangu ortaya şöyle bir görüş atmış Romanda Sakıncalı Yönler Var mıydı? "Ayaşlı ile Kiracıları' önce Vakit gazetesinde tefrika edilmiş, sonrayine orada kitap olarakyayımlanmıştı. O yılların dar anlayışına, politik zorluklarına uyularak eserden büyük bir parçanın çıkarıldığını sonradan öğrendik. Dost Yayınları arasında çıkan ikinci baskısının da sansür edilmiş bu parçayı yerine koymadan yayımladığını burada belirtmeliyiz." Bu sözleri başka yazarlar da benimsedi. Uğur Kök den de "Günün koşullan nedeniyle' Ayaşlı ile Kiracıları'ndan dizgi sırasında birkaç ya da üç formanın kır Devamı 4. sayfada.