Katalog

lasıl bir beton? rucu bır sorundur Yapı Denetım Şırketlerı veya bu dogrultuda gelıştırılecek yenı kurum ların bu alt yapı bozukluguna karşın gorefvlerını gonul rahatlıgı ıle nasü ya pabüecekleı ı konusudur Taş tozları farklıdır! Taş unlannın betonlara hıçbır zaman gereklı olmadığıru bunlarla hıçbır benzerüğı olmayan fakat bazı ozel durum laıda kıülanım zorunlulugu bulunan taş tozlarırun (ınce malzeme) ıse kural geregı kanşıma aynca ılave edıldıklennı burada ozellıkle vurgulamak gerekır Ancak yıkandıktan sonra değerlendırılebılen ve tane buyulduklerı 0 25 mm cıva nnda olan krıstal yapdı mermer tozlan bu gruba gırerler ve taş unu sayılamazlar Yapılarda gereklı agrega sadece betonarme taşıyıcı sıstemde kullanılan malezme değüdır Bolme duvarları ve duzeltme betonları (tesvıye şapoları) ıçın de kum grubundan nıtelıklı agregaya ıhtıyaçlan vardır Ozellıkle bolme duvarla rırun deprem karşısındakı etkın perdemsı rollerı nedenıyle bunlar ıçm yaklaşık 0 2 mm ıyı dızdımlı temız kum kullanımı son derece onemüdır SU MİKTARI VE ÖNEMİ Betonun oluşabılmesı ıçm bılınen kunyasal tepkımeler haftalarca surse bıle bu ışlem ıçm gereklı olan su mıktan çı mento agırlıgının sadece % 23 udur Fakat beton harcının ışlenebümesı ve kalıp ıçıne ıyı yerleştırılebılmesı ıçın çok da u ha fazla suya gereksınım vardır Bunun / 23 dışında kalan mıktarı zaman ıçınde buharlaşarak bunyeyı terkedecegın den beton ıçınde toplam olaıak bu su mıktan kadar dagıl mış dununda boşluk meydana gelecektu kı bıraz fazla su kullarumı hahnde bıle beton zayıflama ıle anlamdaş olan sungersı bır dokuya ındırgenmış olmaktadır Fazla yoğurma suyu betonun olumudür Kımyasal gereksınım de dahıl olmak uzere harç yogurma suyu W/C ıle yanı agırlıkça çımento mıktan/ su mıktan oranı ıle anlatılır ldeal deger agrega ıslaklıgı da dahıl % 40 olarak kabul edılmekte ıse de bu durumda beton kıvamı çok yuksek olacagından ancak fabnkasyon uretımlerde uygulanabılmekte buna karşın şantiye ortamlan ıçın en çok rak transmıkserlerle yapıldıgı gorulmektedır Ancak 20 derece cıvan normal hava koşullarında çımentonun su ıle buluşmasını ızleyen ılk 45 dak dan ıtıbaren prız' denen kımyasal tepkıme olayı başlar kı bu sure ıçınde tum beton ışlemlennın (dokumsıkıstırma) tamamlanmış olması gerehr Ulaşım trafik vb nedenlerle şantıyeye transmıkserle çımento agrega' kuru kanşımı genrerek gereklı suyu burada kanştırmaktadır Dk bahşta sorun yok gıbı gelse de agreganın ve trasmık serlerın ıçının unndan çıkmışçasına kuru oluşunu kabullenmek mumkun olamayacagına gore yontemin tam başanlı olabılmesı ıçın suyun degıl de ancak çımentonun şantıyede karılması halınde şantıye yonetıcısıne ve kontrol muhendısıne guven gelmesı sozkonusudur Ustelık çımento mıktan denetımı de başka turlu yapüamaz Transmıkserler veya şantı yeler bu yonde donatılmadıkça en guvenlı betonun artık yapı kımyasallan destegınde nıtelıklı klâsık mıkserlerle (mıru santrallar) ışyerınde uretılebılecegıne ınananlara yerden goğe kadar hak vermek gerekır BETONUN "BETON" OLABİLMESİ İÇİN Betonlama sonrası uyulması gereken kurallar ve yerıne geurılmesı zorunlu bırtakım hızmetler vardır kı bunlar olmadan betonun ongorulen kalıteye ulaşması mumkun olmadıgı gıbı bazı baJam yanlışlan ve ıhmallerı yuzunden betonun kısmen veya tamamen kaybedılmesı