Katalog

Kusura, bilirkişi değil, ancak yargıç karar verebilir Öykü ve ömeklerle kusur Çetın Aşçıoğlu (*) K usur hukukıkavramdır belırlemekve deıecelen dırmek yargılama sanatının ustalan yargıçldrın gorevıdır(ı) Büım us (akıl) ve yasalar boyle demesı ne der de uyguldma da yaygın yarüışlık (galatı meşhur) su rup gıder Yuksek mahkemeler bıle kusur bıhrhşının ışı dır dıye buyruk verırse doğru olana yonelme olanaksıs olmasa da deveye hendek atlatmak kadar guç bır ugraş Yargıtay da uygulamdrun yanlışlığını düe getırmeye başladığım yülarda alaylı olmasa bıle dudak bukulerek hafıfe alınmam zaman zaman karşüaştığım tepküer belle ğımde Yaş sırurını beklemeden emekh olmaya karar ver mıstım bır Hukuk Genel Kurulu toplantısında Kusur ko m&undakı goıvşleumı ymeleyerek zamanmızı almak ;ste mem ancak goruşlenmın doğrulucjunun bu gun kabul edıle ceğıne manıyoı um dıye kısa bır konuşma yaptım mayanlara büım ne gerek Yargıtay da uye olarak katüdıgım kurullarda bıraz basürmam bıraz da uygulamanın yanhşhğmın dorukta ol duğu olaylarda kusurla ügüı goruşlerım doğrultusunda zaman zaman ügmç kararlar çıktığı bır olgu ancak katü madığım kurullarda bu yolda karar çıktığına tanık olma dım tşte kusurun kısa bır oykusu dram mı komedı mf yorumsızuı 1 bumesı ve gıdışını ona gore duzenlemesı beklenemez ve da vacı kadma kusur yukleülemez gerekçesıyle mahkeme ka ranru bozmuştur Y o r u m Sorun davacıkadınınolmasıgerekendav ranışının yanı olçu alınacak soyut tıpın saptanmasında yoğunlaşmaktadır Büırkışüer kendı uzmarüık alanlannın bü güerıyle değü herkesın yapabüeceğı genel değerlendır meyle kusuru behrlemıslerdır Büırkısüerden adalet adına hukuk adına yargıç g±ıı değerlendırme yapması beklen memelıdır Onlar uzmanlık alanıyla ügüı teknüc konulaıda bügı vermek ve doğru saptamalar yapmakla yukumludur Kusuru ya da gerektığınde kusursuzluğu kanıtlama yuku oncehkle davacı ve davalınındır Nıtekım davacı tanı ğı kamyon ışmden anlanm az once aynı kaldmmda kanm Örnekler Şımdı büım ve sorgulayan us egemen olunca sonu cunu orneklerle gorelım 1Olay: Top oyununda davalınm ayağından fırlayan ayakkdbı davacınm yaralanma sına neden olmuştur M d h k e m e, büırkışı yanlann yaşlan ve ıçmde bulun duklan sosyo ekonomık koşullar nedenıyle davah kusurlu değıl dır dedıgı ıçın davayı reddet mıştır Y a r g ı t a y T4HD1993 12124/12533) davdhnın ayakka bısının ayagından fırlamaması ıçın gereklı ozenı gostermedığı gerekçesıyle mahkeme karannı bozmuştur Yo r u m Sorun kusurun bekrlenmesınde olçu alınacak soyut tıpm saptanmasında Ayak topu oyununun az çok tehlıke olasüıgı taşıdığı bır olgu bunu hemen her top oyna yan kışı kuçuk yaşından ıübaren deneyımlerle büebüecek durumdadır 0 halde çocukluk çağını aşmış her genç er kekten top oynarken ayakkasının ayagından (ırlayarak baş kalanna zarar vermeyecek onlemlerı alması beklenır Da valı bu soyut tıpe aykırı davrandıgı ıçın kusurludur Bır olayda yaşı ve ıçmde bulunduklan sosyo ekono mık koşullan gozeterek oznel değerlendırmelen yalnız bılırkışüer değü herkes yapabüır yargıçlar haydıhaydı Yar güamanın bır sanat olduğunu goz ardı etmeden Kaldıkı büırkışının açıkladığı yanlann yaşı {kusur eh lryeh ıçın ayrıca ıncelenebüır)ve ıçmde bulunduklan sosyo ekonomık koşullar oznel (subjeknf) nedenleroır Bu ve ben zer nedenler kusurun belırlenmesınde değü olsa olsa kusurun derecesı ve tazmınann (ya da cezanın) kapsamı be hrlenırken gundeme gelebüır Çunku kusur oznel degü nesnel verı ve oçulerle belırlenır (kusurun objektıfleştırü mesı) Ornek olayda büırkışıye başvurmanın ooyle dedıgı ıçın karar vermenın sakıncası açıkca ortaya çıkmaktadır Büırkışı kusurun belırlenmesınde hukuk bümının ongordugu koşullan kendı çalışma alanı olmadıgı ıçın bümek zo runda değüdırler Boyle olduğu ıçın de oznel durumlardan yola çü<arak yanhş yargüara ulaşümıştır 2Olay: Davacı kadın geceleyın kaldırımın ortasından yururken yolun kenanna park etmış kamyondan du şen çuvallann altında kalarak yaralanmıştır Ma h k e m e büırkısüenn (polıs ve ITU den) dava cı kadın da(yuklu kamyonu gorup de gereklı onlemlerı almadığmdan) %50 kusurludur goruşunu kabul ederek hu kumkurmuştur