Katalog

Astrofizik maktır. Anahtar soru ise şu: Bir şey hiçten nasıl var olabiliyor? • Ama siz aslında hiçten değil neredeyse hiçten yola çıktınız. İlk başta küçük taneciğiniz vardı. Bu nasıl oldu? Uzay ve zamanın içindemiydi yoksa? • Bu soruya yanıtlayabilmeyi çok isterdim. Evren bizim düşüncemize göre uzay ve zamanın henüz hiçbir anlam taşımadığı bir koşulda da bulunmuş olabilir. Ve bu ilkel kaosta genleşme alanıyla dolu minik tanecik kendi kendine oluşmuştur. Siz şimdi belki de uzay ve zamansız kaosun ne olduğunu soracaksınız ama ben sadece bilmediğimi söyleyebilirim. • Fakat umudunuz günün birinde zamanın kendi kendine ortaya çıkbğı bir teori bulmak öyle değil mi? • Bunun üzerinde çalışıyoruz. Bu çalışma daha büyük sorulardan birine yanıt verebilir. Görelilik teorisinde uzay ve zaman birbirine çok yakındır ve dört boyutlu uzay zamanı olarak birbiriyle kaynaşmıştır ama buna rağmen yine de tamamen farklı görünüyorlar. Niye? Niçin uzayla çok benzer olmasına rağmen yine de çok farklı olan zaman diye bir şey var? Bir fizıkçinin düşü, teorisiyle, belki de henuz uzay ve zaman arasında hiçbir farkın bulunmadığı bir ilk patlama öncesi bir alandan yola çıkmak olabilirdi. Daha sonra ise herhangi bir evrim biçiminde tabii ki henüz zamansız evrimin nasıl olacağı bilinmeden denklemlerde uzay ve zamanın kendiliklerinden nasıl oluştuğu okunabilmeli. Bu insan aklının muazzam bir zaferi oldu. • Bu tür bir teori bugün yaşadığımız zamanla ilgili sonuçlar da verir miydi? • Kesinlikle mümkün. Mesela ben, içinde bizim anladığımız anlamda bir zamanın bulunmadığı bir teorinin çok küçük bile olsa yeni bir alan getirmeyeceğinden eminim. Çok daha esaslı bir ilke bulmamız gerektiğini düşünüyorum. Uzay ve zaman daha derin bir zeminden gelen ikincil fikirler olmalı. EN TEMEL İLKEYİ ARAYIŞ • Derin zemin hakkında bir tahmin var mı? • Kimi bilim adamları örneğin 'kuantum' köpüğü" üzerinde çalışıyorlar. Fakat bu henüz araştırılmamış bir alan. • Bu 'köpük' nedir? • Sadece bizim anladığımız anlamda uzay zamanı barındırmakta. Bu köpük uzay ve zamanın parçalarını gösterecek kadar gözeneklidir. Ancak bu parçalar uzak mesafeden parlak bir uzay zaman gibi görünürler. • Bu bayağı çılgın geliyor. Modem fizik atomlan gitgide daha küçuk parçalara böldukten sonra şimdi uzay ve zamanı da parçalamaya başladı. Cn temelin arkasındaki temeli arama süreci aslında eninde sonunda bitiyor mu? •Mutlaka. Gerçekliğin temel parçaları ve temel kanunları herhangi bir zaman sonra bulunacaktır. Çünkü Newton'dan Einstein'a ve kuantum mekaniğe doğru bir kat aşağı inmek daha büyük bir kolayhğa atılan bir adımdı. • Doğru söylemek gerekirse "kolay" sözcüğü anlatbklannız için pek uygun duşmedi. • Dışarıdan sanki her şey zorlaşıyor gibi algılanıyor ama önemli olan gitgide daha az temel fıkir ve ilkelere bağlı olmamız. Ve bu gelişmeyi kolayhğa giden yol olarak gören, arayışın eninde sonunda biteceğine inanır. • En temel ilkeye ulaşüğınız zaman onu taruyabilecek misiniz peki? • Günün birinde bulacak olursak görebileceğiz tabii. Gerçeğin peşinde devam eden 3000 yıllık arayışla ilgili akla gelebilecek en tatmin edici sonuç şu olurdu: Dünyanın olduğundan başka türlü olamayacağı kanıtı. Çeviren: Nilgün Özbaşaran Dede Kara delik (bilgisayar tasanmı): Topaklanma dünyanm doğal durumu • Bu yanıt pek tatmin edici olmadı