Katalog

Nadine Gorâimer, yeni romanında ırkçılık sonrası Güney Afrika yı anlatıyor Özaürlüğün sivah bevaa CELAL USTER adineGordimer, Türkiye'de Milan Kundera, Gabriel Garcia Marquez gibi okuru hemen yakalayan yazarlar arasınagiremedibirtürlü. 1991 Nobel Edebiyat Ödülü'nü almasına karşın ülkemizde yalnızca üç yapıtının yayımlanmış olması da bunu göstermiyor mu? Ama sanıyorum, Gordimer, Batılı okurun gözünde de hiçbir zaman çok popüler bir yazar olmadı. Bunun nedenleri hiç kuşkusuz birden fazladır ve tartışılabilir. Ama Türkiye'de yalnızca ..Başka Dünyalar, Oğlumun Oyküsü ve July'ın lnsanları adlı kitaplanyla tanınan Gordimer'ın bana daha ilginç gelen bir özelliği var: Bu yetmiş bir yaşındaki Güney Afrikalı kadın yazar, son dönemde bütün dünyada yaşanan kökJü değişimler karşısında sudan çıkmış balığa dönmeyen has edebiyatçılardanbiri. Yüzyılımızın en büyük altüst oluşlarından biri Sovyetler Birliği'nde ve Doğu Avrupa'nın sosyalist ülkelerinde yaşandı. Bu tür toplumlarda çok uzun zamandır sansürü göğüsleyerek yaratıcılıklarını sürdüren sanatçılar, sosyalist yönetimlerin yıkılmasıyla birlikte, çok değişik, çok karmaşık, bambaşka sorunların su yüzüne çıktığı bir geçiş toplumuyla karşı karşıya buldular kendilerini. Güney Afrika'da da yıllarca ırkçı yönetimlerin ağır baskısı altında yazmak zorunda kalan yazarlar, apartheid politikalarının yıkılıp siyahların özgürlüklerine kavuştukları yeni dönemde apayrı sorunların öne çıktığı çok farklı bir geçiş toplumuyla yüzyüzegeldiler. Işte bu yüzden, Nadine Gordimer'ın yeni Güney Afrika'da geçen son romanı None to Accompany Me (Bana Eşlik Eden Yok) büyük önem taşıyor. Gordimer'ın değişen Güney Afrika ve yeni romanıyla ilgili görüşlerini aşağıda okuyacaksınız. Yazar, geçenlerde Newsweek'ten Sudarsan Raghavan ve Vibhuti Patel'in sorularınıyanıtladı Gordimer, Johannesburg yakınlarındaki bir madenci kasabasında Yahudi bir ailenin çocıığu olarak dünyaya gelmişti. Siyahların alabildiğine aşağılandığı ve ezildiği bir loplumda orta N İ991 Nobel Edebiyat Ödülü'nün sahibi Nadine Gordimer'ın son romanı "Bana Eşlik Eden Yok", ırkçı baskıların ortadan kalktığı yeni Güney Afrika'da geçiyor. Romanın kahramanı Vera, gerçek benliğini bulabilmek için ailesini ve geleneksel bağlarını terk eden bir beyaz. Gordimer, Güney Afrika'da özgürlük konusunda kısa zamanda epey yol alındığı kanısında. Yetmiş bir yaşındaki yazara göre artık siyahlarla beyazlar aynı haklara sahip; kimse kimseyi ezmiyor. Ama Güney Afrika'nın anlaşılmaya ve yardıma ihtiyacı var. sınıftan ayrıcalıklı bir beyaz ailenin kızı olarak yetişmesine karşın zamanla ırkçı politikaların en şiddetli muhaliflerinden biri olmuştu. Güney Afrika Yazarlar Kongresi'nin kurucusu ve tek beyaz üyesi olan Gordimer, yakın yıllara kadar etkinliklerini gizli yürüten Afrika Ulusal Kongresi'nin de üyesiydi. Irkçı yönetimlere karşı tutumu yıllar boyunca hiç değişmemesine, 1958'den başlayarak kitapları yasaklanmasına karşın ülkesini terk etmeyi hiçdüşünmemişti. Ama Gordimer'ı, sıradan bir muhalif yazar olmaktan çıkaran özelliği, yaşamı boyunca ırkçılığa karşı, ülkesinde apartheid diye biîinen ırkçı siyasetlere karşı kararlı bir savaşım vermesine karşın, yapıtlarında insanlık durumunu daha evrcnsel bir bakış açısından ele almasıydı. 