ışten bıle degıldır Betonla ılgüı bakım ışlemlennı aşağıdakı şeküde ozetlemek mumkundur Sarsıntılara karçı konuna: T^ze betonlar prız başlangıcından ıtıbaren belırlı bu dayanıma ulaşıncaya kadar sarsıntılara karşı son derece duyarlıdırlar Bu nedenle ozel lıkle kolon ve perdelenn betonlanmasından sonra normal hava koşullarında en az dort/beş gun kalıp ve ıskele uzenn de ış ve ışlem yapılmaması gerekır Aksı halde kalıp ve ıskele sıstemının yanal hareketlılıgı nedenıyle bu çok onemlı ta şıyıcı elemanlaıda goze algılanmasa da çatlamalar meyda na gelmektedır Çagdaş yonetmelıklerde (TS 1247 de dahıl) bu konuda cıddı uyarüar vardır Ozel ve acıl durumlarda çalışma surekhlıgının kesılmemesı ıçın erken mukavemet kazandıncı katkdar kullanmak veya olabüıyorsa ısıl ışlem uygulaması yapmak gerekır Bu yontemlerle bır gunde bır ıkı aylık dayaramlara bıle ulaşılabılmektedır Bu" uyan prız hızlandıncılar erken mukavemet kazandıncı kaüalarla kanştınl mamalıdır GRANÜLOMETRİ Beton bünyesi yoğun olmalı Agregalar ıçın bır de granuloınetn adı verılen ve tanelerın buyuklugune gore karışımdakı mıktarlarının oranlarını ıfade eden çok onemlı bır krıter daha vardır Be ton bunyesının çok yogun olması temel ku ralı dogrultusunda daha buyuk taneler arasındakı boşlukların sıra ıle daha kuçuk taneler taranndan doldurulması esası granulometrı tanımını getırır Kalıtelı beton elde sı ıçın kullanılması duşunulen agreganın sozkonusu dıyagramla uyumlu olması bılımsel bır zorunluluktur Standart uluslara rası granulometrı egrılerınde (bızde TS706) mınımum tane buyuklugu 0 25 mm max tane buyuklugu ıse betonarme betonlan ıçın 31 5 mm olarak belırlenmıştır Bu ıkı buyukluk arasındakı agrega tanelerının hangı oranlarda ve hangı sınır değerlenyle yeralması gereklıhdjı bu egrıler uzerınde kolayca gorulur Bu normlarda (0 25 4) ~" % 60 oranına ızın venlebümektedır kı bu oran zaten zorunlu olan vıbrasyon uygulaması koşulu üe çalışmaya yetennce elverışlıdır Bu mıktarın yukseltılmesı ıse beton dayanımının hızla duşmesıne yolaçmaktadır Omegın gereklı su mıktan nın % 30 aşılması durumunda beton dayanımının % 50 oranmda % 100 aşılması halınde ıse % 80 oranında azaldıgı bı hmsel/deneysel bır gerçektır Ulkemızde % 100 lerin de uzerınde aşın su kullanımının neredeyse kurumsallaştırıl mış oldugunu bu yuzden denetımsız ve yan denetımlı ınşaatlardakı beton kalıtelerının bılımsel normlar alt sınınnın da bırkaç kat alunda kaldıgını sektor ıçınde yetkdı/yetkısız bılmeyen yoktur Beton teknolojısı bır dızı yapı kımyasdllan yanında akışkanlaştıncılan (auto coulant) da gelıştırmış bu şeküde W/C nın % 50'lerın bıle altına duşurulmesı sağlanmıştır kı bu sayede beton dayanımlannın en azından ıkı ıle dort kat daha artırüması başarümışür Daha fazla çımento kullanma egüımınde olan yapı sahıplennın fazla çımento yerıne yuksek performanslı akışkanlaştıncı kullanmalan durumunda arzuladıklanndan çok daha yuksek beton kalıtesını daha ucuza elde edebıleceklerını konut turlu çok katlı yapılarda konut başına katkı malıyetının ıse sadece 110 150 dolar cıvannda oldugunu belırtmekte ozellıkle yarar vardır Beton akışkanlaştırıcılarının çok onemlı bu dığer yaran da betonlama sırasındakı malzeme aynşmasını (segregas yon) buyuk olçude onlemesı betona homojenlık kazandırmasıdır mm arasmdaJa