Katalog

m h etme haline donuşumudur. Insandakı bu gelışme, aslında gerılemc Nıetzschc'ye go re yıne borçalacak ılışkısıne bağlı olarak uzun bır zaman dılımı sonunda ortaya çık mıştır llk toplululdarda atalara olan bir bağlılık vardır Sebebı, topluluğun varol ma sebebının ataların geçmış gayretlerının bır sonucu olnıası ınancından kaynaklan maktadjr Topluluk kendını atalarına karşı borçlu hıssetmekte, onları yuceltmektedır Topluluk guçlendıkçe, bu bağlılık ve borç artmış, zaman surecınde atalar soyut var lıklara donuşmuş ve nıhayet tck tanrılı dın lerle alacaklı tek bır yuce varlık, tanrı ol muştur Bu donuşum nıhayetınde, borçlu ınsan kefaretını dahı odeyemez hale gel mış, borçluluğun, suçunun sebebını bızzat kendı varlığında, gıderek yaradanında ara mıştır Insan insandan, insan kendinden, ınSHn yaratılıs.ından ulmıır hale gclımştır. Hırıstıyanlık ınsanın bu açmazını pekıştır mıştır tnsan ıçgudulerınden dolayı gunah ıçındedır ve bu gunahın affı mumkun de ğıldır Vıcdan azabı, gunah ıçınde yaşama nın bedelını artık hıçbır şekılde odeyeme yecek ve sureklı vıcdan azabını kabullene cektır Yani insanın doğuşu tanrının olmesıne b "ğlldır! Çileciidealler Çılecı ıdealler kımılerı ıçın neyı ıfade eder' Fılozof ıçın yuksek bır ruh haline varmak ıçın gereklı sezgı ve ıçguduyu, ka dınlar ıçın fettanlıklarını arttı rıcı bır çekıcı lığı, olumlulerın çoğunda acı ve sıkıntıya karşı mucadeledeen temel ılacı, ruhban sı nıfı ıçın ıktıdarlarının en ıyı araunı, azızler ıçın kış uykusuna yatma gerekçesını ve 'hıç'tekı ıstırahatlennı Nıetzsche'nın çılecı ıdeallere karşı bu alayçı ıfade tarzının altında, bu ıdeallerı ha fıfe alındığı sanılmamalıdır Nietzsche'ye gore, alaycılık, ozellıkle kendı kendınle alay edebilme kabrlıyctı, cıddı olabilmenın on koşuludur. Nıtekım, ıncelemcnın bu bolumunde ılk olarak fdozofla, felsc feyle, bır anlamda kendısıyle hesaplaşmak tadır Fılozofların butun zamanlarda ve cephe lerde ıkı temel ozellığı vardır nefse duşkunluğe nefret; çılecılığe aşinalık. Ancak filozoıta bu nıtelıklerı, kendınde olan bır erdem olarak gormemek gerekır Fılozo fun bunlara sahıp çıkması dunya ışlerı ve yukumluluklerındenkurtulmakıstemesın dedır Sahıp olmak, sahıp olunanlara esa rettır duşuncesı ıle fılozof, butungucunu yaratıcdığında yoğunlaştırmak arzusunda dır Oğlunun doğum haberını aldığında, oğlum doğdu, bana bır zıncır daha vuruldu dıyen Buda, hurrıyetı tvını terketmekte bulmuştur Içgudusel davranışlardan ta mamıyle kopuk bır hayat tarzı sergıleyen ılk fılozoflar kendüerıne gosterılen guven sizlık karşısında, kendılerını kabul ettıre bılmek ıçın çareyı etraflarına korku sal makta aramışlardır Özellıkle, kendılerıne uyguladıklarıezıyetlerolmuşturbu korku yu yaratan Brahmanlar bu tavrın en çarpı cı orneğım oluştururlar Bugun ınsanlığın gurur vesılesı olan az da olsa aklın hakımıyeti vc az da olsa hurrı yet, adım adım verılen mucadeleler, verılen