Katalog

lim i buzul çağına girebiliriz ıçrama Minneapolis ya da Moskova'nın Atitıta ya da Madrid'in nispeten sıcak ve emli hava koşullarına geçmesi anlamına eliyor. Kî KAT KAR YAĞIŞI Buz kitleleri yalnızca Grönland'da lan biteni su yüzüne çıkarmakla kalmaıp, dünyanın başka yerlerindeki duruma a ışık tutmaktaydı. Araştırmacılar kuzeyeki 10 derecelik ısınmanın Kuzey Yarıkü•'nin geniş bir kuşağında da geçerli olan ınma olayının bir parçası olduğunu ve bu ayın o bölgeyle çok daha uzağındaki yaşları körüklediğini öne sürüyorlardı. Grönland'da yıllık buz katmanlannın ılınlığı, gerçekten de kar yağışının bir yılı iki katına çıktığını gösteriyordu. Buzun içine sızan hava kabarcıklarının incenmesi başka bölgelerdeki nem artışı koısunda kestirimlerde bulunulmasına yarmcı oluyordu. Özellikle de kabarcıklann ndeki metan ölçümleri söz konusu baklık gazının ısınmayla birlikte atmosfere iO daha büyük bir hızla girdiğini belirtirdu. Buzullar belli dönemlerde çevreyle ili başka ayrıntıların gün yüzüne çıkartılısına yarayan ipuçlarını da içermekteydi. z gelimi, Asya'dan gelen tozları kapan z kitleleri sıklıkla esen rüzgarlann kayğını göstermekteydi. Buzun içinde uzaktaki volkanlardan ;rulan küller ve rüzgârla sürüklenen de: tuzu daha az olduğundan, araştırmacıbu rüzgarların sıcak dönemlerde daha cin olduğu sonucuna vardılar. Bu tür kaların listesi böylece uzayıp gidiyordu. Grönland buzul kayıtlannda ani ısınöykülerine yirmiyi aşkın kez rastlanktaydı. Tipik bir sıcak dalgasının patlak mesinden birkaç yüzyıl ya da bin yıl ıra, iklimde önce yavaş sonra hızla geliı bir soğuma meydana gelmekteydi. Dasonra bu düzen yalnızca birkaç yıl sübir başka sıcak dalgasıyla birlikte yeniı yinelenmekteydi. En uç noktalardaki ,uk dalgaları sırasmda buzullar Portekiz ılarına dek uzanmaktaydı. Ani buzul çağının insanlar ü'zerinde yaratacağı etkiler de kaçımlmaz. Beklenmedik sıcak dalgaları yeryüzündeki kimi bölgeleri daha yaşanılır kılarken, başka yerlerde boğucu koşullara yol açabilir. leri öteki verilerle birleştirdiler. Veriler yağmur miktarlanndaki ani değişikliklerin sıcaklıklardaki dalgalanmalara kıyasla çok daha ciddi tehlikelere neden olduğunu da ortaya koydu. Kuzeydeki soğuk dalgaları Sahra Afrika'sı ve Hindistan'da kuraklığa yol açtı. Yaklaşık 5000 yıl önce meydana gelen ani bir kuraklık, göller ve yeşilliklerle bezeli Sahra'yı günümüzün kavurucu çölüne dönüştürdü. Görünüşe bakılırsa, Meksika'daki Maya uygarlığı ve Orta Amerika'daki başka uygarlıkların sonunu getiren etmenlerden biri, 1100 yıl kadar önce söz konusu bölgede yaşanan kuraklıktı. Günümüzde Kuzey Pasifik'te yaşanan El Nino ve benzeri sıradışılıklar hava koşullarını beklenmedik kuraklıklar yaratacak denli değiştirdi. DÖNÜŞÜ OLMAYAN YER Gerek sıcak, gerek soğuk dalgaları ya da uzun erimli kuraklıklar olsun, geç mişte yaşanan hızlı iklim değişimleri temelde hep aynı nedenden kaynaklanmaktaydı. Bunların her birinde sıcaklık ya da herhangi bir başka fıziksel durumun giderek değişmesi iklimin temel itici güçlerinden birini gözle görülmeyen bir eşiğe sürükledi. Bu eşiğin aşıldığı noktada itici güçle birlikte iklimin kendisi de, genellikle uzun bir süre etkisini koruyan, yeni ve farklı bir duruma geçti. Iklim eşiğinin aşılması bir kayığm alabora olmasına benzer. Kayıkta otururken yavaşça bir yana abandığınızda kayık da yana yatar. Abanarak kayığı bir eşiğe sürüklersiniz. Belli bir noktadan sonra kayık artık eski durumuna dönemez ve az daha bir abanmayla alabora olur. Yazının devatnı arka sayfada 10 Daha kuru Şimdi yıkıntı halinde olan Vfking yerleşimi Küçük Buzul Çağı olarak bilinen soğuk dalgası sırasmda terk edildi. t GARLIKLAR YOKOLDU Kuzeydeki sert sıcak dalgaları ve sonalar, ortak bir nedeni paylaşmalarına şın, dünyanın başka yerlerinde farklı solar doğurmaktaydı. Grönland'daki soğuk ve nemli döıler Avrupa ve Kuzey Amerika'da özel: soğuk, kurak ve esintili bir hava yaraen, Güney Atlantik ve Antarktika'da haın anormal derecede sıcak olmasına yol ordu. Araştırmacılar bu yöresel özgeçmişleiksek dağlardaki buzullar, ağaç gövdeıdeki halkalar, göl ve okyanus diplerindriken polen ve kabuklardan elde ettik Zaman (Binlerce yıl önce) Daha sulak Maya yağmur tanrısınm 1100 yıl kadar önce bu uygarlığın çökmesine neden olduğuna inanılan kuraklıkla pek de bağdaştığı söylenemez. GeçmİŞ Bir Başlangiç mi? Ani iklim değişimleri oldum olası yeryiizü tarihine damgasını vurmuştur. Söz gelimi, Grönland'dan alınan buzul örnekleri sıcaklıklardaki şiddetli dalgalanmaların gezegenimizde yaklaşık 18,000 yıl önce ortaya çıkan son buzul ç ğını noktaladığını ortaya koyuyor. Meksika'nın Yucatan yarımadası göllerinden alınan çökeltiler içindeki fosil kabuklan ani ve şiddetli bir kuraklığın izlerini barındırıyor. Göllerde buharlaşan suyun miktarı yağış miktarını aştığında, kabuklardaki oksijen izotop larının oranında da bir fırlama oluyor. 932/13 29 Ocak 2005