Katalog

Osmanlı Devleti'nin "Cihan Padİşahı" olarak da nitelenen padişahı Kanuni Sultan Süleyman, devlet işlerinin yanısıra şiire de önem vermiş ve Muhibbi mahlasıyla şiirler yazmış ve bu şiirlerini "Muhibbi Divanı" adı altında toplamış. Divanın Latin harflerine çevrilmiş yeni bir baskısı Kültür Bakanlığı Yayınları arasında geçtiğimiz yıl yayımlandı. Aşağıda bu baskıya üişkin bir değerlendirme sunuyoruz. "Muhibbi Divanı" ü'zerine bir değerlendirme... muştur tahta. Ama, kendi saltanatı sırasında, özellikle oğullanna karşı tabii ki taht kavgası nedeniyle, acımasızlığı yüzünden saltanatına kan bulaşmıştır. Ilk kurban oğlu Şehzade Mustafa'dır. Çok tutkun olduğu hatta, kölesi olduğu, Hurrem Sultan'ın entrikalanna kapdır. Sözde Mustafa devlet düştnanlarıyla işbirliği yaparak babasını tahttan indirecek, kendisi çıkacaktır. Oğul da olsa, dedikodu da olsa, tahtta gözü olmanın cezası ölümdür. Oğlu Cihan Padişahımn kalp ağrılam RECEP BİLGİNER ,ı 1 ler hükümdar olmalı mı? 1 Ya da hükümdarlara şairlik yakışır mı? Çok tartışılmıştır. Ama Osmanlı Padişahlarının çoğu ya şairdir ya müzisyen. Her ikisi de insanı incelten, insanlaştıran uğraşlardır. Hatta erdemdir. Özellikle Osmanlı padişahlarının, zaman zaman, yaşamlannıbilesilipsüpürecek kadar yönetimde zayıf düşmeleri bundan mıdır, yoksa devlet yapısının bozukluğundan mıdır. Bu soruları tartışma dışı bırakıp, konuya dönüyorum. Kimdir bu Cihan Padişahı? Kanuni diye anılan, dahası Muhteşem denen Sultan Süleyman. Peki ya kalp ağrıları?.. Kırk altı yıl, üzerinde güneş batmayan Osmanlı ülkesine hükmetmiş, zaferden zafere koşmuş, çıkardığı yasayla Devlet yönetiminde kendine özgün düzen kurmuş, adeta, dünyayı titretmiş bir hükümdar. Kalp ağrılarını "Muhibbi" takma adıyla yazdığı şiirlerin dizelerinde gördüm. Halk içtnde muteber bir nesne yok Devlet gibi Olmaya Devlet cihanda bir nefes sıhhatgibi dizelerinin şairi hükümdar, aynı gaze'lerin öteki dizelerinde, adeta, yelkenleri suya indiren bir gemi gibi, yumuşar, tahtından iner, insanlaşır, sade bir vatandaş gibi uzlet köşesinde huzurarar. Saltanat dedükleri, ancak, cihan kavgastdtr Olmaya Tahtü saadet dünyada vahdetgibi Nevin birliği bu? Tasavvuftaki, Vahdeti vücud dedikleri Tanrıinsan birliği mi? Yoksa, günümüzdeki iktidar sahiplerinin dillerinden düşürmedikleri cinsten bir birlik ve beraberlik çağrısımı? Nice savaşlardan, taht kavgalarından, tahtı uğruna oğullannı bile ölüme 8 O, sanki acemi bir âşıktır. Dizelerinde, bu Muhteşem Cihan Padişahı, giysilerinden soyunur, ortaya insan Süleyman çıkar. Aşk duygularıyla ısınır, yüreğinin bütün içtenliğini ortaya koyar. Gönderürdüm yare ben dayim muhabbetnameler Ey Muhibbi olsa idiger banaferman saba Yani sabah rüzgârı emrinde olsaydı, sevgilisine, hep, aşk mektuplan gönderecekti. Şiirlerini ya savaş alanlannda yazıyordu, ya da sarayındaki hareme en