Katalog

Depremle yaşamayı öğrenmek Bozkurt Cuvenç, Mim. Muh. eprem Dosyası' sayısından dolayı CBTyı kutlanm Depremle tanışmak onunla yaşamayı öğrenmek ıçın akla gelen çoğu konulan ele aldıgı ıçın Bu dosyada Sayın C«Ialettin Çiftçi nın Depremle nasü yaşanır' makalesını, mımar ve muhendıslerımızle ınşaatçüanmızın ve beledıyelenrruzın dıkkatlenne sunmak amacıyla yazıyorum "Di Sayın Çıftçı Japonyalı deprem uzmanı IMcata Ohta'nın aynı sayfada yer alan yapı endustrısındekı ışçılık ve egıtım sorunlanna da açıkhk geurıyor ıçenk kazandınyor Avusturyah bır kurtarma uzmanının avucunda tuttugu beton parçasını ovalayıp un ufak hale getııdıkten sonra TVdekı çarpıcı yorumunu haürlıyorum Bunu deprem değıl sızler yaptınız demıştı ızleyenlere Doğ ruydu Bız yapıyoruz deprem yı m kıyordu ama tumunu degıl bızım oyle yaptiklanınızı Daha dogrusu Dogru durust yapma dıklarımızı1 Beton ınsan yapısı (yapay) bır taşhr Kumçakılçımento ve suyu kanştınp bır kalıba dokmekle uretüen be ton doğal bır taş gıbı sağlam olacagına un kurabıyesı gıbıtanlganve dagılgan da olabılır Ankaralı hemşehrüenmız protokol kaldınmlanna doşenen pembe renklı tretuvar taşlannın bır ıkt yıl ıçınde nasü sungerleşıp dagıldıgına tanık oldular Beton ve mühendislik Atalanmızın Bağdadı veya Hımış adını verdıgı yapı tıplerı de vardı Yıgma adı venlen taş tuğla veya kerpıç yapılann bazı elemanlan betonarme olabılır Yapı muhendıslen yerel ıklım kullanma ve malzeme şartlarını ve malıyet faktor lerıru dıkkate alarak en uygun yapı turunu belırler tasarlar ve uygular Bazı anıt yapılar yuzler bınlerce yıl ayakta kal mışür çunku kullanılan taş ve tugla bızım betonlardan çok daha saglamdır Beton kadar tugla uretımıne de bır ulusal standart geürmek zorundayız (ISO 9000 şart degıl) Inşaatta kullandıgımız tugla guneşte kurutulmuş kerpıçten daha saglam degıl Zemin mühendisliği İLKELLER: Doğanın parçası AVRUPA: Doğanın efendisi JAPONLAR: Doga ile birliktelik •* YAŞAM FELSEFELERI Muhendısler yapılan duragan (statık) ve hareketh « (dınamık) ;e tasarlar Doşemeler ve ^ ^ kolonlar yordu Bu yapı uç kattan fazla olmamalıydı Bu yuzden dep rem bolgesı yapılanna kat sırurlaması geünlmıştır Olay şoyle anlatılabılır bır gulle atma şampıyonu 7 kıloluk gulle sını 20 metreye atabılır de yanm kıloluk avlusunu 5 metreye urlatamaz Japonyalı deprem uzmanlanndan yararlanmaya çalışırken onemh bır yaldaşım farkına degınmek gerekır Batı teknolojısı yapılannı depreme karşı dahadırençh ve gulle gıbı agır yaparak deprem etkısıru çogalnrken Japonlar ahşap elemanlardan ve kâgıttan yapılmış (temelsız) havlu gıbı hafif yapılarla deprem etkısını en aza ındırmeye çahşırlar Batı mühendisliği depremın yıkıcı gucune karşı yapırun dı renmesıne çalışırken Japonlar yapının depremle (doga) ıle bırhkte tıtreşırruru sahnımını saghyorlar Sayın Çıftçı nın deprem boşlugu' adını verdıgı aralıklar (saçak boşluklan) yapılann bırbınnden bagımsız ntreşımını saglar Japon yapılan salınıp yennde kalıyor bızım yapılanmız salmamadıgı ıçın yıkılır ve bırbınnı yıkar Bızım ahşap yapılanmız da depremlere dayanıklı ıdı ama onlar yandı tukendı Sayın Çıftçı gereklı malzemeden beton urehlmesının bellı başlı teknık bılgılenne de yer vermış Agregat (dolgu) malzemesı su ve çımento (baglayıcı) olçulen ıle su/çımen to (yapıştırıcı) oranları gıbı Uretüecek taşın sağlamlıgı ve dayanıklüıgı kullanılan malzemeye ve kullanma teknıklenne bağlıdıı Bu anlamda beton hem malzemebılgısını hem de kullanma teknolojısını gerektırır Betonun yanlış ve eksıkle rını soyluyoruz da dogrulannı ne yazık kı yetermce bılmıyoruz ogrenmeye de pek nıyetlı gorunmuyoruz Sayın Çıftçı nın agregat mn tanecık olçum bügısı (granulometnsı) çımento dozajlan dokumden sonrakı ba kım (sure ısı ve sulama) koşullan uzerınde ıkıncı bır yazı hazırlaması onun CBTde yayımlanması yalnız betonu atı lanlara degıl genel olarak beton dokenlere buyuk bır eğıüm ve hayır hızmeü olabüır Saglamlık sımgesı beton gıbı' sunı taş basınca da yanıklı ıse de çekmeye değüdır Oysa ahşap ve çelık hem basınca hem çekmeye dayanıklıdır Bu yuzden, beton yapı