doğrusu. • Haklısınız ama daha fazla tatmin edici bir yanıtımız yok. Bununla birlikte teorimizin şu andaki durumu yeterince büyüleyici. İhtiyacınız olan tek şey genleşme alanıyla dolu küçücük bir tane. • Küçücük ne demek? • Yaklaşık olarak 10 üzeri eksi 30 cm. büyüklüğünde demek, bu aşağı yukarı milyarda bir atom çekirdeğinin milyarda birine eşit. Bu taneciği, enerjisi belki yarım kiloluk kütleye eşit olan bir alanla doldurduğunuzda şahane bir evren teorisi elde ediveriyorsunuz! • Peki genleşme alanıyla doldurduğunuz taneciklere ne oluyor? • Einstein denklemlerinde bizim bu tanecikleri inanılmaz bir hızla büyüten olağanüstü bir antiyerçekimi ortaya çıkar. Milyarda bir saniyenin, milyarda birinin milyarda biri kadar kısa bir anda muazzam bir şekilde genleşiyor. Bu genleşmenin sonunda ise taneciğimiz bir en az bir greyfrut büyüklüğüne ulaşır. • Ya sonra? • Genleşme alanının enerjisi daha sonra bugün bildiğimiz elektron, Quark ve nötrinolar gibi normal madde olarak parçalanıyor. Maddeyle dolu evren artık hep genleşmeye devam edecektir. Yerçekimi öte yandan toplayıcı bir etki göstererek maddeyi galaksi, yıldız ve gezegen olarak birleştirir. Ve böylece bizim bugün teleskoplarla gözlemlediğimiz özelliklerde bir evren ortaya çıkar. BİRAZ SİHİRBAZLIK MIVAR • Bu biraz sihirbazlık gibi geliyor kulağa. İlk başta sadece yanm kiloluk bir enerjiye sahip bir alan en sonunda ise tüm bir evren var. Enerji muhafazası gibi bir olay yok mu? • Var tabii. Çünkü burada söz konusu olan sadece genleşme alanının enerjisi değil yerçekiminin de enerjisidir ve bu da normalde negatiftir. Bu yüzden de yerçekiminden enerji soğurabilirler: Yerçekimi yapısında ne kadar çok negatif enerji varsa, madde yapısı o kadar fazla pozitif enerji alabilir. Ve genleşme sırasında meydana gelen de budur: Işın ve madde biçimindeki pozitif enerji büyürken yerçekimi biçimindeki negatif enerji de büyüyor. • Buna rağmen sanki hiçten bir şeyler yarabyormuşsunuz izlenimini veriyorsunuz. • Kozmoloji üzerine çalışbğınızda yapmak istediğiniz de zaten budur. Burada önemli olan evrenin neden var olduğunu ve niçin enerji barındığını açıkla Duyuru Rahmi M. Koç Müzesi'nde yaz aktiviteleri var Rahmi M. Koç Müzesi'nin objeler arasında geçmışle günümüz arasında yolculuğa çıkan ziyaretçiler, hafta sonlan da Lıman 2 buharlı gemisiyle Altın Boynuz'un farkını özel bir sefere çıkarak yaşarken, müzenin bahçesinde gerçekleşen Hareket Gunleri etkinliği ıle de Penny Farthıng bısikletinin gosterisi, klasik otomobıllerin muthiş motor sesine, yüzyılın icadı olan Ginger'ın kullanımına tanıklık ediyor ve 1926 Ford Model TT Bus ile müzenin bahçesinde tura katılabiliyor. Hafta sonlan günde dört kez müzenin rıhtımından demir alan 1936 yılına ait tarihi Liman 2 Romorkörü 2003 yılında başladığı Nostaljik Haliç Gezilerine kaldığı yerden devam ederek 40 dakika boyunca konuklarına farklı ve özel bir deneyim yaşatıyor. Tarihte de buharlı geziler yapmış olan Liman 2, geçmişi günümüze Haliç kıyılarında yaptığı seyrü seferle taşıyarak Altın Boynuz'un nostaljisini konuklarına hatırlatarak uzun süre hafızalardan silinmeyecek bir deneyim kazandırıyor. Rahmi M. Koç Müzesi Tel: 0212 297 66 3940 www.rmkmuseum.org.tr Fizikçi Einstein: Üzgiir iradeye yer yok Teorikçi Greene: ilk patlamada tahmin edilemez bir düzen söz konusu 953/14 25 Hazlran 2005