Katalog

Karanlıkla düello eden mumlar Cam Fanusun Altında / Anais Nin / Çeviren: Zennur Kocataş / Can Yayınları / 111 s. / CKK Kod: 021.436 \\| I \\l M\ TUNCAAMUN Ülkemiz okuru ünlü Fransız yazar Anais Nin'i (19031977), kimi dergilerde zaman zaman yayımlanan erotik öyküleriyle tanıyor daha çok. Ne yazık ki Nin, yayıncı ve okur açısından, herhangi bir erkek dergisinin "teferruatı" olmanın dışında pek bir anlam taşımadı yakın zamanlara kadar. P.enemecilerimizin, günce yazarlarımızın, eleştirmenlerimizin bazılarına da haksızlık etmeyelim... Andılar Nin'i, sözünü ettiler, alıntılar yaptılar, en az kendisi kadar ünlü Günceler'inden dem vurdular. Ama yine de hak ettiği ölçüde tanınmadı Türkiye'de Anais Nin. Tanındıysa da orijinal metinleri okuyabilenlerin dışındayeteri kadar "bilinemedi". Melankoliniriy dahüiğin sınırlannda gezinen öyküler: Cam Fanusun Altında \ı rı\ı>\ i Birkaç yıl önce Yol Yayınları tarafından dilimize kazandırılan Aşk Yuvasında Bir Casus, bir "ilk kitap" olarak fazlasıyla şanssızdı ve hemen hiç ilgi görmedi. Erotizm meraklıları bekledıklerini bulamadılar! Sonra Afa'dan Yeni Duyarlılık geldi. Nin tarafından bizzat derlenmiş bu kitap belirli bir yankı ve karşılık buldu. Erkek ve kadın dünyasına ilişkin tezleri açısından "gecikmiş" bir tartışmaya da yol açtı. Belirgin bir "ısınma" gözlendi. Geçen günlerde Anais Nin cephesinde yeni bir adım atıldı ve yazarın 1948'de ilk kez İngihere'de yavımlanan Cam Fanusun Altında (Under a Glass Bell) başlıklı öyküler toplamı vitrinlerdeki yerini aldı. Hemen vurgulayalım, Can Yayınlan'nın, "Anais Nin'in Günceler'ini de sırasıyla yayımlayacağız" biçimindeki duyurusunu, bir "müjde" olarak kabul ediyoruz. Cam Fanusun Altında, 13 öyküden olusuyor. Nin, "Sunuş" bölümünde, öykülerin bazılarının, ün kazanan ve "günümüzdeki" yaşamı etkileyen kişiler hakkında olduğunu belirtiyor. Edebiyat tarihindeki yeri, Henry Miller'in hemen yanı başı olması gereken Nin, kimi etkilcnmelerinin ve etkilemelerinin öykülerini yazmış gerçekten de Belirgin gerçeküstü nitelikler ve iç diyaloglar taşıyan insanların, derinliğine yapılan, labirentleri göze alan macaralı bir yolculuk Cam Fanusun Altında. Bu yolculukta, sevinç adalarına çıkıyor Nin. Sözcüklerin tutkusu üzerinde çıplak ayakla yürüyor, labirentlerin sokaklarında huzur içinde dolaşıyor. Denir ki: "Doğa kadar çıplak ve en az onun kadar masum." Damarlarının içinde, "köklerin özünü, kaktüsün sütünü, gümüş kayın ağacının cıvadan damlalarını" duyuyor yazar. Özellikle "Yüzenev", "Cam Fanus Altında", "Mohikan", "En Hasta Gerçeküstücü Benim", "Ragtime" gibi öyküler, insanoğlunun sessiz patlamasına, şok olmadan, şiddet olmadan, uyanış olmadan gerçekleşen "yüzey patlamasına" dönük. "Yalnızca nabız atışlan ile sürüklenmek, yükselmek ve dibe çekilmek." Solgun bir ruhun izleri... Sevenleri için her zaman derin bir hüzün kaynağı olacak, aşklarının ve sevecenliğinin kafesi içinde tutuklu bulunan sevgili kızkardeş. Boşluğun kopyacısı. Oyunu, izleyicilerden ayrılmış bir sahnede değil, tam ortalarında oynayan; oyunun izleyicinin kendi