elemanlannm çekmeye karşı da guçlendırılmesı teçhız edılmesı gerekır Fransızca Beton arme sağlamlaştınl mış (takvıyeh) beton demektır Bu ış genelhkle demırçelık gıbı çubuklarla yapıhr Nerede ne kadar gereklıyse o ka dar demır konur Betonda kullanılan demırçelıgın kalıtesı ozellıklen ve yerı mıktan kadar onemlıdır Hurda gemı sa çından haddelenmış demırler ınşaatta kullanılmaz Geregınden fazla demır ıse ekonomıye zarardır Her yapı zıncır gıbı en çuruk halkası kadar saglamdır Beton teknolojisi nın sebep oldugu duşey yuklen taşır Oysa yapılan ethleyen ruzgâr heyelan ve deprem gıbı yatay kuvvetler (doğal yukler) de vardır Zemın muhendıslen zemın yapısının taşıma gucunu belırle yerek temellenn yeterlı ve guvenlı olmasını saglar Yapırun temelı en az kendısı kadar saglam olmalıdır Deprem kuvvetlerı (bnlmalar kaymalar) genelhkle yapılan yatay olarak etkıler Temel ve ust yapırun butun bu yatay kuvvetlen guvenle karşılayacak buyuklukte ve guçte olması gerekır Genelhkle yapılar duşey yuklere gore tasarlanır yatay (ruzgâr ve deprem) yuklerıne gore ırdelerur Ancak ozel deprem bolgelennde deprem yuklerıne gore tasarlanıp duşey yuklere gore ırdelenmesı de gerekebüır Deprem kuvvetlermı alan/karşılayan yapı elemanlan kınşler gıbı yatay fakat duşey elemanlan ve temellerı bırbınne bagla yan ozel hatular ve perdelerüu Deprem şartnamelen temeller baglayan kapı ve pencere gıbı açıklık lentolannı baglayan hatıllann kapalı bır çerçeve (kasnak) oluşturmasını emre der Yuk taşımadıgı varsayılan bolme duvarlannı yennde tutan da bu tur hatülardır De mrrsız betondan gostermelık hatıllann depreme karşı dırencı yoktur Deprem yonetmeügı nın koşullanna uygun olarak yapılmış ıkıuç katlı bazı yıgmakargır yapılann bazı betonarme karkas yapılardan çok daha dayanıklı oldugu gorulmuştur Nederu basıttr Betonarme karkas yapılar yapı yuklenru karkasın ve zemının bellı noktalanna yığarken, kargıryıgma yapılar aynı yuklen temel ve beden duvarlan boyunca taşıyıcı zemıne yayar zemını zorlamaz Bu yuzden doğru yapılmış yığma yapı çatlar yan yatar ama kolay kolay çokmez Ne kı beş kattan sonra kargır yapı oyle agır laşıp hantdllaşmaya başlar kı karkas çerçeve kaçınümaz olur Uygarük ınsanın kendı turu ve doga üe kurdugu ılışkılerın butunune ya da bıleşkesıne venlen bır addır Insa noglu yarattıgı bu ıhşkılenn kulu veya efendisi (egemenı) olarak gorebüır kendısını Dkeller kendılennı Doga nın bır parçası olarak gorurler Onunla uyumlu yaşamaya çalışırlar Batı kendı uygarlıgıru dogaya egemenlık olarak tanımlamışnr Japon ulkesının depremle yaşamak felsefesı uçun cu bır yoldur Ne kulluk ne de efendılık Doğayla birliktelik1 Bunun ıçın dogayı daha ıyı tanımak zorundayız Bunun ıçın de bılım yapmak zorunludur Deprem uzmanı geürtmekle teknolojı satınalmak çozum degıl Onu uretmelıyız Kent yerleşmeleruTuzın yennı yapı projelenmızı doga ve tanrılar belırlemedıgıne gore olup bıtenlenn sorumlusu bızle rız Doğal felaketler karşısında Takdırı Ilahı deyıp sorumluluktan kaçmaya çalışmakla ancak kendımızı aldatabılırız Şoyle dıyordu lslâmcı şaır Mehmet Akıf Safahafta. Adam aldatmaksa maksat aldanan yok nafüe1 insandoğa ilişkileri olarak Sistem mühendisliği Yapı ve sistem mühendisliği Ahşap ve çelık malzeme depreme karşı betondan daha dırençu olsa da guvenlı degıldır Ahşap tutuşur ve yanar çelık paslanır yuksek yangın ısılannda yumuşar hatta erır Ahşap ve çehgm yangına ve paslanmaya dayanıklı kıhnması o kadar çetın ve pahalıdır kı çogu durumlarda be tonarme tercıh edılır Betonarme denınce bız Turkler de mırlı beton dan yapılrruş çerçeve (karkas kutukutu) yapıları duşunuruz Oysa her çerçeve yapı betonarme olmadı ğı gıbı her betonarme yapırun karkas olması gerekmez Ydpı dengesı uzmanlan (staükerler) yapılan etkıleyen yatay guçlenn yapının du zey agırlıgı ıle orantüı oldugunu buldular Yapı ne kadar yuksek ve agırsa yatay deprem kuvvetı o kadar yuksek olur Son Golcuk or negınde deprem 5 katlı bazı yapıların ılk ıkı katını yıbp yukardakı uç katı asansor gıbı aşagı ındırırken muhendıslere bır ders ven702/1S Deprem mühendisliği