Katalog

leriyle bütünleyebileceğini ve çağdaş bir anlayışa ulaşabileceklerini kanıtlarlar.' (s. 112) Bu bağlamda Zeki Faik Izer kendisinin Avrupa'da bulunduğu bir sırada Türk Sanatı Tarihi ve Tanpınar ile ilgili bazı hatıralarını naklederek şunları söyler: 'Bir gün Hamdi'ye gittim ve Türk sanatı tarihi felsefesinin ancak kendisi tarafından vazılabileceğini söyledim!' Ah met Hamdi Tanpınar, Izer'in bu teklifini bazı nedenler göstcrerek kabuj.etmeyeccktir. (Bu konuda bkz. Ş. Öztop, 'Cumhuriyet Dönemi Türk Resim Sanatı', Kültür, s. 98, (MartNisan 1993), s. 46.) 'Sanayii Nefise'nin açılışı, bizim görüşümüze göre, Türk resim sanatının başlangıcını belirleyen ilk resmi olgudur.' (s. 112) Bununla birlikte, 'Galatasaray sergileri resim sanatımızın gelişimini topluma tanıtmayı hedefleyen etkınlikler olarak önemli bir rol üstlenir.' (s. 113) '...Çallı'nın resimleri arasında Istanbul görünümleri önemli bir yer tutar. Istanbul ve Istanbul'a büyük aşk duyulan ilSi bu yıllarda tüm sanat dalîarında yoğun ir ilgi odağı halinde karşımıza çıkar. Istanbul'a şiirler yazılır, Istanbul romanları kaleme alınır' der. (s. 114) Açıklama/Gönderme: Dr. Kıymet Giray, sanatçıların tablolan üzerine genel çözümlemeler yapar. Özellikle Istanbul tabloları tahlil cdılirken söz gelimi, Hoca Ali Rıza 'Boğaz'dan, Nazmi Ziya Güran 'tstanbul', Ibrahim Çallı 'Bebek Cami', 'Topkapı Sarayı', 'Emirgân', Hikrnet Onat 'Istinye Sırtları'ndan Boğaz', 'Üsküdar'da Sabah', 'Kız Kulesi', 'Bebek Sırtları'ndan', 'Topkapı Sarayı'ndan', Nazlı Eecvit 'Salacak'tan', Vecih Bercketoğlu 'Kurbağalıdere', Ibrahim Safi 'Haliç'ten Grup', Şcref Akdik 'Çamlıca'dan Boğaz', Bed ri Rahmi Eyuboğlu 'Beylerbeyi tskelesi' gibi, 'Türklüğün rüyası olan şehir' îstanbul'u, semtleriyle, doğasıyla, tarihi vc mimari dokusuyla ele alınan tablo incelemelerinde; 'Aziz bir tstanbullu' ya da 'mazi cenneti' olarak tanımladıkları 'geçmiş zamana' dönük bakış açılarıyla; içsel oir duygulanımla 'terennüm' edilen: 'Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer' diyen bir Yahya Kemal,ya da 'Istanbul'da Boğaziçi'nde/ Bir fakir Orhan Veli'yim;' diyen bir Orhan Veli, 'Sanat eserleri zaman içindc yanan meşaleler gibi, önlerinda yandıkları tarihi aydınfatmaya ve göstermeye yarar ve hatta bazen bu meşale birçok zaman geçtikten sonra parlayabilir.' diyen bir Abdülhak Şinasi Hisar... Sadece bunlar mı? Bitmedi: Ahmet Hamdi Tanpınar, Reşat Ekrem Koçu, Malik Aksel, Samiha Âyverdi ve Çelik Gülersoy gibi şair, yazar, ressam ve tarihçilerimizin (unutmadan yazalım: Şair Baki ve Nedim) şiir, gezigözlem ve yaşantı vcya roman ve hikâycîerden kısa kısa alıntılar yapılabilirdi. O dönemin atmosferini yansıtan Istanbul üzerinde kurgulanmış, R. H. Karay'ın 'tstanbul'un lçyüzü' (1929), M. C. Kuntay'ın 'Ûç Istanbul' (1938), A. Ş. Hisar'ın 'Fehim Bey ve Biz', 'Çamlıcadaki Eniştemiz'(1944), 'Boğaziçi Yalılan', 'Boğaziçi Mehtapları'(1955),AH.Tan pınar'ın'Huzur'(1949). vb. Yahya Kemal'in şiirleri sankj birer tablo: 'Bir Başka Tepeden', 'Üsküdar'ın Dost Işıkları', 'tstinye', Fenerbahçe', 'Maltepe', 'tstanbul Ufukta'ydı, Koca Mustafa Paşa', 'Kaybolan Şehir', 'Moda'da Mavıs', 'Erenköyünde Bahar'!.. ürhan Veli'nin 'îstanbul