kurbanlar sayesındedır Bunlar kıme ve ne ye karşı verılmıştır3 Nıet.zsche'ye gore bunlar, gaddarlığın, ıntıkamın erdem olduğu kanaatıne, değışı mın ahlaksızlık ve dunyanın sonu olatağı duşuncesıne karşı venlmışlerdır C U M H U R İ YET KİTAP SAYI 2S1 Çilecı ıdealler hay a tın herhangı bır belır tısı değıl de, bızzat hayatın kendısıne, onun temel koşullarına hukmetme ırade ve isteğinı ifade ederler. Burada.gucukullana rak, gucun kaynakla rını kurutmak, fızyo lojık sağlığa bıle karşı olmak vardır (,dekeş, kendıne ezıyet ede rek, kendını zaman ıçınde yok etmeye ça lışarak en ustun hazza varacağını duşun mektedır Bubağlam da çılecı hayat dığer hayata varjn bır kop ru vazıfesı gormekte dır Hayat hatalı bır yoldan ıbarettır ve nıhayette başlangıcına kadar tersıne tekrar katedılmelıdır. Kendı maddı varlığının bır hayal olduğuna ınanmaya kadar varan bu tavır nasü varolabılmıştır' Nıetzsche'yegorebumuthışçelışkı.çıle Cl ıdeallerın ozunde olan, aslında hayatın, ınsanın varolma ıçgudusunun olume karşı vtrdığı mucadeledır Hayatıyetı yok etme ye çalışır gıbı gozuken çılecı ıdealler, haya tın kendını yenıleme çabasının araçları ol muşlardır Hayatı başka şekdde, başka bır yerde surdurmek ısteyen çdekeş rahıp bu çabanın en guzel orneğıdır Çılecı ıdealler ınsana benlığının her ıkı yonunu hayata bağlı, olume donuk tanıma fırsatını ver mışlerdır tnsanın kendi benlığıne bakış açılarının çoğalması, benlığının nesnel gerçeklığıne ulaşmasında gereklı bır aşama, yenı ınsanın ortaya çıkabılmesıne hazırlıktır. Nıetzsche ıçın ınsanı yok olmaya goture tek olan, bır tur nıhdızm ınsanın kendinden tıksınır hale gelmesı, ınsanın kendıne merhametı, kendıne acır hale gelmesıdır Buyuk tehlıkc de, bugunun zalımlerınden değıl, hasta ruhlulardan gelmektedır Sefıl lersurusu hasellerı ıçınde sağlıklı, muref feh, başarılı, yaşamaktan haz alanları hedef alarak onları bu hallerınden utandırmak ıs terler Tehlıke, bunların kendılerıne olan guvenı bu sınsı mucadele karşısında yıtır melerı ve mutluluklarından utanır hale gel melerındedır Hasta ruhlu sefıller surusunu, Nıetzs che'nın ışe yaramazlar olarak tarıfledığı bu guruhu, hayata sıkı sıkıya bağlı, guçlu kışı lerden tecrıt etmede, çılecı zevat tampon gorevını ustlenmıştır Dın adamı ve benzerlerı, surunun haset duygularının yon değıştırmesını sağlamıştır Acılarının se bebı senın varlığındadır çektıklerının sö rumlusu senden başkası değıldır temaları nı ışleyerek, surunun bırlık altında tutul masını sağlamışlar, suru fertlerının bırbır lerını ve sağlıklı guçlerı yoketme surecını başlatmalarını onlemışlerdır Bu az bır ış değıldır Insanlığın yılgınlık, bıkkınlık, bedbınlık donemlerınde, ınsanları bu halden kurta ran dınler, ruhban sınıfı olmuştur Fızıkı tedavının mumkun olmadığı yerde, psıko lojık tedavı en etkın yoldur ve ılacın adı da, . Nietzsche'ye gore 'dın'dır Uyuşturucu et kısı olan bu dacın etkılerı hareketsızlık, oruç tutma