içinde oluştuğunu hissettiren tiyatrocu. Her zaman, kendisini basjadığı yerde bulmayacağını biliyordu Anais Nin. Pencerelerini kapattı, mumların ışığında yasadı. Ve güzel düşlerinden başka bir şey görmedi. Cam Fanusun Altında, Nin'i az çok tanıyanlan oldukça saşırtacak biçimde, melankolinin, deliliğin, dahiliğin sınırları arasında gidip geliyor. "Yüzenev" adlı öyküde anlatıldığı gibi, belli bir karabasan yaşayan marjinal' bir nehrin öyküsü. Uyumsuz bir iklimde dolaşân teknenin çıktığı umutsuzluk yolculugu. Önündeki karanlık, ardındaki karanlıktan daha koyu. Sevinç adalarında dolaşıyor Nin ve sevinç adalarından uzaklaşıyor. Daha doğrusu süzülüyor... Sürgüne! Kitabın son iki öyküsü "Hejda" ve "Doğum"un diğerlerinden farklı çizgiler taşıdığını belirtelim. Nin bu öykülerde çoğumuza tanıdık geîecek "duyarlılıkların" altını çizmiş. Bir kadın portresi. Sonra bir kadın portresi daha! Geçitlerden ve kadın benliğinin itmeye, koparmaya, kaybetmeye karşı koyın parçasından söz ediyor. Anais Nin'in elimizdeki kitabı, karanhğı asla yenemeyen ama karanlık ile "tedirgin" edici düellosunu sür düren mumları anlatıyor tam anlamıyla. Tempolu ve hüzünlü bir müzik de denilebilir. Bir akış, bir süreklılik. Bilinçaltından, uykuyla uyanıklık arasındaki durumdan, "yart karanlığın resımli dünyasından" kaynaklanan yaratıcılık. Uzun zamandır gömülü duran bir hazineyi "ışığa" çıkaracak kürek ve anahtar Nin'in elinde. Güncelerin, psikoterapinin ve gerçeküstü çizgilerin ustası kendi derinliklerinin de farkında kuşkusuz. Çok kapsayıcı bir alıntıyla bitirelim: "Dışarıda yaşlı bir adam heyecanla keman çalıyordu, ama kemandan hiç ses çıkmıyordu. Adam sağırdı. Çalgısından müzik dökülmüyordu; müzik yoktu, ama titrek hareketlerinden sızlanan küçük çığlıklar kaçışıyordu." D K İ T A P T A N B İ R B Ö L Ü I ... Bu sessizlikte ve beyazın birleşiminde bitkiler, kıvrılıp, bükülerek insana ve gezegenlere dönüstüler. Kılıçbalıkları kulelcri deldi, ağaç kavunundan dolunay, lavlardan olusan gökyüzünde dolaştı, susamı; gözler dallarda kirazlar gibi sallanıyordu. Otlarda oturan küçük kuşlar, yemek istemiyor, yumuşak bir başkalaşım ezgisinden başka bir sarkı söylemiyorlardı ve gagalannı her açtıklarında örümcek ağlı v renkli camlı percereler, yılana ve sülfür kurdelalarına ayrışıyordu. Işık küflenmi; mezarların kalın kabuklarından içeri süzUldü. Hiçbir kirpik ona engel olamaz, hiçbir gözyaşı onu bulandıramaz, hiçbir gözkapağı onu perdeleyemez, hiçbir uyku onu dağıtamaz, hiçbir unutkanlık, insanı ne eece ne d< gündüz olan DU yerden kurtaramazdı. Batık, bitkı, kadın sonsuza dek açık gözleriyle, aynı derecede bilinçli, bu birleşme, bu duraksız kendinden geçi; karşısında şajkın ve çekingendi. Çevremdeki havayı, akciğerlerin deri vazolarına çekerek, şimdiki zamanda soluk almaya son verdim. Üç çeyrek perde bir soluğun buğusunu, kalp atışlarının hafif piramidini üfleyerek soluğumu sonsuza doğru verdim... Her zaman, kendisıni başladığı yerde bulmayacaflını billyordu Anais Nin. Pencerelennı kapattı. mumların ışığında yaşadı. S A Y F A a CUMHURİYET KİTAP SAYI