Katalog

“GÖKYÜZÜ” YAZILARI 10. YILINI DOLDURDU! Mayıs, Ay ve göktaşı zamanı 1998 Ocak ayından beri (sayı 563) gök olaylarını yazagelmekteyiz... Saygı ve teleskoplu nice uzun onlu yıllara... Mayıs ayında: 5 mayısta göktaşı yağmuru, 10’unda Ay Marsı örtecek, 12’sinde Al Regulusu örtecek, 13’ünde AySatürn birarada, 21’inde Ay Antaresi örtece, 23–5 arası doğuda Güneş batıda Ay, 27’sinde Ay Neptünü örtecek, Yaz saati uyguması batıdan uzaklaştırdı, Güneş sakinliğini sürdürüyor, 2009 Dünya Astronomi Yılı etkinlikleri. Hasan H. Esenoğlu, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü, [email protected] 2008 Mayıs ayında gök olayları günlüğü gün saat 5 04 Göktaşı yağmuru 5 15 YENİ AY 6 06 Ay Yer’e en yakın (357 bin 770 km) 10 17 Ay’ın 0.2 derece güneyindeki Mars Ay tarafından örtülecek 12 07 İLK DÖRDÜN 12 22 Ay’ın 1.2 derece kuzeyindeki Regulus Ay tarafından örtülecek 13 03 Satürn Ay’ın 3 derece kuzeyinde 14 07 Merkür–Güneş açıklığı en büyük (Doğu 22 derece) 20 05 DOLUNAY 20 17 Ay Yer’e en uzak (406 bin 400 km) 21 02 Ay’ın 0.2 derece kuzeyindeki Antares Ay tarafından örtülecek 27 06 Ay’ın 0.6 derece güneyindeki Neptün Ay tarafından örtülecek 28 06 S O N DÖRDÜN Geçtiğimiz ayın son haftasında saatlerin 1 saat ileri alınması ile yaz saati uygulamasına geçildi. Faturalı–elektrikle aydınlatmanın yerini olabildiğince sıfır masraflı–gün ışığı alması amaçlanmakta. Yaz saati uygulaması ile, boylam başlangıcından (İngiltere–Greenwich’ten ve sıfır saat) doğal uzaklığından (2 saat uzakta yer almamızdan) bir saat daha uzaklaştık. Sanal da olsa daha doğuya ötelendik... Çok az lekeler görünmeye başlasa da Güneş’imiz uzun süredir hiç lekeli durumunu sürdürüyor. Güneş olaylarını Yer’den aylık olarak http://astronomi.istanbul.edu.tr/gunesgozlemaylik.php ve uydudan saat–saat http://sohowww.nascom.nasa.gov/ adreslerinden izlenebilir. GEZEGENLERİN İLGİNÇ GÖRÜNÜMÜ Ay Mars’ı örtecek: 10 Mayıs gündüz saat 17’de ilkdördüne yakın evredeki Ay, 0.2 derece güneyindeki Mars’ı örtecek. İki gökcismi güneyde ufuktan 70 derece yüksekte Yengeç (Cancer) takım yıldızında yer alacak. Tutulmanın başlangıcı gün içinde olduğundan görülmesi zor ama Güneş’in 20:10’da batmasından sonra tutulma olayının evreleri ve ikilinin yakın konumu görülebilir. Ay–Güneş mesafesi 100 derece kadar yeterince ayrık, Ay çıplak gözle görülebilir ama Mars ve dolayısıyla örtülmeyi görmek zor. Acaba dürbün veya teleskop ile Ay’a yakınlığından dolayı gündüz de olsa Mars ve örtülme görülebilir mi? Meraklıları için işte güzel bir uğraş. Örtülmenin görüleceği yerler: Kuzey Afrika, kuzeyi hariç Avrupa, Güney Asya. Bir sanal görüntüsü takvim resimde verildi. Ay Regulus’u örtecek: 12’inde akşam saat 22’de ilkdördün evredeki Ay, 1.2 derece kuzeyindeki Aslan (Leo) takım yıldızının en parlak yıldızı (1.3 kadir) Regulus’u örtecek. İki gökcismi güneybatıda ufuktan 38 derece yüksekte yer alacak. Örtülme olayı ve ikilinin yakın konumu batıncaya kadar 2 saat süreliğine izlenebilir. Örtülmenin görüleceği yerler: Güney Amerika’nın güney bölümü ve Antartika’nın bir kısmı. Bir sanal görüntüsü takvim resimde verildi. Ay–Satürn birarada: 13’ünde gece yarısından sonra saat 03’te Satürn, ilkdördün evredeki Ay’ın 3 derece kuzeyinde yer alacak. Ancak ikili o saatte batmış olduğundan görülemez. 