ısteğı, nefısten kaçış, sureklı uy kudur Derın uyku, auların yokluğu ve 'hıç'le butunleşme' 'Hıç', tanrıdır. Ancak çılecı ıdeal ler ve bunların en onemlı urunu dın, ın sana sadece kendıne ezıyet ederek, ruhun vucuda olan bağımlı lıklarından kurtarıl masını tavsıye etme mıştır Kendıne su reklı ezıyet, her baba yığıdın başarabtlece ğı bır ış olmadığın dan.acılardankurtul mak ıçın ruhban sınıfı kolay ve çekıcı çareler de yaıalnuştır Bu çu relerdekı dahıyanelı ğe hayran olmamak clde değıldır tek duze faalıyetlerın mekanık faalıyetlerın yuceltılmesı; çalışmanın kutsallaştınlması. tnsanı sureklı meşgul edecek bu tur ışler sıkıntı ve sorunlarını kendısıne unutturacaktır. tktıdar olmak ıradesı kım olursa olsun sefıl ve sıradan da olsa herkeste vardır Bu nun tatmını de kuçuk mutluluk reçetelerı ıle sağlanmıştır Dığerıne olan sevgı, mer hamet yardımsever kuruluşlar vs bun ların ıçınde en etkdı olanlardır Bunlar sa yesınde, kuçuk ınsan da kendıne guven, dığerıne karşı ustunluk hıssetmıştır. Nietzsche'ye gore çılecı ıdeallerın, dınle rın, ruhban sınıfının muspet tesırlerı bura ya kadardır Haset duygularının yonu de ğıştırdmış, ınsanın sıkıntılarına çareler bu lunmuş sağlıklı olanlar sağhksızlardan tec rıtedılmıştır Ancak çılecı ıdeallerın temsılcılen bun larla yetınmemıştır Insanlığın uzerınde tam bır hakımıyet tesıs edebılmek ıçın, ın sana aşıladıkları suçluluk duygusunu bır anlamda azdırarak, ona aularının sebebı nın doğuşundan bıle once olduğunu, ken dısının bır gunah urunu olduğu fıkrını aşı lamışlardır Hayat, ınsana verılmiş bır cezadır; bu dunyada ınsan kendıne ne kadar acı çektırırse, o olçude gunahlarından arınır. Obur dunyaya gunahsız varmanın yolu buradan geçmektedır Nıetzsche ıçın duyguları azdırmanın cn ala yolu tespıt edılmış ve bu sayede ınsan oyle bır hale gel mıştır kı, gunahlarından bır an evvel arın mak, otekı alemde huzura kavuşmak ıçın çektığı acılardan adeta zevk alır hale gel mış, ustune ustluk, acı, daha çok acı ıste mıştır Gunah ceza ıkilısi sayesınde kılıseler ınsanlık uzerinde hakımıyetlerını kurmuşlardır. Ve artık, bızzat hayatın yok ol ma tehlıkesı mevcuttur Sade suru ınsanı değıl, guçlu, sağlıklı, hayata yon veren kışı ler de buyuk bedbınlığe kapılır olmuşlar dır Modern zamanlarda çılecı ıdeallere nasıl karşıçıkılmıştır? Nietzsche'ye gore çılecı ıdeallere karşı verılen mucadele, ancak onun dış goruntu lerınekarşı olabılmıştır Ozuneılışememış tır Tabıı bılımler çılecı ıdeallerın sıvrı ta raflarını torpuiemış, olsa olsa, ona aldatıcı yenı bır anlam, asıl bır goruntu kazandır mışlardır Bugun, tabıı bılımlerın vardığı nokta, ınsana evrenın karşısında cskısıne nazaran daha kuvvetle bır hıç olduğunu hıssettirmek olmuştur. Atnaç yıne, ınsana zavallıhğını unutturabılmek, onu oyala maktır Bılım ve bılım adanılarının çılecı ıdeallere karşı alternatıf bır ıdealı olmamış tır Çozum burada değıldır Tabıı bılımler le beraber çılecı