tçin', 'tstanbul Türküsü', 'lstanbul'u Dinfiyorum', 'Galata Köprüsü' gibi birbirinden enfes şiirlerden 'tadımlık' metin üzerinde serpiştirilirdi. Yer yer bu isteğimizi yerine getirmiş Giray, ama 97 tablo incelemesinde ya bir ya da iki... Buna rağmen yazarımız bir kadın duyarlılığının inceliğini, zarafetini, içtenliğini ressamlarımızın tabloları üzerine yapmış olduğu edebî, CUMHURİYET KİTAP SAYI 524 sanatsal öğeleri hiç unutmuyor, örneğin, 'Hikmet Onat, yüreğinde taşıdığı umut, sevgi ve cuşku ile hemen her sabah erken saatlerde peyzaja çıkar ve bu duygularını boyalarla kararak, renklerle dokuyarak resimlerdi.' (s. 172) Yinebunefis 'sccili' cümlenin ardından K. Giray, H. Onat hakkında şunları dilc getirecektir: 'Hikmet Onat, 95 yıl (85 yıl olacak Ş. Öztop) gibi insan ömrü için uzun sayılabilecek yaşamını tstanbul'da geçirecek ve yaşamı boyunca da bu kentin görünümlerine özgün yorumlar katan bir sanatçı olmayı oaşaracaktır.' (s. 174) Onat sanat tarihine manzaraları, özellikle de Istanbul görünümleri ile girecektir. Vecih Bereketoğlu, Hikmet Onat'ın tesiri altında kalmış, ustası gibi, empresyonist tarzda resimler yapmıştır. Resimlerin büyük bir çoğuniuğunun Hikmet Onat'ın resimleri ile aynı îstanbul görünümlcrini ve hatta aynı görsel açılımları sergilemesi, Vecih Bereketoğlu'nun Hikmet Onat'la birlikte peyzaja çıktığını ve sanatçının yanına kurduğu sehpası ile aynı görünümlere baktığını kanıtlamaktadır." Bununla birlikte Giray, şu tespiti yapar: '1914 kuşağı yurda yeni bir sanat anlayışı ile döner. Biçimsel oylumlar yerine renkler ve etkileri; mekânsal derinlik yerine parlak ışıklı yüzeyler... Bu anlayışa farklı yorumlarla ulaşmaya çalışan tbrahim Çallı, Feyhaman Duran, Avni Lifij, Nazmi Ziya Güran, Namık Ismail ve Hikmt Onat; Türk resminde Izlenimci sanatçılar olarak tanımlanırlar. Bu sanatçılariçin tstanbul, tükenmeyen bir kaynak olarak yeni görünümler sunmaktadır.' V. Bereketoğlu'nun resim koleksiyonunda 10 tane 'Kurbağalıdere' tablosu vardır. 'Cumhuriyet dönemi sanatçıları 'yurtiçinde düzenlcdikleri gezici sergilerle de Türk toplumunun resim sanatını yakından tanımasını gcrçekleştireceklerdir. Türk resim sanatına zengin teknik becerilerle bcslenen çoğulcu bir resim anlayışı da katmayı başaracaklardır.' Koleksiyonda 116 resim vardır. (s. 25ü) Resim koleksiyonunda 1. Çallı, F. Duran, A. Sümer, M. Ruhi ve on beş Weinberg ol mak üzere toplam yirmi yedi Atatürk portresi bulunmaktadır. Bununla birlikte, 'd' Grubu kurucu üyelerine ait 21 resim yer almaktadır. Nurullah Berk'in altı resmi, Abidin Dino'nun dört resmi, Zeki Faik tzer'in iki, Elif Naci'nin altı, Cemal Tollu'nun üç resmi bulunmaktadır.' (s. 350) lendirilmesi gerektiğini vurgulayacaktır.'(s.345) Açıklama/Gönderme: 'd Grubu, sanat tarihimizin inkılâpçı sahifelerinden birini teşkil etmektedir.' diyen 'd' Grubu kurucularından Nurullah Berk, 'd' Grubu'nun kuruluş aşaması serüvenini "Resim Sanatımıza Umumî Bir Bakış" ve " 'd' Grubu'nun On Yıh" adlı yazılannda yaşayan bir ressam olarak akıcı bir üslupla anlatır. (N. Berk, Sanat Konuşmaları, A. B. Neşriyatı, tst. 1943, ss. 5392.) Geniş halk kitlelerine 'sanatı sevdirme', 'sanatı duyurma' yollarında uğraş veren Cumhuriyet