Y a r g ı t a y (4 HD19934823/11357), bu kadmm kamyondan çuvallann şu ya da bu nedenle düşebıleceğmı Ikı arkadaşım goruşlenmın duş konusu olduğunu gerçeklerle bdğdaşmadığını tutarh olmadığını açıklaya rak eleştudüer Ikıncı kez soz alarak goruşlenmın araşhrmalanmm buımsel kanıtlara dayandığını kaynaklarınu açıkladığımı aı kadaşlarımm da goruşlermm hangı bılınvsel kaynaklara da yandıgını açıklamalan gerektığım düe geürdım Yanıt ıl 1 gınçtı Otuz yühk yargıam yetmez mı Sorun sorgulamayan araştırmayan kafalarda Trafık Daıre Başkarüığı ndan emekh Kemal Ozıizn bır gun Yargıtay da çalışma odama geldı ve Mahkemelerde büırkışılık yapıyorum Kusur ve derecesmı belırlemek yargıan gorevıdır goruşunu savunı yorsunuz Evet savunuyorum Doğru soyluyorsunuz ABD de eğıtım gormuş ılk trafık uzmanıyım Orada kusuru ve derecesmı yargıçlar be hrler Ancak Yargıtay büırkışının ışıdır dedığı ıçın gorev bıze duşuyor Benzer bügıyı bır Alman hukukçudan alrraşum bız de trafık kazalannda kusuru yargıçlar behrler ve derecelen dınrler sızdekı gıbı bıkrkışıler değıl Oysa Yargıtay' da berum goruşlenme tepkı olarak kararlara trafık olaylannda kusurun behrlenmesı ve derece lendırılmesı teknık bır konu olduğu ıçın bılırhşımn gorevıdır' dıye gerekçe eklenıyor hatta ozel ılke kararları alınıyordu Duşuncelerımın doğruluğunu sorgulamak ıçın çeşıth ulkelerın yuksek mahkemelennden bügı ıstedım Verılen yanıtlar benı doğruluyordu Işte Belçıka Yargıtay ından Yargıç C. Godmay ın açıklamasından kısa bır bolum Ku suru belırlemede ve derecesmı değerlendırmede yetküı davaya bakan yargıçür açüdadığımız olçutlere uymakkoşulu üe yargıç bu konuda tam bır takdır yetkısıne sahıptır davacı ku suru kanıtlamayazsa yargıçtan yalnız teknık saptamalarla sı nırh goruş alması ıçın büırkışı gorevlendırümesını ıster Alman hukukçu Carl Wellman ın yapıtından (Der Sachveshen ın Praıx 1988 s 52 53) Bılırkışı laporunda hu kuh açıklamaldnn yerı yoktur buna ozellıkle kusur de dahü dır Hukukı açıklamalar yapan ya da yargıan yasal takdııine gıren raporlara avukatlar tepkı gostererek bıhrhşının uz manlığından kuşku duyarlar Avukatlarımmn kulağına kupe ola Yargıtay da duzenlenen bügı şolenınde (sempozyum) Büım adamlan bıhrkışının gorevmm yalnız teknık saptama lar yapmakla sımrh olduğunu hukuh konularda (kuskusuz kusur da) yethsı bulunmadığını açıklayan büdırüer sun muşlardı (Mukayeselı hukuktd Büırkışılık Ve Sorunlan Yargıtay ın Kuruluşunun 125 Yü Yayını) Okuma alışkarüıklan ol la bırlıkte yururken açıktan geçelım çuvallar devruebuır açıklamasıyla olçu alınacak soyut tıpın belırlenmıştır Orta duzeyde bır kadın kaldırımda yururken gıdışını kamyona gore duzenlemek zorunda değüdır Çunku davacının dav ranışı kanıtlanan soyut tıpe uygundur Yargıç yanlann gosterdığı kanıtlarla yorum yapmak ta zorlanıyorsa teknüc konuda tamamlayıcı bügı almak ıçın kamyon yukleme boşaltma ışlennden anlayan bır kışının (her halde polıs ya da muhenchs değıl) bügısıne başvurabıbr Çuval yuklu kamyonun tehlıke yaratma olasıhğmı tehhke varsa geceleym kaldmmda yuruyenlerce ozellıkle orta duzeyde bır kadın tarafmdan bılınıp bılmemıyeceğı gıbı sap tamalar ıçın Sonuçta yargıç tum kanıtlan değerlendırerek kusur konusunda buyruğunu ozgurce açüdayacaktır Isviçre'den örnek 3Olmy: Davalı davacıya aıt aktarma kulesının somunlannı sokerek kulenın devnlmesme ve zararın oluşma sına neden olmuştur I s v ı ç r e F e d e r a l M a h k e m e s ı ( K a n e t ı Işvıçre Federal mahkemesı Kararlan CIshlO3) Davalı çocuk ozel bır mekaruk eğıtım almaksızın büe somun üe cıvatanın ne olduğunu ve somunun üa ayn parçayı bır bınne bağladığınız büır çocuk oyunlanndan ozellüde bısüdet kullanmaktan bunu oğrenmış olmahdır Somunun buyukluğu de kendısını uyarmıştır Davalmm eylemme uyan kusuru oz nıtehğı açısmdan ağırdır Ancak bır çocuk tarafından ışlendığınden haBf olarak nıtelendınlmelıdır Tehlıke başka olaylardakı kadar açık de ğüdı yenşkın bır ınsan da somunlann çücanldığını gormuş şaşmamıştır oğretmenıne de üetüdıgınde tepkı gosterme mışür Kulenın kutlesı de tehlıkenın onemı konusunda yanütmış olabüır Y o r u m , Burada ügmç olan Davalmm kusuru oz m 753/4