ıdeallere karşı çıkan felsefı akımların da, bu ıdeallerı yok ettığı soylene mez Tersıne, bu akımların temsılcılen, her ne kadar bunların tam karşısında yer aldık larını soylemekte, tanrı tanımaz olduklarını ıddıa etmektelerse dc, Nıet/sche'ye gore bunlar, çılecı ıdeallerın en son vc en gclış mıştcmsılcılerı, aracıdırlar Bu zevatın yaptığı, çılecı ıdeallerın ebedı hakıkate tapınması karşısında, bılınmeycne tapmaktır Ama bu da bır hakıkat arayışı, hıçlığın tek hakıkat olduğu ıddıasıdı r Nıetzsche'nın ıfadesı ıle, mutlaka bır ha kıkate varma ıradesı var oldukça bu çdecı ıdeallerın o/udur çılec 1 ulcallı r ınsanın yakasını bırakmayacakıır Hakıkate varma ıradesının terkcddmcsı vc hakıkatın bır so ru halınde zıhınlere yerleşmesı, gelecek yuzydlann sorunudur ve bu oyun yuz per dedeılerdeoynanacaktır Nıetzsche'nın son yargısı, çılecı ıdealle rın olmaması halınde ınsanın varlık nedenı karşısında çaresı? kalıp, boşluk ıçınde yu varlanıp gıdeceğı, bu boşluğun açıklana mazlığı karşısında kendını yok etme surecı nı başİatacağıdır Acı çeken bır varlık olan ınsan, acılarına bır anlam vermek ıstemıştır Kahredicı olan, acının varlığı değil, nedensiz acıdır. Çılecı ıdealler ona bu anlamı he dıyeetmıştır Belkı bu anlam ınsanı hayata karşı kus turmuş, hayattan nefret ettırmış, kendın den tıksınır hale getırmıştır Ama yıne de, ona yaşaması ıçın bır amaç tcmın etmıştır Zorlukla kabul edılse de bu, bır hıç'e var ma ıradesıdır Ama bu, hayatın yınelenme sını sağlayan, ınsanı kurtaran bır ırade ol muştur Insan çaresızlik yerıne, 'hıç'ı tercih etmıştır Nıetzsche, tanıtmaya çalıştığımız bu ese rınde tarıhı olaylar kronolojısını takıp ede rek ço/umlemelerını yapmamıştır Her hangı bır bolumde ele alınan kavramlann açıklanmasında yer alan tarıhı donemler dığer bolumlerdedeyerlerını alırlar Dola yısı ıle eş zamanlı kavramları bulmak oku yucuya aıttır Nıetzsche duşuncesıne kolay aşına olmak ısteyen okurlar ıçın aşağıda ya pılan donem kavram kronolojısının faydalı olabıleceğı duşuncesındeyım Toplu halde yaşanılmaya başlanan ılk donemler ıyı kotu karşıtlığı, ınsan tabıatla butunleşmış olarak ıçgudulerıne gore harc ket edebılıyor, ılk borç alacak ılışkderınc bağlı olarak gelışen tabıı hukuk, buyuculer llk medenıyetler Seçkıncı toplumlar, ıyı kotu karşıtlığı devam edıyor Çoktanrılı dınler, yazılı hukuk gelışıyor, ınsan tabıatı na gore hareket etmeye devam edıyor, gu nah fıkrı olmadığı ıçın gunah ışlenmıyor, ılk fılozoflar Barbar akınları, ıstılalar, ılk medenıyet lerın çokuşu donemı tyı zalım karşıtlığı one çıkıyor, kışıler tabıattan ve ıçgudulerın den zorla uzaklaşıyor, tek tanrılı dınler Feodalıte.kılıseler hakımıyeti Iyı zalım karşıtlığı hakım, ınsan kendıne acıyor, ha yat obur dunya ıçın hazırlık donemınden ıbaret, tabıat ve ıçguduler gunahların sebe bı, gunah ve vıcdan azabı Yenı zamanlar Son fasddakı hukumler başka şekıllcrdedevam edıyor • SAYFA 13 Metzsctekronolojlsl