Katalog

i I 1 sorun değü Fnuna'da da dıl kulturunun zayıfladığı konusunda yakınnidldr var Omeğın gençlerın ya zım kuıallannı pek bılmedıklen soylenıyor Benzen konular İtalya'da da gundemde Bır ara eğıüm ba kanhğı yapmış olan unlu bır dübıhmı profesoru ıkı yıl once dev gıbı bır sozluk yayımlarruşü Profesor bu sozlukle ılgüı olarak hazırladığı bır yazıda yurutmuş olduğu bır araşürmanın bulgularından da soz etmış ü Profesore gore, Italyan halkının sozcuk dağarcığı son 30 yıl ıçınde haylı gekşmış Ancak bu televızyo nun etkısıyle olmuş Halk orada duyduğu bırçok sozcuğu olduğu gıbı kapmış kullanıyor Ama ger çek anlamlannı pek bılmeden Yuzeysel ve bulanık hatta çarpık ve yanhş bır anlam yukuyle Sozcuk da ğarcığının boylesıne zengırüeşmesı elbette gerçek bır kazanım değü Olayın gerçek boyutu burada da bıtmıyor Son dort beş yüdan berı dunya çapında başını kaldıran sınsı bır saldın var nie de "bır komplo var" demek ıstemıyorum Ama gıderek buyuyen bır oluşumla karşı karşıyayız Ingıhzce'yı uluslararası ıletı şırrun tek dracı yapma gırışımlen Kureselleşmenın başka bır boyutu Bu konudakı son olay Avrnpa Birligi Komisyonu'nda patlak verdı Butun dıllerın eşıt ağırhk taşıdığı AB'de Komısyon Ingılızce'yı oncehklı dıl yapabılecek bır onen uzerınde çahşırken Pransız Dışışlerı Bakanı Vedrine.üe Alman Dışışlen Bakanı Fischer sert tepkı gosterdıler ve ortaklaşa ıınzaladıklan bır mektubu Komısyon Başkanı Prodi*ye gondeıdıler O da Temmuz başında bu onerıyı yok edıverdı AB'de geçen yıl da benzerı bır olay yaşanmıştı Aynı çalkantı dıger uluslararası kuruluş laıda da qomluyor Orneğın resmı dülerı Ingılızre ve Fransızca olan OECD'de Orada bazı çevıoleı "yalnızca Ingılızce kullanımını" tezgâhlamaya çalışıyorlar Ama burada bıtmıyor oyku OECD'mn Ingı hzcesı Ingılteıe Ingüızcesı Yazım kuralları ve benzerlerı bdkımınddn (Oınegın center program değü centre programme geçerlı) Bu ılke uzun yıllar tesmen ve şaşmaz bıçımde uygulandıktan sonra şımdılerde Amenkanca'nın hızla sızdığını ve bunun hoşgoıuyle kaışüandığını ızlıyoruz Tühaftır bunlar olurken (New York Tımes VVashıngton Post gıbı) Ameııkan gazetelennde bır ıkı yüdır tngüızce'nın hegemonyasını ıtekleyen yazılaı goruyoruz Butun bu anlattıklanmla dıl tartışmasını başka bır platforma kaydnmanın gerektığını soylemeye çalışıyorum Sema gok çerçevesını de yabancı düde oğretım çekışmesıru de en azmdan şımdılık ıkın cı plana atarak Çunku yabancı dılde ogretımı tum den yasaklasak da an Tuıkçe'nın dışındakı sozcuklere asla ızın vermesek de sağlam ve koklu bıı Turkçe sevgı duygu ve kulturu' yaratamamışsak bır sonuca varamayız Temeldekı sorunu çozmeye yonelık çaba olmadan yurutulecek tartışmalar yuzeysel kalmaya mahkum Çunku şu anda Tuıkçe yı sınsı sınsı kemıren etmenler guçlu durumda Genış kapsamlı bır "Ttirkçe kttltttrtt stratejisi" oluştur madan tartışmayı sema/gok çekışmesıyle ya da yabancı dıl kavgasıyla sınırlamak buyuk bır yanılgı olur Açıkça goruluyor kı Turkçe'yı doğru durust ogretemıyoruz (Unıversıte ogretım uyelerıne oğrencılerının Turkçe'sını sorun Çoğundan bıtmek tu kenmek bılmez bır yakınma dınleyeceksınız) Becerıksızhğımızı ve başarısızlığımızı durustçe kabullenmek zorundayız Tbplumda sağlam bır Turkçe kulturu yaratmayı gundemın oncelıklı maddesı yapmak durumundayız Ivedı olarak Trenı hepten kaçırma dan Kılıt sorulan sorarak Dıl duyarlıgı nasıl yaratılmalı9 Dıl kulturu nasıl aktarılmalı ogrencıye9 Stratejı ne olmah? Bu çaba ne gıbı yan oğelerle destek lenmeh? Kışılerın kendını ıfade etme yeteneklerı nasıl gehştu ümeh? Ustelık hem aılede hem okulda hem de ışyermde ınsanlann pek konuşturulrnadığı bır toplumda Duşunceyı ıfade etmenın kısıtlandığı tek yonlu ve tepeden ınmecı bır üetışım modehnın uygulandığı bır ortamda Atıla Alpoge 753/16 Deprem yapı ilişkisinde D eprem Ozel Sayısı