kuşağı olmuştur. Modern Türk resminde 'primitifler' adı verilen sanatçılarla ikinci dönemi temsil eden Ibrahim Çallı ve arkadaşlarından sonra, Türk resim sanatına en çok emek veren, yeni görüşler getiren bu dönemin idealist sanatçıları olmuştur. (Ş. Öztop) Çok partili dönem ve Türk resmini yaratma arayışları sürerken '1950'li yıllarda sanatın sağlıkh gelişimini gerçekleştirecek ve düşüncelerin yazılı olarak belgelenmesini saglayacak yazılar, dönemin gazete ve dergilerinde yer alacaktır. Beş Sanat, Varlık, Hisar, Resimli Ay gibi dergiler, Yerji Sabah, Cumhuriyet, Tan, (Ulus, Ş. Öztop) gibi gazetelerde sanat yazıları çoğalacaktır.' (s. 431) ' 1950'liyılların (...) Milli sanat ve nonfieüratif sanat tartışmalarına açılan bu yıllarda yağlıboya resim sanatının kaynaklanna yönclmek yerine el sanatlarının motiflerine yönelmenin doğruluğu gündeme girer.'(s. 467) (...) Geleneksel el sanatlarının ürünlerinin, hatlar, yazmalar, kilimler ve nakışların, taşıdıkları soyut değerlerle, çağdaş resim sanatının öncülük eden nitelikler taşıdığı savı birçok sanatçı ve yazar tararından derpilerde savunulmaya başlar.' (s.468) lO'larGmbu'nunkuruluşu işte bu bağlamda gerçekleşmiş olur. 'Grubun varlığını belirleyen ilk sergilerinin duyurusu, Cumhuriyet gazetesindeyer alır.' (s. 469) On'lar Grubu'nıın koleksiyonda 10 resimleri vardır. Daha sonra On'larGrubu'nun 'Ardılları' ve arkasından 'Tavanarası Ressamları', 'Türk Resminde Soyut Eğilimler', 'Toplumsal Gerçekçilik', 'Türk Resminde Fantastik Gerçekçilik', 'Türk Resminde Manzara Geleneve Kompozisyon Resimlerinin Çağaş Uzantıları', 'Türk Resminde, Naif Arayışları', 'Türk Resminde Özgün Baskı Ustaları' ara başlıklarla Türk resim sanatına gönül vermiş, dönemlere imzalarını atmış birçok sanatçımızın Açıklama/Gönderme: (Şair Ahmet tablo incelemelerinin yanı sıra, o döneMuhip Dıranas, gerçek anlamda resme min genel bir bakışının panoraması ve karşı özel bir yeteneği ve tutkusu vardır. değerlcndirilmesi yapılmış. Sergi izlcnimlerini şiirsç) bir üslupla kaleme alır. Ulus, Zater, Ulkü, Güzel SaGeniş kapsamlı, yedi bölümden olunatlar gazete ve dergilerde, 'Halk Evleşan, kronolojik dizimle konuların sırari Amatör Resim ve Fotoğraf Sergileri', ıanması yapılmış, bol özenle basılmıs özAnk. 1941 'kitapçık. vb. yazıları yayımgün resimferden ibaret bir kitabın eksik lanır. Sayın Giyönleri olacaktır ray da şairimizin kuşkusuz. Her yazılarından yayımlanan bir alıntılar yapar. kitap eksik doŞ.Öztop) 'Muğar. Unutulan ya hip Dıranas yeda üzerinde pek ni klasizmadan fazla kafa yorve yeni Türk madığınız ufak resminin doğbir 'habbe', masından söz 'kubbe' olur. İşedecek ve daha te 'Resim Kolekönce 'd' Grubu siyonu'nda bu sanatçılarının tür bir eksikliküslup arayışları ten söz açacağız: içinde yöneldikTürk resim saleri, biçimsel denatında suluboformasyonların, ya geleneğini doğadan u/.aksürdürenler için laşmalarının, ana başlıkta yer renk devrimleriverilmemiş. Ya nin klasik anlada kısa olarak tımını hazırlasöz açılarak geyan araştırılar çiştirilmiştir: olarak değer Dr. KıymetClrayın. Türkfye 1$Bankası Resim Kolek "Görünüm susiyonu' bellekierden silinmeyecek bir kaynak kltap. luboya resimlerde öznel bir yer tutar; Nüzhet tslimyeli'nin kış peyzajında olduğu gibi. Suluboya görünümler üzer,jndeyoğunlaşan uğraşlarla tanınan Işıl Özışık bu anlamda beğeni kazanmıştır."