Katalog

2 3 A R T 2 8 0 0 • Fethi Naci bu haftaki 'Eleştiri Günlüğü'nde, ZehraTınl'ın öyküleri üzerindeduıuyor 3.sayfada • Bir dil kuramcısı Prof. Dr. Süheyla Bayrav üzerine iki yazı 6. sayfada • Eıtıan Bener'le son kitabı "Kölelerve Tutkular" üzerine . ..12. sayfada • Philip Roth'un "Portnoy'un Fayadı" romanı üzerine yazılar 14. sayfada Anton Çehov ATAOL BEHRAMOGLU Eleştirel gepçekçilikte bir yalıniık ve özgünlük dehası KITM* Cumhuriyet Z E K Anton Çehov'un türn öyküleri artık dilimizde. Mehmet Özgül, Çehov'un tüm öykülerini, Pravda Yayınevi'nin Moskova 1970 basımlı sekiz ciltlik "Anton Pavloviç Çehov'un Bütün Yapıtları" adlı yayınından dilimize aktardı. Türkçeye yeniden kazandırılan bu öykülerin üçte ikisi ilk kez Türkiyeli okurun karşısına çıkıyor. Çehov'un, yeni ortaya çıkarılan flk gençlık öyküleri de Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanmıştı. uzyıl Rus edebiyatının büyük başarısı bel;i gerçekten de "mucize" sözüyle niteleneı bilir. Bütün bir 18. yüzyıl süresince büyuk ölçüde Batılı ustaların izinden giden Rus edebiyatçısı, Aleksandr Puşkin ve Nikolay Gogol'le birlikte denebilir ki aynı anda ulusallaşıp evrenselleşmekte, birkaç kuşak sonra da özellikle Fyodor Dostoyevski ve Lev Tolstoy'un olgunluk dönemi yapıtlarıyla Batılı edebiyatçının ustası konumuna yüksetmektedir. Mihail Lermontov, Ivan Turgenyev, Ivan Gonçarov, Nikolay Neksarov adlarını eklememiz gereken bu büyük yazar sıradağlannın, bir başka deyişle 19. yüzyıl eleştirel gerçekçi Rus edebiyatının son DÜyük kişiliği Anton Çehov tur. Yukarda adları sıralanan yazarlann tümü, Çehov dıŞinda, "aristokrat" kökenlidir. Anton Pavloviç Çehov ıse, 1860 yılında, taşra kenti Taganrog'da, altı cocuklu ailesinin geçimini güçlükle sağlayan bir bakkalın oğlu olarak dünyaya geîdi. Baba sert mizaçlı bir kimseydi. Fakat amatörce müzik ve tiyatroyla ilgileniyor, keman çalıyor, kendi kurduğu kilise korosunda çocuklarına da şarkı söyletiyordu. Anne ise, Çehov'un anılarından öğrendiğimize göre sevecen, yumuşak huylu bir kadındı. Sonuçta, babanın iflas etmesiyle Çehov ailesi beş erkek çocuktan üçüncüsü olan Anton Pavloviç'i lise öğreni 19. mini tamamlaması için Taganrog'da tekbaşına buakarak Moskova'ya göçmek zorunda kaldı. Bu gibi yazar biyografılerinde "yaşamın güçlükleriyle erken yaşlarda karşıla^tı" turunden cümleler doğaldır. Anton Pavloviç'inkine "özveri", "verecenlik" sözcüklerini de eklemek gerekiyor. Taganrog'da tek başına lise öğrenimini tamamlamaya çalışırken geçimini sağlamak için özel ders veriyor, küçük kazancıyla ailenin bütçesine katkıda bulunmaya da çahşıyordu. Lise öğrenimini tamamlayıp Moskova Tıp Fakültesi'nde üniversite öğrenimine başladıöında dönemin mizah dergilerinde yayınlanmak üzerekısa öyküler yazmaya koyulması da büyük ölçüde bu "geçim", "aile bütçesine katkı" kaygısıyla ilgiliydi. Fakat (ağabeylerinin daha önce öyküler yayınladığı) bu dergiler için yazdığı ilk yazarlık dönemiürünlerinden "MemurunÖlümü (1883), "Şişman ve Zayıf (1883), "Bukalemun" (1884) vb. övküler, eleştirel gerçekçi gelenek içinde yeni bir büyÜK yazarın doğmakta olduğunu haber vermişti bile. "Memurun Ölümü acı (ve acımasız) ironisi, öykünıin kahramanı ve konusuyla tipik bir Gogol öyküsü sayılabilir. Kendisinden yanm yüzyıl daha genç Çehov'un kişiliğinde, Rus gerçekçiliğinin (A. Puşkin le birlikte) iki tnıyuk. kurucusundan biri olan Gogol sanki yeniden doğmaktadır. Fakat anlatımındaki özlülük vc yalınlıkla, bu genç vazar, Puşkin'in de ürünüdür. 1880'li yıllarda, ilk öykülerini yayınladığında kendini henüz gerçek anlamda yazar saymayan Anton Pavloviç'in yeteneği başdöndürücü bir hızla gelişip ürunler vermeyi sürdürdü. Genç yazar tıp öğrenimini tamamladıktan sonra yazarlığının yanı sıra nekim olarak da çalışmakla birlikte yazar kimıiği giderek ağır bastı. Hekımlik onun için hem yoksul halka, köylülere yakın olup onlara yardım etmenin bir yolu, hem de yapıtlarına konu sağlamak bakımından yararlı bir uğraş olarak önem taşıyacaktı. Kahramanlarını "küçük insanlar"ın, memurlar, yoksul aydınlar ve köylülerin oluşturdugu ilk oyküler toplamı 1884 ve 1886 yıllannda yayınlandı. 1887'de yayınlanan üçüncü öykü kitabı "Alacakaranlıklarda", Bilimler Akademisi'nce Puşkin ödülü'ne layık görüldü. Yine de bu dönemlerde kendini dar anlamıyla "mizah" yazarlığının sınırları içinde gören Çehov'un yeni arayışlara yönelmesi 1880'li yılların sonlarına doğrudur. ''Bozkır" (1888), "Bir Doğum Günü" (1888), "Bunalım" (1889), "Tatsız Bir Olay" (1889) vb. uzun anlaDevamı 4. sayfada. •" C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 5 2 7