adı altında yayımlanan 19 Ağustos 2000 gunlu CBT'dekı yazımda betonarme yapüann hasü yapüırsa artık acılar yaşanmadan "depremle bırlıkte' hayatın surdurulebüeceğı konusu uzerınde durulmuş ve olumlu sonuçlara yolaçan agır kusurldr/yanhşlar dogrulan ıle bırlıkte ele almarak altı ana başlık habnde sergüenmışn Betonlar, Itemeller, Kolonlar Deprem boşlukları Bolme duvarları ve Yapı çıkmaları olarak adlandırılan bu ana başbklardan ılk uçunun bınarun hemen yerle bır olması sonucu doğrudan olumlere yolaçan, dığerlenmn ıse çoğu kez bına butunu ıle yıkümadığı halde can kaybı olasılığının çok yukseldığı durumlan ıçerdığı açıktr Beton nedir? Bılındığı gıbı beton bır yapay taştır ve en basıt şeküde kumçakıl kanş.ımıdnın (agregat) baglayıcı (çımento) ve su ıle bırlıkte yoğrulması sonucu elde edıküğı ıfade edılırse de kahte kavramı bu noktadan başlar Çunku burada agrega ratehgının de harç yoğurma suyu mıktan ve kullarulan katkılann da beton kahtesınde en az çımento kadar onemlı bır role sahıp oldugu büımsel ve deneysel bır gerçektır Çagdaş bırçok ulkede beton kahtesı ve nıtelık gelıştırmesıne yonelık genış araştırmalann yapıldıgı laboratuvarlar, bu onemlı yapı malzemesıne ılışkm büınmeyenlerı çozumlemekte ve alınan sonuçlar duzenlı yayınlarla toplumun bılgısıne sunulmaktadır Sıra ıle konuya gırüırse agreganın kokenı durumundakı doğal taşların her şeyden once ongorulen beton kahtesıne gore hem daha yuksek bır kırılma dayanımına guvenh olarak sahıp olması, hem de yassı ve yapraksı değü yuvarlakça/ kubık gorunumde parçalanabuen fızıksellığe sahıp olması ıstenır Bunun dışında bu doğal taşlann zamanla serpantınler gıbı hacım değıştırmeyen ve de bunyesınde betonu derde ıçınden çokertecek (ozelhkle alçıtaşlan gıbı çozunebılır sulfatlı unsurlar) bır petrografik (kaya jeolojısı) yapıya sahıp olmaması gerekır Dış ortam betonlarının donmaya dayanüdüığı açısından taşların gozeneksız (su emmeyen) olması, agregaçimento kaynaşmasının (aderans) mukemellığı bakımından da parçalanmış tane yuzeylerının parlak ve cılah olmaması son derece onemlıdır Bu nedenle sanılanın aksıne, başta granıt aüesı olmak uzere ırı ve parlak krıstallı volkanıklerden pek çok taşın kınlma dayanımlan yuksek olsa bıle beton agregasına elverışlıhğı hıç te ıyı değlıdır Volkanık taşlardan meydana gelen agregaların bırçoğu kuşkulu olabüeceğınden aslında hıç de kulfetlı olmayan laboratuvar deneylerı olmaksızın, (başkalan kullanıyor olsa büe) bunlarla beton yapımından ısrarla kaçınmak gerekıı Hangi taflardan agrega? Ulkemızın her bolgesı agregaya elverışlı zengın doğal kayaçlarla doludur Bunların başında kalsıt olarak ta bılınen sertkrıstalıze kalkerler (tıcan değerı olmayan mermer kayallkları) gelmektedır Pek çoğu da ayrıca degışık oranlarda süısyum büeşüderı de ıçerdığınden yuksek kınlma dayanımlarına sahıptırler Bunun yanında yıne bol bulunan andezıt vb volkanıklerın bazı turlerı üe anlatüan nıtelüdere uygun değışüc oluşumlu kayaçldrın varlığından da soz etmek gerekır Çimento ve dozaj Sanayıde çımento olarak kullanım amacma yonelık çok değışık turler uretılmektedır Pıyasada en yaygın kullanüanlan ıse normal ve katküı portland çımentoldrıdır Aralanndakı onemlı fark katküı olanların kımyasal tepkımelerını oldukça yavaş tamamlamaları dolayısıyla 18 deıece ve 20 deıece hava sı caklıgı gıbı normal şartlarda 28 gun olan ıskele ve kalıp sokme surelerının ayklaşık % 50 kadar daha uzamasıdır Şantıye yonetıcısmın bu sure ıle ılgüı tam bü Betonlar, temeller ve kolonlar: bu üçlüdeki yanlışlıklar, binayı yıkar ve ölümlere neden olur Deniz kumu faciası gıyı kullandıgı çımentonun uretecınden ıstemesı gerekır Bunlar dışında prefabrık veya ongerılmelı elemanlar gıbı ozel uretımlerde aranan bıraz daha pahah fakat çok farklı nıtelıklere sahıp çımentolar da vardır kı bunların zaman