24:30 ve öncesi yani 12 Mayıs Pazartesi akşamından itibaren ikilinin bu yakın konumu görülebilir. İkili batıda ufuktan 13 derece yüksekte Aslan takım yıldızında görülecek. Satürn’ün parlaklığı 0.6 kadir ve bir sanal görünümleri takvim resimde verildi. Ay Antares’i örtecek: 21’inde gece yarısından sonra saat 02’de dolunay evredeki Ay, 0.2 derece kuzeyindeki Akrep (Scorpius) takım yıldızının en parlak yıldızı (1.1 kadir) Antares’i örtecek. İki gökcismi güney tarafta ufuktan 19 derece yüksekte yer alacak. Örtülme olayı ve ikilinin yakın konumu 20 Mayıs Salı akşamı örtülme saatinden önce ve sonrasında gökcisimlerin batımına kadar izlenebilir. Örtülmenin görüleceği yerler: Güney Amerika’nın doğu kısmı büyük bölümü ve Afrika’nın güney bölgeleri. Bir sanal görüntüsü takvim resimde verildi. Ay Neptün’ü örtecek: 27’sinde sabah saat 06’da sondördün evredeki Ay, 0.6 derece güneyindeki Neptün’ü örtecek. Ancak bu saatte Güneş doğmuş olduğundan örtülme görülemez. Güneş doğmadan önce mesela 05:30’da ve öncesinde ikilinin yakın konumları izlenebilir. İki gökcismi güneyde ufuktan 33 derece yüksekte Oğlak (Capricornus) takım yıldızında yer alacak. +7.9 kadir parlaklıklı örtülen sönük gezegen ancak teleskop ile görülebilir. Örtülmenin tamamının izlenebileceği yerler: Afrika’nın kuzey yarısı, güneydoğu Avrupa ve Asya’nın batısı. Bir sanal görüntüleri bu sayfada resimde verildi. NİSAN AYINDA GEZEGENLER CBT 1102/10 2 Mayıs 2008 Merkür, sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya Güneş battıktan sonra batıda ufka yakın görülebilir. Gezegen ay boyunca Güneş’e önce yakın sonra da uzak konumda bulunacak. Merkür akşamları Güneş battıktan hemen sonra kısa süreliğine kuzeybatı tarafta ufuktan en fazla 16 derece kadar yüksekte (özellikle ayın 14’ünde) Boğa (Taurus) takım yıldızlarında görülecek. Merkür’ün parlaklığı görülme süresince –0.8’den +3.7 kadire kadar çok geniş bir aralıkta giderek sönükleşecek. Gezegen, şişkinay, sondördün ve ince hilal evrelerde teleskop ile izlenebilirde... Merkür ay sonuna doğru ufka Gök atlası, 15 Mayıs akşam saat 23:00 için verildi. Ay boyunca gök cisimlerin konumlayakın olacağından görülmesi zor olacak. rını bulabilirsiniz. Bu sanal gök atlasını yukaSanal oluşturulan takvim resimde 6–8 Mayıs rıdaki tarih ve saatte gerçeği ile karşılaştırmak arası günlerde pembe renkte görünen gezeuzayı kavramada yararlı olur. Gök atlasına gökgen Merkür’dür. yüzüne bakar şekilde doğru yönlerde yukarıya Mars, ay boyunca Güneş’e yaklaşacağınkaldırarak eşleştirmek yeterli. Yapay cisimlerden dan görülme süresi azalacak şekilde akşam saİridium uydularına www.satobs.org/iridium.html adatlerinden itibaren gece yarısına kadar 3 saresinden bakılabilir. Ayrıca, ülkemizin ve Türk gökbilimat süreliğine görülebilecek. Gezegen 1.2 kadir cilerimiz de yer aldığı bir NASA projesinde uzay parlaklığında giderek sönükleşecek ve gökTürkiyemiz dahil tüm dünya üzerinden aralıksız–24 saat taranmakta, ülkelerde konuşlandırılan teleskoplarca her türlü hareyüzünde güneybatıda sırasıyla İkizler ketli cisimler de yakalanabilmekte. Uzay meraklılarına günlük canlı (Gemini) ve Yengeç takım yıldızlarında yer yayın tadında işte en güzel bir heyecan uğraşısı: www.rotse.net/cgi– alacak. Mars ufuktan en fazla 57 derece gibi bin/thumb.pl?scope=3d&dates=080316& thmon=0&tlas=Alltla&tla2find=&sorttyoldukça yüksekte (özellikle akşamları erken pe=file. Gök atlasında ayrıca Büyük Ayı (Ursa Major), Küçük Ayı (Ursa Minor), Kutup yıldızı saatte) görülecek. Gezegen ayrıca şişkinay (Polaris) ve bu sayfada adı geçen burçlardan bazıları da verildi. Gök atlasında yer alan ve hep gökyüzünde kalan Büyük Ayı takım yıldızını gece uzun evre görünümünde olacak ki teleskoplu okusüre ile yer değiştirdiğini ara ara izlemek aslında Yer’in göreceli ne yöne döndüğü bilgisini gözlemleyerek/deneyleyerek öğrenmede öncelenebilir. yuculara ilginç gelebilir. Takvim resimde 9– Büyük Ayı takım yıldızından itibaren 5 çarpanı uzantısında yer alan Kutup yıldızını ve oradan da yere doğru indirilerek bulanacak kuzeyi ve sonrası di11 arası günlerde görünen kırmızı gezegen ğer yönleri bulma nostaljisi de yaşanabilir. Mars’tır.