1991 yılında Gordimer'ı Nobel Edebiyat Odülü'ne değer gören îsveç Akademisi, "Sansürün hüküm sürdüğü, insanların ve kitapların zulüm gördüğü bir polis devletinde, her zaman edebiyatın ve özgür düşüncenin yanında yer alması onu Güney Afrika edebiyatının en saygın adı kılmaktadır,"diyordu. Gordimer romanlarında ırk ayırımının yapıldığı bir toplumda anababalarla çocuklar, erkeklerle kadınlar, bireylerle toplum arasındaki çatışmaları ve ilişkileri derinliğine irdelemiş; olayları hem silahların ve beyazların, hem de zenginlerin ve yoksulların savaşımlan ve gerçekleri açısından aktarmıştı. Gordimer'ın romanlarındaki kişiler de kurumsallaşmış bir ırkçılığın yaşandığı bir toplumda günlük yaşamda hüküm süren baskıları yansıtıyorlardı. Başka bir deyişle, Gordimer'ın yapıtlarında ırkçılığa karşı bire bir savaşımdan çok, toplumsal olayların bireylerin özel yaşamlannı nasıl etkilediği, genç insanların düşlerinin nasıl darmadağın olduğu, saflığın nasıl yitip gittigı ışleniyordu. Gordimer'ın ülkesin de ansızın baskıların kalkması, siyahların özgürlüklerine kavuşması, yepyeni bir toplum düzeninin kurulmaya başlaması karşısında malzemesini yitirip sudan çıkmış balığa dönmemesinin temel nedeni de buydu. Çünkü o eski Güney Afrika'da olduğu gibi yeni Güney Afrika'da da yüzeysel günccllikler arasında değil, insan ruhunun derinliklerinde dolaşmayı yeğliyordu. Şimdi sözü Nadine Gordimer'a bırakalım. Bana Eşlik Eden Yok adlı yeni romanında nasıl bir yaklaşım benimsediğini, Güney Afrika'da değişim konusunda neler düşündüğünü Newsweek'everdiğiyanıtlardanöğrenclim. Yeni romanınızın kişileri güniimüz Güney Afrikası'ndaki gerçekliği yansıtıyormu? Romanımdaki kişilerin başından geçenlere benzer şeyler ülkemdeki insanların da başından geçiyor. Onların özlemleri, onların düşleri, onların yaşadığı gerçeklikler. Irk ayırımının tümüyle kalkması çok uzun bir zaman alacak. Her düzeyden daha fazla siyah kentlere taşınıyor. Ama kentin büyük bir bileşime dönüşme süreci çok uzun zaman alacak. Niyetler belli, artık yasalar da bunları olanaklı kılıyor. Bugün insanlar daha önce hiç elde edemedikleri seçimlerde bulunabiliyorlar. • Insanlar sanki psikolojik anlamda da birlikte hareket ediyorlar. Evet, artık insanlar birbirlerini dinliyor ve düşünce alışverişinde bulunuyorlar. Yalnızca siyahlar ve beyazlardan söz etmiyorum. Aynı zamanda siyah toplum içindeki siyasal ve sınıfsal farklılıklardan da soz ediyorum. Her türlü tasarıda birlikte hareket etme konusunda daha büyük bir isteklilik var. Romanınızın kahramanı Vera Stark ailesini ve geleneksel bağlarını yadsıyarak öz benliğinin peşine düşüyor. Vera, yeni bir kimlik arayan Güney Afrika'nın bir simgesi mi ? 1 layır. Bence Vera bir örnek. Gerçekleşmekte olan değişiklikleri görmek çok müthiş. Sözgelimi, eski ayırımcı apartheid sistemini savunan ve aşırı sağ kanadı oluşturan beyaz Afrikanerler var. Bunlar yalnız kalacakları Cape yönetim bblgesinin kuzey yörelerine gitmeye hazır görünüyorlar. Onları ülkeyi terk etmekte olanlarla aynı kategoride görüyorum. SokakJarda meydana gelen saldırılardan falan gitmek istediklerini söylüyorlar, ama bence yeni yaşam biçimine ayak uyduramadıkları için ayrılmak ıstiyorlar. • Romanınızdaki kişilerden biri, dcvrimcilcrin kızı Mpho Ingiltere'de C U M H U R IY E T K İ T A P S A Y I 2 5 1 SAYFA 10