Katalog

Huçjo Poulton'dan "Silindir Şapka, Bozkurt ve Yiilal" Londra Üniversitesi'ne bağlı School of Slavonic and East European Studies'te Türkiye'de milliyetçilik üzerine doktora yapan Hugh Poulton, tezini ufak tefek değişikliklerleyayınladı. "Top Hat, Grey Wolf and Crescent: Turkish Nationalism and the Turkish Rebuplic" başlığını taşiyan kitap kapağında silindir şapkalı bir Atatürk fotoğrarı, oir bozkurt ve ayyudız resmi yer alıyor. Yazara göre her fotoğraf, Türkiye'deki farklı bir milliyetçilik anlayışını temsil ediyor. Kitap Yavuz Alogan'ın çevirisiyle Sarmal Yayınları tarafından yayımlanaı. Dr. TALİP KÜÇÜKCAN Türkiye'de devlet veulusculuk Balkanlardaki Türk ve Müslüman azınlıklar, Türktslam kültürüne ait mimari eserler hâlâ varlıklannı hissettiriyor. Bu nedenle Balkanlardaki kültürel nayatın çeşidiliğini ve siyasi hareketlerin tarihi boyııtlannı, Osmanlı veya modern Türkiye'den soyutlayarak anlamak mümkün değil. tştc Hugh Poulton'ın da geldiği tırmaya koyulan yazann, o tarihlerdc Bulgaristan'a girmesi yasaklanmış. Puolton'un Türklerle ilk tanışması, Balkanlardaki soğuk savaşın dayattığı siyasal karmaşaya rastlamış. Osmanlı döncminin Balkanlar'da bıraktığı siyasal ve kültürel miras, her araştırmacı gibi Poulton'tn da zorunlu olarafc dikkatini çekmiş. nokta bu olmuş. Poulton, Balkanlarda başlayan araştırma macerası sırasında sürekli olarak bu bölgedeki Türk mirasıyla yüz yüzc gelmiş. Bu tanışmanın netitesinde zorunlu olarak ülkemizi tanımak durumunda kalan yazar, nihayet çalüjmalarını Türkiye üzerine yoğunlaştırmış. Londra Üniversitesi'ne bağlı School of Slavonic and East European Studies'te Türkiye'de milliyetçilik üzerine doktora yapan Poulton, tezini ufak tefek değişjk liklerle yayınladı. Top Hat, Grey Wolf and Crescent: Turkish Nationalism and the Turkish Rebuplic başkğını taşiyan ki tabın kapağında silindir şapkalı bir Atatürk fotoğrafı, bir bozkurt ve ayyıldız resmi yer alıyor. Yazara göre her fotoğraf, Türkiye'deki farklı bir milliyetçilik anlayışını temsil ediyor. • C) Warwick Üniversitesi Ingiltere E sas iübariyle Batı'dan beslenen küresellcşmcnin iki yönlü etkisinden söz etmck mümkün. F;arklı kültürel/siyasal coğrafyalarda küresel gelişmelere karşı gösterilen tcpkilcr de farklı özcllikler taşıyor doğal olarak. Iletişim sektöründeki basdöndürücü ilerlemenin kolaylaştırdığı haberleşme, küreselleşme sürccini kuij gelrnez kervan geçmez ücra köşelere kadar taşıdı. Küreselleşmenin, kültürel/milli kimlik ler üzerindeki en belirgin etkileri iki uçlu bir özellik taşıyor. Dünyanın bazı bölge lerindc kültürel/milli kimlikte küresel güçlere entegrasyon ve bunun doğal so nucu olarak bir "uyum" ve "törpülen me'densözedilebilir. Ancakbugclişmenin tam tersine, bazı bölgelerdc, yerel kül türel kimliklerin ılaha da güçlendiği ve bir anlamda yeniden doğduğu gözleni yor. Yani yerel kültüre yaslanan milliyetçilik ideolojisi, geniş kitlelerin tepki ve di reniş araeı haline geliyor. Balkanlar, bir kriz bölgesi olarak poli tik.au, gazeteci vc bilim adamlarının en önemli odaklarından birini Türkiye olusturuyor. Bu bölgenin siyasal, sosyal ve kültürel özelliklerini anlamak isteyenlerin eninde sonunda varaeaklan nokta Türki ye. Türkiye'nin ilgi merkezi haline gclmesinin temel nedeni, ülkemizin bu bölgey le olan tarihi ilişkıleri ve bu ilişkilerin günümüz politikalarına yansıma biçimleri. üsmanlı tmparatorluğu'nun bıraktığı miras, özellikle Balkanlar'da vcOrta Doğu'da hâlâ önemli tartışmalara kaynaklık ediyor. Ote yandan Orta Asya'daki Türk cumhuriyetlerinin Türkiye ife kültürel ortaklıkları da, son yıllarda bu bölge söz konusu olduğunda Türkiye'yi sürekli ola rak gündeme taşıyor. Türkiye'nin bütün bu ilişkilcr ağından harekctle şu sonuca varmak mümkün: Balkanlar, Orta Doğu ve Orta Asya araş tırmalarında Türkiye önemli bir jeopolitik ve jcokültürel bir konumda bulunu yor. Son yıllarda yayınlanan kitaplar da bu gözlemi desteklcr nitelikte. Bunun son örneklerinden birisi, Balkanlar üzerindeki araştırmalarıyla tanınan Hugh Poulton'in yeni yayımlanan kitabı Top Hat, Grey Wolfand Crescent: Turkish Nationalism and the Turkish Republic (Dev let/Iilit, Bozkurt ve 1 lilal: Türk Milliyetçiliği ve Türkiye (aımhuriyeti). Özellikle