yakın odalardan birinde. Nale, kılsam ey, bu neferyaddtr dirlerbana Sen lebi sirin içün Ferhaddür dirler bana Böyle söyleryalvarır, sonra yelkenleriindırir  göndermesinden sonra, yorgun düşmüş bu Cihan Padişahı. Adeta, huzur için kıvranır, bir sakin köşeye çekilmenin özlemini yaşar: Ger huzur itmek dilersen ey Muhibbi fariğol Olmaya vahdet cihanda Kusei uzlet gibi. Kırk altı yıllık saltanatı süresince, belki de, birçok kez tahtı bırakıp özlediği böyle bir köşeye çekilmek istemiştir de, ya tahtı bırakmanın zorluğu, ya da düzenin itisiyle bunu yapamamıştır. Kanuni, tahta çıktığında yirmi altı yaşındadır. Babası Yavuz Sultan Selim'in tek oğludur. Böylece, başka varis olmadığı için kan akıtmadan otur Ey Muhibbi her zaman ask bize galip geldi. Acaba padişahlar da ağlar mı? Ağlarsa ne zaman ağlar, niçin ağlar, nasıl ağlar? Kanuni, hiç kuşkusuz, eceli ile ölen çok sevdiği Cihangir için ağlamıştırönce. Hem ağlar, hem de aşk konusunda coşkusunu sürdürür. Ben ask padisahıyım der, gönül divan defteridır bana diye ekler ve noktalar: Derdi mihnet sözlerin yazdtm yeter unvan bana Sevgiliden alacağt bir öpücük için, herseyifedaya haztrdtr. Buseyebircan nedirbin can verirdim can ıle Yartm ağız buse ikrareyleseyarim bana Çünkü Kanuni'ye göre, sevgilinin neresi, bir dokunuşta ölüye bile can verir. Oğlunu, hatta oğullannı çoluk çocuğuyla ölüme yollayan Kanuni, sevgili karşısında sanki yalvaran bir dilencidir: "Eyput gibi güzel sevgili, bana, sensiz, bu tfert ve keder nedir dedim. Onun için, ben padisahtm, sen de kapımda dilencisin, dedi." Ve devam eder: "Sen gü'zeller sahtsın, ben asktnla derde düşnun acı feryadlarını duya duya, onu müjüm. Hiç padisahla dilencinin bir Karaman'da, kendi çadırının yanında yerde bulunmast olur mu ?" boğdurur. Sözde devlet düzeni, aslınÜç bini bulan gazellerinin, şiirlerida iktidar uğruna işlenir bu cinayet. nin hemen hepsinde bu aşk rüzgârlan, Yani şehirli şair Yahya'nın, yazdığı bu yalvarma duyguları sezilir. mersiyenin dizeleri, Osmanlı ülkesinBir de, hep, suçluluk duygusu içinde bir acı feryat gibi dalgalanır. dedir. Hemen her şiirinde bir punduMedet medet kicihamn yıkıldı bir yana getirir, Allahtan bağışlanmasını dini ler, Peygamberin kendisini iki cihanEcelcelâlilerialdt Mustafa Hant da da korumasını bekler. Belki bu Oğluna karşı bu denli acımasız olan duygular içinde, Süleymaniye CamiKanuni Sultan Süleyman, kadınlara i'ni yaptırmış, girip içinde dua etmek, karşı, gül yaprağı kadar yumuşak ve sebağışlanmaya ermek için de, caminin vecendir. Hele Hurrem Sultan'a karşı. bir an önce bitirilmesine çaba gösterBakın ne diyor? miştir. Bunun için, biraba, birkeçeyeEy Muhibbi eg'er dünyada sana padi terken, bu giysiler, bu hayhuy bu tantasah deseler, ne çtkar? Sen sevgi köyü na niye? diye sorar kendi kendine. nün dilencisisin. CUMHURİYET K İ T A P SAYI I S A Y F A 217