Katalog

ıBGMURLAR VETOFflAKLAR «an ı tlMAı f/VUBCAK NfiCArt (TJMAIJ Revizyonist/ Nccatı Cumalt/Tekın Yayınlan/192 s Parls 1958. Yağmurlarve Topraklar/ Necatı Cumah/Tekın Yayınlan / 397 s Aylı Bıçak/ Necatt Cumalı / Tekın Yayınlan/163 s. Yakubun Koyunları/ Necati Cumalı /Tekin Yayınlan/120 s. natlarıyla" onları seyreden "kalabalıklar"ıanlatıyor. Bir kez daha. "Sönerler bir bir/ Kalır ışıkları gözlerde/ Örtünür cski karanlıkları/ Düştükleri topraklar" dizelerini anımsatarak. Günümüzde, akıcı anlatım, yaşananlar, insan yaşamının anlamı pek gözde değil. Edebiyat eserlerinde dilin önemini belirtenler hep yalnız kaliyor. Ama siz okuyun Necati Cıımalı'yı. " Vurun yalnızhğa!" • Viran Dağlar Makedonya 1900, 2. Kitap/ Necati Cumalı / Çağdaf Yaytnları/477s. mı?/Buralardabıraktılargittiler/Neredeler şimdi kimbilir?/ Telgraf direkleri bile/ Uzaktan aşar tepeleri,/ Uzar önümüzde döşedikleri raylar,/ Dağılır dumanı trenin geride." (Baraka, Bozkırda Bir Atlı, 1981Kısmeti KapalıGençlik/TopluŞiirler2) Necati Cumalı'nın şiirinde en önemliöğe"yaşanmışlık"duygusuverişidir. Şiirleri tarih sırasına göre izlendiğinde, Türkiye insanının yaşamında etkili olan olaylargörülür. tkinci Dünya Savaşı, barışa kavuşmanın sevincini gölgeleyen zor yaşam koşulları... Ancak, savaşların ve barışların tarihlerini silerek, başka savaşlar için de okuyabilirsiniz bu şiirleri; savaş koşullarının yaşandığıdönemlerde de: "(...) Bir eğlenti gecesiydi/O, ne kadar yakınımda/ Sevilen bir şarkı vardı 0 zaman/ Bütün sözleri hatınmda/ Kırmızı balıkları severdim/ Kurt köpeklerini/ Bütün bir kışımı nasıl/ Onlara bakmakla geçirdim./ .../ Hepsini söylemeliyim hepsini/ Düşündüğüm küçük şeylerin/ Hayatım daima güzeldi/ Kimse bilmeyecek şimdi/ ... / Ah, gene yağmur yağıyor/ O, başında lacivert beresi/ Gene saatin altında/ Akşam eve geç kalmışım/ Herkes beni bekliyor." (Ölüme Yakın, Harbe Gidenin Şarkıları, 1944Aşklar Yalnızlıklar, Toplu Şiirler 1) Necati Cumalı'nın 19431982 yılları arasında yayımlanan, Kızılçullu Yolu, 1 larbe Gidenin Şarkıları Mayıs Ayı Notları, Güzel Aydınlık, Imbatla Gelen, Güneş Çizgisi, Yağmurlu Deniz, Başaklar Gebe, Ceylan Ağıdı, Aç Güneş, Bozkırda Bir Atlı, Yarasın Beyler, Huri ile Süleyman, "daha önce yer aldıkları" kitap sırasıyla değil, "temalarına göre" bir sıralamayla Toplu Şiirler 1 ve2'de yer aldı. Cumalı, bu sıralamada temaları şiir başlıklarıyla belirtmişti: Aşklar Yalnızlıklar (Toplu Şiirler 1), Taşrada Küçük Bir Yer, Şu Kalabalıkta Gördüğün Herkesin, Kısmeti Kapalı Gençlik (Kısmeti Kapalı GençlikToplu Şiirler 2). Cumalı, şiirinin "bütün temalarının", dördüncü kitabı Güzel Aydınlık'ta "aşağı yukarı" belirlendiğini söyler; okuyucu " o kitabın bölümlerini genişleterek bir bakıma" SAYFA 6 Cumalı'nın şürlerini temalarına göre ayırabilirdiyeipucuverir: "Aşkkırgını genç bir adam, o kırgınlığın ardından aradığı mutluluğu bir türlü bulamaz, güven altına alamaz gelecek yaşamını, üzgündür çevresindc olup bitenlerden, toplumsal eşitsizlikle haksızlıklar ile sarsılır, taşra iİe büyük kent arasında gitgelli bir yaşam sürer, kıyısında yaşadığı Akdeniz doğa olarak gittikçe yer eder duyarlığında." (Çevremde, Yaşamımda Aradım Şiiri, Gösteri Dergisi, s.4) Bir şairin, hep son şürlerini daha çok beğcndiğibilinir. Cumalı da 1981 yılında, "Aç Güneş'te varmak iste'diğim şiire yakJaştığımı söyleyebilirim" der. En çoksevdiği şiirlerinden biri, bu kitaptaki Yitik Kalyon'dur: "Yaşam ile ölüm iç içedir o şiirimde. Akdeniz'de yelkenlerinin rüzgârı dinmiş, görünmez bir kalyon geçmişin binlerce yılı, insanları ile dolaşır durur. Yaşayanlar şimdi güvertesindedirler. Ölümle gözden silinivereceklerdir. Kalyon, yolculuğunu yine sürdürecektir