Katalog

KENT KÜLTÜRÜ Türkiye’de bilim isteyen var mı? Bu soruya bilim alanında üretici olanlar “var” diyebilir. Ciddi hiçbir şey yapmadan akademik sistemin unvan verdikleri de “var” diyeceklerdir. Bazıları yurtdışında hakemli dergilerde çıkan makalelerinin sayısını söyleyebilirler. Ne var ki böyle yanıtlar soruyu ortadan kaldırmıyor. Kişilerin yaptıklarını değil, toplumun bilim isteğini sorguluyorum. Bu soruyu iyi niyetli, safsata yapmayan geçek aydınlara ve herhangi bir dış odağın sözcüsü olmayanlara sormakla yetiniyorum. Doğan Kuban Bu bilgi yavanlığının nedeni toplumun bilgisizliğine dayanan kurumsal ve örgütsel cehaletten kaynaklanan bilimsel motivasyon eksikliğidir. Halktaki merak yoksulluğu, yönetenlerde de vardır. Bilgi yoksulluğu, yirmi milyonu aşmış öğrencisi olan ve market gibi üniversite açılan bir ülkede nasıl oluyor? Bu, öğretimin bilgi dışında bir amaca yöneltilmesi ile olabilir. Olasılıkla filleşmiş bir yüzeysel bir eğitim örgütlenmesi gerçek öğretimin yerini aldığı için olmaktadır. Eğer öyle olmasaydı Türkiye'nin mangalda kül bırakmayan kültür kurumları, tarihçileri ve hatta eği19. yüzyıl sonuna kadar bir komedidir. Kaldı ki okul açmakla toplumun bilimsel gelişmesi paralel olgular değildir. Onun için Roger Hahn bir İkinci Devrimden sözeder. Bu bütün ulusal sınırları aşan ve bilime dayalı bir sosyal transformasyondur. 17. ve 18. yüzyıllarda bilimi yaratanlar ve onunla ilgilenenler toplumların yüksek sınıflarıydı. Oysa 19. yüzyıldan sonra bilim üretenler ve bilim müşterisi olanlar orta sınıflardan gelmişlerdir. Dar fakat bilime ilgi duyan yüksek sosyetenin yerini bilim kurumları almaya başlamıştır. Bilimsel gelişmeye paralel bir ihtisaslaşma ise bugün aşinâ olduğumuz durumdur. Bu aynı zamanda bütün bilimsel disiplinler de uluslararası standartları yayan üniversite ve araştırma enstitülerinin yaygınlaşarak ve onlara Avrupa toplumları tarafından sahip çıkılarak gerçekleşmiş olan bir devrimdir. (The anatomy of a scientific institution: the Paris Academy of Sciences, 16661803, University of California Press, 1971, 275 ff. Nakleden I. Bernard Cohen, Revolution in Science, Harvard University Press, 1985, 97 f) ki yeni tarih atlasını gördükten sonra böyle bir soru sorma gereğini duydum. İki atlas şunlar: 1) Robert H. Hewsen, Armenia, A Historical Atlas, The University of Chicago Press, 2001; 2) Rouben Galichian, Historic Maps of Armenia, The Cartographic Heritage, I.B. Taurus, 2004 Her iki kitabın Ermeni diasporasının tezleriyle ilişkisi açık. Özellikle birincisi İ.Ö. 70 yılında Büyük Tigran'ın sınırları Hazar Denizi’nden Filistin'e kadar uzandığı savlanan hayali devleti Biz neden yapamıile başlayan ve çok ayrıntılı ve özenli bir kartografik sunuşla yoruz? Yüzü aşkın Kayseri'den Hazar Denizi'ne kaüniversitesi (neye dar her dönemde var olan bir Erüniversite diyormeni ülkesi imgesi yaratıyor. Busak!) ve on binlerrada başka etnik gruplar, başka ce öğretim elemanı egemenlik alanları ile örtüşen alanlarda Ermenilerin yaşadıkla(neye öğretim elerı kentler özel olarak vurgulanamanı diyorsak!) ve rak iki bin yıllık bir coğrafitarihi bir sahne yaratılmış, Haritalar 75 milyon nüfusu o kadar akıllıca hazırlanmış ki, ile Türkiye CumhuSasani, Roma, Bizans, Arap, Selriyeti'nin sınırları çuk, İlhanlı, Türkmen, Osmanlı içinde Türkiye tari dönemleri coğrafyaya bir türlü egemen olamıyorlar. hi coğrafyasına Fakat yazımın konusu Ermeilişkin bu ayrıntıda ni şovenizmi ya da kitapların ve mükemmellikte ideolojik içeriği değil. Ermenilerin yaptıkları yayınların Türkiherhangi bir atlas ye'de tasvip görmediğini, ne sayayımlanmadı. yısal verilerde ne de yorumlarda Bir 'consensus' olmadığını da biliyorum. Soru basit: Biz neden yapamıyoruz? Yüzü aşkın üniversitesi (neye üniversite diyorsak!) ve on binlerce öğretim elemanı (neye öğretim elemanı diyorsak!) ve 75 milyon nüfusu ile Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırları içinde Türkiye tarihi coğrafyasına ilişkin bu ayrıntıda ve mükemmellikte herhangi bir atlas yayımlanmadı. Bu iki