zaman normal şantıyelerde de gereklı olabüeceğı hatırda turulmahdır Ne kadar çimento kullanalım? Beton deyınce sureklı olarak duyulmakta olan dozaj sozcu ğu dokumu ve süaştırması tamamlanmış bır m3 betonun ıçmde bulunan çımentonun kg cınsınden mıktarını ıfade eder Betonarme betonlannda yanı yapı çehğı üe donatümış betonlarda dozajın 300350 kg arasında seçüdığını goruruz Bu değerlerın ustten aşılması halınde zararh ıç gerümelerın (rotre) başlaması 300 kg ın altına duşulmesı durumunda ıse mukavemet azalması behrgınleşeceğınden bu gıbı tasarruflann gereklı gorulmesı halınde ışlemlerın laboratuvar desteklı olmasına ozen gosterılmelıdır Yaygm olarak ıyı beton ıçın daha fazla çımento kullanımı gereklılıgme olan ınancın doğru olmadığmı aşın çımento kulldnma egıhmının daha fazla sağjamlık beklerken aksıne gevrekhk ve kınlganlıga da yol açabüeceğını, sağlamlığın ancak aşagıdakı paragraflarda anlatılacak başka koşulların yerıne getırdmesı ıle elde olunabüeceğını burada ozenle behrtmek gerekır Denız urunu agregalar kolay gıderüemeyen tuzlulugun yanısıra çoğu kez yukanda açıklanan ağır fızıksel kusuılaıı (paılaklüc yassıhk bozuk granulometrı) nedenıyle de bır kenara bırakı lırsa gerıye dere malzemesmden veya taşocaklarından yararlanarak agrega elde edümesı seçeneklen kalmaktadır Doğru olan, her ıkı seçenekte de laboratuvar kontrollenyle uygurüuğu saptanan malzemenın krrmayıkamaeleme uçlu ışlemınden sonra kullanümasıdır Ulkemızde dere malzemenlennm tuvenan (çıkanldığı gıbı) olarak kullanımı ne yazık kı ustelık resmı ızmlerle yaygın bıçımde surup gıtmekte bır anlamda 17 Ağustos'lan ulusal afete donuşruren çok onemlı bır faktorun devlet elıyle sırtı sıvazlanmaktadır Kullanüabüırlığı yarım yuzyü gerıde kalan tuvenanların bol rruktarda çamur ve organık unsurlar ıçerdığı ve tane çaplanna gore oransal değerlendırme dnlamına ge len granulometrüc ozellıklerınden yoksunluğu da büınen bır gerçektır Tuvenanlarla ügüı bır dığer onemlı husus da hıçbır zaman petrografik homojenlığe sahıp olamayışlan hatta zaman zaman yukanda behrülen çok zararh unsurlan da surukleyıp taşıyabüdıklendır Bir de taç nnu belası! Agreganın çamur vb nesnelerden oldugu kadar aynı za rarh etküerı fazlası üe yerıne genrüen taş unlarından (taş pudrası) da tamamen anndırümış otaıası gerekır Ozelhkle ocak taşla rının makınalarda kınlması sırasında parçacüdar uzerıne çok guçlu şeküde yapışan bu taş unlan hem zorunlu çımentoagrega üışkısını engellemekte, hem de guçlu rotre (zararh ıç gerılme) etkısıne yol açarak beton kalıtesını bozmaktadırlar Bunlardan kurtulmanın tek yolu agregaya yücama uşlemı uygulanmasıdır Betonda taş unu varhğınm en pratüc kanıtı ıse genış yuzeyh betonlarda daha ılk saatlerden ıtüaaren açücça oluşmaya başlayan çatlamalardır (şıddeth rotre eüası) Fazla mıktarda agrega gereksınımlenne karşın yücama olanaklannın zayıfhğı nedenıyle bazı hazırbeton kuruluşlannın kendı ocaklannda taş urüannı ve bu arada karışan kü gıbı bazı yabancı unsurlan bertaraf edemeyış len ustehk bazı fırmalann, betorüan bekrgın şeküde zayıflatan bu taş unlanru AB normlanna rağmen canlabaşla savunmalan ıse uzerınde onemle duruhnası gereken çok cıddı ve duşundu AGREGA: Agrega yanı "kumçakıl karLŞimTndan oluşan beton ana malzemesı, yukanda da belırtildıgı gıbı beton kalıtesı uzerınde en az çımento kadar onemlı bır gereçtır Şoyle kı agregayı oluşturan tanelerın hangı grup taşın urunu olduklarına, taş cınsı veya cınslerı bakımından karışık olup olmadıklanna (homojenlık) beton eldesı açısından kırlı ve zararh unsurlar ıçenp ıçermedıklenne ve son olarak da tane buyukluğu dağıümına gore oranlı dızılımlerının (granulometrı) uygunluk sınırları ıçınde bulunup bulunmadıklanna bağlı olarak bu dort ana oğeye gore beton kalıtesı uzerınde çok genış bır degışım tablosu sergılerler