Akdeniz'de". (Gösteri, s.4) AçGüneş'te yer alan bir başka şiirdeki bir bölüm, Akdeniz'den Makedonya'ya Viran Dağlar'a attı beni: "Yoksul köy gömütlüklerini andırır/ Çıplak tepeler/ .../Taş kırıkları, kekik kümeleri, ak dikenler/ Çıngırak sesleri/ Dağınık keçi sürülerinin/.../ Bazen beyaz badanalı/ Tek katlı bir damın/ Kuyu ile kapı arasında/ Gidip gelen kadını"(Kıyı). Bir yazarın, bir ozanın ömrü boyunca tek bir şiirin, öykünün, romanın peşinde olduğu; yazdıklarıyla onu bütünlediği söylenir. Bu tezi kabullenirsek, Cumalı'nın romanda, öyküde, oyunda anlattığını, anlatmak istediğini Hürriyete Ovgü şiirinin dizelerinde bulabiliriz: "Bütün kötülükler geçer/ Yaşar iyi ve güzel olan". Şiirin, romanın, öykünün, oyunun teması aynı da olsa yapısı gereği anlattığı tarklı görünur. Cumalı, "Erken ya da geç, bir gün öleceği değil, nasıl yaşadığıdır önemli olan kişinin" cümlesiyle sonlandırdığı romanında, hem "hava fişeği gibi" yaşamları hem "ayakları yerde, kırık ka Şair, oyun yazarı Necati Cumalı, 1921'de Florina'da doğdu. Ortaöğrenimini Izmir Atatürk Lisesi'nde (1938), yüksek öğrenimini Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamladı (1941). Memurluk ve avukatlık yaptı (19451947). Paris Ateşeliği'nde memur (195659), Istanbul Radyosu'nda redaktör olarak çalıştı (19591963). Şimdi îstanbul'da; yaşamını yazarlıkla sürdürüyor. llk şiiri Urla Halkevi'nin dergisi Ocak'ta çıkan (1939) Cumalı, ilk gençlik şürlerini birleştiren Kızılçullu Yolu'nda (1943) duyu şairi olarak gözüktü. Doğayı ve yaşamı bir türkü hafifliği içinde yansıtan bu şiirlerinden sonra, içten söyleyişi, dil ve anlatım ustalığını yitirmeden toplumsal temalara yöneldi. Yaşar Kemal'in deyişiyle "yaşlanmaz şair çocuk" kalarak dünyaya ve insanlara hep iyimser gözlerle baktı. Yazıldığı yılların beğeni sınırları içinde kalmayan incc duygularla ve küçük insanların yaşamlarındaki bilinen geçeklerden ayrılmayan aşk şiirleri yazdı. 1960'tan sonra toplumsal gerçekleri özümsemek isteyen şiirlerinden kimilerinde eski başarı çizgisini yitirmedi. Öykü, oyun ve romanlarında çoğun kırsal kesimin temel sorunlarından kaynaklanan konular işledi. Öykü ve tiyatro türlerindeki çalışmalarıyla da son yılların verimli kalemlerinden biri sayıldı. Yapıtları:ŞiirKitapları: Kızılçullu Yolu (193), HarbeGİ Necati Cumalı denin Şarkıları (1945), Mayıs Ayı Notları (1947), Güzel Aydınlık (1951, 3. bas. 1971), Denizin llk Yükselişi (ilk üç kitabının yeni basımı, eklemelerle, 1954), imbatla Gelen (1955), Güneş Çizgisi (1957), Yağmurlu Deniz (Türk Dil Kurumu 1969 Şiir Ödülü, 1968), Başaklar Gebe (1970), Ceylan Ağıdı Beyler (1982), Bütün Şiirleri I (Tufandan Önce, Bozkırda Bir Atlı, Aç Güneş, Huri ile Süleyman, 1983. Yeditepe Şiir Ödülü 1984). Öykü Kitapları: Yalnız Kadın (1955, 1970), Değişik Gözle (1957 Sit Faik Armağanı kazandı, 1956, 1970), Susuz Yaz (1962, 3. bas. 1971, kitaba adını veren hikhaye filme alındı), Ay Büyürken Uyuyamam (1969,1971), Makedonya 1900 (1976), Kente Inen Kaplanlar (1976, Revizyonist (1979), Yakub'un Koyunları (1979), Ayh Bıçak (1981). Oyunları: Mine (1959), Oyunlar 1 (BoşBeşik, Ezik Otlar, Vur Emri, 1969), Oyunlar 2 (Susuz Yaz, Tehlikeli Güvercin, Yeni Çıkan Şarkılar, 1969), Oyunlar 3 (Nalınlarilkbasım 1962 Masalar, KaynanaCiğeri, 1969), Oyunlar 4 (Derya Gülü ilk bas. 1963, Aşk Duvarı, Zorla Ispanyol, 1969), Oyunlar 5 (Gömü, Bakanı Bekliyoruz, Kristof Kolomb'un Yumurtası), Oyunlar 6 (Mine, Yürüyen Geceyi Dinle, tş Karar Vermekte), Yaralı Geyik (1981). Romanlan: Tütün Zamanı (1959'da filme alındı, 1969. Zelik adıyla 2. bas. 1971), Yağmurlar ve Topraklar (1973). Denemeler: Niçin Aşk (1971, Senin İçin Ey Demokrasi (1976), Etiler Mektuplan (1982). • CUMHURİYET KİTAP SA YI 251