şekilde yorumlanabilir: Türkiye'de böyle bir atlas hazırlayacak bir bilim adamı yoktur, ya da Türkiye'de böyle bir atlasa gereksinme duyulmadığı için böyle bir olanak kimseye sunulmamıştır. Türkiye Cumhuriyeti tarihini lekelemek ya da kötülemek isteyenlere verilen araştırma paraları doğru dürüst bir tarih atlası için bir türlü bir araya gelememiştir. İ CUMHURİYETİ SÖKÜM TAYFALARI Osmanlı çağı ne birinci ne de ikinci devrimi yaşadı. Devletin yıkılma nedeni de budur. Bir savaştan yeni çıkan ve okuma yazma oranının %7 10 arasında olduğu Türkiye'de 1923 ile 1939 arasında bütün bunların olmadığını söyleyip duran birtakım kendilerinden menkul aydınlar, Rönesans'tan 19. yüzyıla uzayan bir düşünce ve bilim devriminin 15 yılda neden gerçekleşmediğini soruyorlar. Bunlar tarih bilmeyen ve Cumhuriyeti sökmekle görevlendirilmiş söküm tayfalarıdır. Türkiye'de Osmanlı dönemi cehaleti884962 yıllarındaki Erken Bagradid dönemi 87. Ermeni ülkesini nin temsilcileri ve onların payandaları olan gösteren harita safsata uzmanları Avrupa'nın bilim devritim ve dış işleri bakanlıklarının duyarlı olması gereminin ikinci aşamasını gerçekleştireceklerini düşünüken mensupları turistlere davet çıkarmak için yayınyorlarsa aldanıyorlar. Kaldı ki böyle bir niyetleri zaladıkları içeriksiz, kötü tasarlanmış, fakat şık masa kiten olamaz. Avrupa birinci bilimsel devrimi kilise öğtaplarının birkaç tanesi yerine bilimsel ölçütlerle haretisine karşı çıkarak gerçekLaik Amerizırlanmış bir Türkiye tarih atlası yayınlanmasına leştirdi. Bununla bütünleşen ka ve laik sponsorluk ederlerdi. ikinci devrimden önce kiliseyi politikadan uzaklaştırdı. Avrupa, Laik OSMANLI MİRASI Avrupa bilimsel devrimi, olmayan 1970'li yılların başlarında Moskova'daki bir ICOdinin hegemonyasını kırmaİslamı neden MOS Kongresi’ne Ermeniler tarafından Türkiye'deki nın öyküsüdür. Bilimsel devErmeni yapıtlarının tahrip edildiği bağlamında bir istiyorlar? rim laik toplumun devrimidir. bildiri verileceğine ilişkin bir duyum alan Dış İşleri Çünkü 1.3 21. yüzyılda imamhatip ağırBakanlığı beni acele Moskova'ya gerekli yanıtı verlıklı bir bilimsel ortam sadece milyarlık bir mem için göndermişti. Öyle bir bildiri verilmedi. BeTürkiye'yi sömürgeleştirmek sömürge nim de bir yanıt vermem gerekmedi. Fakat bu olay isteyenlerin oyununu oynadevletin bazen ne denli duyarlı olabildiğini gösteriBatı’ya bir yanların savunabileceği bir yor. Nedense bu politik ve geçici duyarlılık, toplumdüşüncedir. Amerika Hunyüz yıl daha daki bilgi ve bilim boşluğunu doldurmak için hareketington projesini sayısız 'subhizmet te geçemiyor. versif' yöntemlerle gerçekleşBu duyarsızlık köklü bir Osmanlı mirasıdır. Bizim verebilir tirmeye çalışıyor. Laik Ameritoplum Avrupa'da Bilim Devrimi denen büyük enteka ve laik Avrupa, laik olmalektüel atılımın ortağı olmadı. Katip Çelebi'nin Koyan İslamı neden istiyorlar? Çünkü 1.3 milyarlık bir pernik, Galileo, Kepler, Newton, Huygens'den hasömürge Batı’ya bir yüz yıl daha hizmet verebilir. Biz beri yoktu. Ortaçağı kapatan Bilimsel Devrim'in sıherhalde Hıristiyan kilisesinin öcünü alıyoruz. Türkinırları, bazı bilim tarihçilerince bazen Rönesans'la ye'de Ermenilerin yaptıkları nitelikte bir tarih atlası Aydınlanma arasında genişletilir. 15 18 yüzyıllardaneden şimdiye kadar üretilemedi? 1950 den bu yana ki Avrupa düşüncesini yoğuran bu gelişmeler Türkiye devlet politikası ile din sömürüsü ilişkisini inceleyin. düşünce tarihine yansımadı. Yanıtını bulursunuz. Türkiye'de ordu dışında bir üniversite öğretimi MOTİVASYON EKSİKLİĞİ Bu yokluk neden kaynaklanıyor? Türk üniversiteleri, Türk tarihçileri, TÜBİTAK, Türk Tarih Kurumu, TÜBA gibi bilim kurulları (bilim kurumunu nasıl tanımlıyorsak), Türk Milli Eğitim Bakanlığı (neye milli eğitim diyorsak) ve bilim ve sanata yardım eden büyük filantrop ticaret ve sanayi kuruluşlarımız (neye filantropi diyorsak) böyle bilgi boşluklarını neden algılamıyorlar? Böyle bir yayınla karşılaştığımız zaman bu utandırıcı yokluk, konusunda tepki neden oluşmuyor? CBT 1070/2 21 Eylül 2007