(s. 541) Şu bir gerçektir ki, Türk resminde suluboya tekniği sanki bir üvey evlat gibi tutulmaktadır. gerck toplu sergilerde olsun, gerekse 'yarışmalı' düzenlemelerde maafesef suluboya, gerçek yerini alamadığı gibi, özellikle 'yarışmalarda' 'çizgi dışında' bırakılmaktadır. Ve böylece bu şiirsel, naif, lirik ve duygu yüklü teknik özendirilmemekte, handiyse unutturulmaktadır. Oysa Batı ülkelerinde suluboya resim sanatına ayrı bir önem verilmektedir. Bakın yüzyılların ardından söylenmiş bir özdeyişe kulak verelim: 'Suluboya, ressamı klorist (renkçi) yapar' diyen 'Delacroix'nın bu sözü inkâr edilemez bir gerçeğin ifadesidir. Bununla birlikte, resmin en önemli çizgi yönünü, leke yönünü (siyah+beyaz+gri) en güçlü dışa vuran "tarama resim" oir bakıma 'çizgi gravürü'ne benzer. Bu tek. nikte sanatla ilgili kitaplarda yerlerini alamazlar. Bilmiyorum haksız mıyım! Yaşayan en eski suluboya ressamları Ferit Apa (1909), Nüzhet tslimyeli (1913) üstadlarım bu konuda acaba ne diyeceklerdir? Türk resim sanatı tarihini tarihsel gelişim sürecinde detaylı bir biçimdc araştıran, inceleyen ve sanatçıların yapıtlan üzerinde ikonografik çözümleme (tabloların boyutları güvenlik açısından verilmemiş, incelenen '97' tablonun sadeçe '19'unun yapım tarihleri verilmiş Ş. Öztop) plastik açıdan yorumlama (konuöztema) ve sanat ontolojisinin (sanat cserinin varlık nedeni, ontik yapısı, tabakalarını ve estetik değerini) oütün verileriyle yapıtlan oluşturan plastik elemanların ilişkileri, kompozisyon ve öğeleri üzerinde durarak yoğun bir duygu ve kültürel aktarımı bizlere geniş konturlar içinde ama, özlü formla dile gelen düşüncelerini aktarıyor yazarımız... Bununla dayednmiyor Türk resim sanatı tarihinin bütün dönemlerini ayrıntılı bir biçimde tablosunu çiziyor. Türkiye Iş Bankası Resim Kolcksiyonu'nda var olan tablolardan örnek alarak, onları ontolojik yönden sanat eseri dediğimiz varolan'ı somut bir varlık olarak ele alıp çözümlüyor. Bir dönemin idealist, coşkun, heyecanlı sanatçıları artık eserleriyle yaşayacaklardır Türkiye Iş Bankası Resim Koleksiyonu'nda. Dr. Kıymet Giray'ın belleklerden silinmeyecek bu birinci el kaynak başyapıtında. • 1JohnBerger, Görme Biçimleri, Çev.: Yuraanur Salman, Margaret Quigley, YankıY.,lst.(y.t.y.),s. 11. 2A.g.e.,s.l6. } Sabahattin Eyuboglu, Sanat Üzerine Denemeler Eleştiriler, HzL: Azra Erhat, Cem Y., îst., 1997 (Ikind baskı), s. 101. 4 Sabahattin Eyuboglu, Mavi ve Karc (Denemeler), Çan Y, ht. 1967, s. 194. 5Ahmet Cemal, OdakNoktasında Yaşayanlar, Çağdaş Y, tst. 1997, s. 135. 6 Bates Louıry, Sanatı Görmek, Çev.: Necla Yurtsever, Zahir Güvemli, Türkiye U Bankası Kültür Y, îst. 1972 (Birinci b., s. 9. 7A.g.e.,s. 9. 8A.g.e.,s.233. 9A.g.e.,s.234. 10 Bedrettin C.ömert, SanatEAebiyat Üzerine; Damar Y., ht. Wl, s. 25. nA.g.e.,s.251. 12 Lotury, a.g.e., s. 251. 13 Loıury, a.g.e., s. 23839. 14 Lotvry, a.ge., s 251. 15 Berger, a g.e., s. 27. Türkiye tş Bankası Resim Koleksiyonu/ Dr. Kıymet Giray/ Türkiye îş Bankası Kültür Yay.l îstanbul, 1997/ 653 s. SAYFA 15 Son söz yerine