taneler kum kalanı ıse çakü olarak tarıflenmıştır Çok onemlı bır başka nokta ıse temel gıbı kutlelı ya pılar harıç tutulursa donatı sıklıgı ve donatılarla kalıp arasındakı paspayı mesafesının darlıgı gıbı nedenlerle çogu za man 31 5 mm lık ust tane buyuklugunun sağlıklı (boşluksuz) betonlamayı ımkânsızlaştırması olayıdır Ozellıkle ulkemız gıbı deprem kuvvetlermın yolaçtığı fazla donatı zorunlulugu agrega tane buyuklugu ust sınınnı 18 20 mmlere dogru çekmektedır TS 500 de de vurgulanan bu kural karşısında max tane buyuklugu olması gereken degerlere (18 mm gı bı) ındırılırken bu kez de çımento mıktannda bır mıktar artırım zorunlu olmaktadır Ornegın DIN 1045 Bolum 6 ya go re max tane buyuklugunun 16 mm olarak belırlenmesı (ka re delıklı e\eğe gore) halınde çımento mıktanndakı zorunlu artırım sadece % 10 dur Şantiye yöneticisinin en bttyttk derdi Kuçuk bır ozetleme yapacak olursak agrega kaynaklı kusurlar nedenıyle yapıların depremlerde yerle bır olmama sı ıçın bır şantiye yonetıcısının her an telefon sıparışı ıle elde edebümesı tartışüamayacak kadar gereklı olan malzeme lıs tesının a) 02 mm ıyı dızıhmü ve temız kum b) 0 4 mm granulometrık temız kum c) 0 2518 mm arası granulometrık ve nıtelıklı agrega d) 0 25 31 5 mm arası granulometrık ve nıtelıklı agrega oldugu gorulur Ulkemızde bu kadar şansk bır yerın bulunabıldıgıne daha fazla ıhtımal veremeyecegımıze gore sorumlulugun kım veya kımlerde oldudjunun sorgulanması mutlak bır zorunluluktur Bır soru da 2000 yılı ıçınde ışlerlık kazandırüan Bnhazlafmaya karşı koruma: Atmosferle temas hahndekı taze beton buharlaşma yoluyla hemen su kaybetmeye başlar Bu olay havanın sıcakLgı ıle çok hızlanır Guneş ışınlannın dogrudan duşmesı halınde ıse su kaybı çok tehlıkelı boyutlara ulaşır Zıra bulidrlaşma ıle bırlıkte betonun ıçındekı su kımyasal tepkımeler ıçm gereklı olan yukanda sozu geçen % 23 oranının kolayca altma duşer Bu nedenle betonun en az dort hafta katkılı çımento kulanımmda çok daha uzun sure sureklı olarak ıslak tutulması dogrudan guneş ışınlarına karşı da branda vb gereçlerle konınması son derece onemlıdır Ulkemızde guneş alündakı beton sulanmaz şeklınde sıkça rastlanılan akıl ve mantık dışı manca karşı çok dıkkatlı olmak sulama ışlemını sadece ınşaat bekçılennın yukumlulugu gıbı gorme yerme sıstemlı bır deneumle yurutmek gerekır Soğuk havada konuna: Taze betonun kımyasal tepkımelerını (hıdratasyon) yapabümesı ıçm beton ıçı 0 dereceden daha fazla olması gerekır Pratık olarak bu sınır 5 dere ce kabul edüırse de tepkıme pek yavaş seyredeceğınden ışlemm normalleşebümesı ıçm 10 derecenm geçümesı gere kır Taze beton sıcaklıgının 0 derecenm altma duşmesı halınde her an donma meydana gelebılır Bu da betonun tama men elden çıkması demekur Eğer ılk 72 saat ısı 5 derecenm ustunde tutuldbılırse normal portland çımento kullanımı halınde donma tehlıkesı atlatılmış sayüır En do^rusu nsklı koşullarda koruyucu katkı kullanmak ve betonu ortmektır Ekonomık olabılmesı durumunda sogukta dokulmuş betonun ısıtılması veya donanya elektnk akımı verümegı gıbı ozel kurallan olan yontemler de vardır M Celâlettın Çıftçt Inşaat Y Muhendısı KTU Esh Ogr Gor BETONUN TAŞINMASI Son yıllarda hazır beton uygulamasının çok yaygınlaştıgı ve taşımanın da uretım noktasından ıtıbaren dogal ola 753/17