Jivkov döncminde başlatılan asimılasyon politikasının ııygulanmaya konmasını taKİben, Bulgaristan Türkle rinin siyasal ve külrürel konumlarını araş Huşh Poulton'ın "Silindir ŞapKa, Bozkurt ve I lilâl" kitabını değerlendiren Dr. Talip Küçukcan, kitabın yazarıyla da bir söyleşi gerçeklcştirdi. Türklye'nin konumu milliyetçilik kavramına farklı yaklaşımları var Acaba kurguladığınız teorik çerçeve Türkiye'deki milliyeçtilik hareketlerini açıklamaya yeterlı mı? Tabiidir ki, bu teorik yaklaşımların hiçbirisi tek başına Türkiye'deki milliyetçilik akımlarını açıklamak için yeterli değil. Ancak Türkiye'deki milliyetçilik akımlannın tarihi gelişimini anlamak için bazı teorik modellerin yararlı olacağını Ç>ayın Poulton, siz aslında Balkan düşünüyorum. Türkiye'de milliyetçilik V lardakıazınlıklarhakkındayaptıgısabit ve değişmez bir akım olmaktan ziKJ nız araştırma vc yazılarımzla tam yade, değişKen ve dinamik bir nitelik tanıyorsunnz. lürkıye'ye ılgınız nereden şıyor. tşte bunu bir anlamda teorize etmek kaynaklandı? için, bir sentezden de oluşsa, yukarıda Balkan ülkelerine giden herkes şu ya zikrcttiğiniz Batılı yazarların ortaya koyda bu şekilde Türk mirası ile karşılaşıyor. duğu bir çerçevede ele almak istedim. Son yıllarda bu bölgedeki sıcak çatışma Kıtahtmz, C.umhuriyet Tiirkiycsi'nde ların temelinde Osmanlı mirasının payı milliyetçilik akımları üzerine yoğunlaşolduğunu herkes biliyor. Özellikle Bos makla beraber, Osmanlı döncmine ilişkin nakSırp çatışmasında din farkı önemli de tarlıynalar var Bu dönemin önemi nebir rol oynamıştır. Bu çatışmada Boşnak reden kaynaklanıyar? ların kimliğinin ayırdetlici yönünü Islam dini olusturmuştur. Balkanlardaki müslü Osmanlı tmparatorluğu dönemindeman kitle, TürkiyeVi kendisine hâlâ çok ki millet anlayışı oldukça farklıydı. Bu döyakın buluyor. Bu bölgeyi tarihi boyutu ncmde Osmanlı lmparatorluğu sınırları içerisinde tanıyabilmek için Osmanlı dö içerisinde yaşayan topluluklar, milliyetlenemini ve modern Türkiye'yi bilmemiz rine, ırklarına veya dillerine göre değil gerckiyor. Balkanlar üzerinde çalısırken, dinlerine göre tasnif edilmiştir. Yani beaslında Türkiye'nin bu bölge için din, dil lirleyicı unsur, modern dönemlerin tersive kültürel açıdan hâlâ merkezi bir ko ne din olmuştur. numda olduğunu keşfettim. Bu nedenle Ayrıca millet sistemi sayesinde Osmanilgı odağım zamanla Türkiye'ye kaydı. lı belirli bir kültürel çoğulculuğu yaşama fırsatı bulmuştur. Devşirme yönteminin Kitabımzın ilk bölümünde özi'UMe h Gellner, E Kedouire, A SmıthvcE. Hob.s uygulanmasıyla da, hangi ırktan ve etnik gruntan olursa olsun, azınlıkların devlet haıvn gıhı Battlı düşiinürlcrin teorık yak la$ırnlarını ele alıyonum/z Bu yazarlarm Kademelcrindc en üst düzcylere kadar yükselmesine zemin hazırlanmıştır. Bu tür uygulamalar modern dönemlcrdeki milliyetçilik anlayışıyla çatışır. Türkiye'nin bu anlamda yaşadığı değişmeyi anlamak ve bunu tarihi bir çerçeveye oturtmak için Osmanlı dönemi kaunılmaz olarak inceleme sahasına girmektedir. Osmanlı dönemi çok kültürlü, çok din li ve oldukça hetero/en bir toplum'ial yapıya \ahipti. Buna raümen Balkanlar ve ()rtadog'uda üsmanlı lmparatorluğu'ndan kopmaya yönelik bag'ımsızlık hareketleri patlak verdi. Bunlartn modern Türkiye'de milliyetçilik cereyanının ortaya çıkmasında etkisi ne olmuştur? Yukarıda belirttiğim gibi ( )smanlı döneminde çok kültürlü bir uygarlık yaşanıyordu. Ancak Avrupa'daki bağımsızlık rüzgârları bu imparatorluk sınırları içerisinde yaşayan azınlıkları da etkiledi. Özellikle 19. yüzydın sonlarında milli devlet kurma süreci hızlandı. Balkanlar, Kuzcy Afrika ve Ortadoğu'daki milliyetçilik hareketleri, ()smanlı elitleri arasında da milliyetçilik harcketinin doğmasına ivme kazandırdı. Bu süreç, modern Türkiye'nin kurulmasıyla hız kazandı. Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'ni kurarken milliyetçiliği temel ilkelerden birisi olarak ortaya koydu. Milliyetçilik temellerinin üzerine kurulu bağımsız, güçlii ve ünitcr milli devlet modeli, 1920 ve 1930'ların en revaçta devlet modelleri arasındaydı. Atatürk de sanırim bu trendi izledi. Bağımsızlık mücadelesi sırasında dini motifleri kullanarak halkı mobilize et * CUMHURİYET KİTAP SAYI 470 SAYFA 14