Katalog

Güneş, Güneş patlamaları, Ay ve gezegenler Eylül ayında gökyüzü olaylan ve gök atlası üzerine bilgiler... Hasan H. Esenoğluf*) Güneş 10 Agustos üe 16 Eylul 2000 tanhlen arasında 38 gun boyunca Leo (Aslan) takım yüldızında kalan Gttnef, gokyu zunde gunluk yaklaşüc 1 derecelık büınen harekeüyle üerleyerek 17 Eylul üe 30 Ekım tanhlen arasmda 44 gun boyunca Vırgo (Başak) takım yüdızında yer alacak Guneş 2000 yüı ıçınde Yer'e 147 müyon km üe en yakın konumuna 3 Şubat'ta ve 152 müyon km üe de en uzak konumuna 4 lemmuz'da ulaşmışü Dttaya, Guneş etrafindakı dolarummda Sonbahar ekinokıona 22 Eylul saat 20'de ulaşacakür 1 ve 30 Eylul'de Guneş sırasıyla yaklaşüc 06 31 ve 07 00 da doguyor ve 19 36 ve 18 48'de baüyor Buna gore Guneş sabahlan ay boyunca toplam 29 daküca kadar geç dogarken akşamlan toplam 48 dalaka kadar erken baüyor Do layısıyla Eylul ayı boyunca gunduzlenn kısalması toplam 1 saat 17 dakücayı bulmaktadır 1 ve 30 Eylul'de gunduz uzunluk lan sırasıyla 13 1 ve 11 8 saat ıken gece uzunlugu ıse sırasıyla 10 9 ve 12 2 saatür Buna gore 1 Eylul'de gunduz suresı gece suresınden 2 2 saat daha uzun olurken 30 Eylul'de gece suresı gunduz suresınden 24 daküca daha uzun olmaktadır Son zamanlarda Guneş üe ügüı patlamalar manyeük firünalar gıbı haberler gundeme gelmekte ve gıderek yaygınlüc kazanmaktadır Bu tur Guneş olaylan ıçın genış bügı onlarca yü kesmtısız yapüagelmekte olan Guneş gozlemlennden oğrenümışür Buna gore yaklaşüc her 11 yüda tekrar Guneş m manyeük etkınlıgının arünasma bağlı olarak yaklaşüc 2000 yılınm ortalanna kadar Guneş patlamalan ve manyeük fırünala nn artması beklenıyordu En son Guneş m manyeük etkınlıgının en az oldugu donem 1996 Nısan ayında gozlenmışü So larGeophysıcal Datanm Nısan 1996 raporunda Guneş te meydana gelen patlama sayısı (Ingüızcesı Halfa solar flare) 48'dır Oysa, Ocak 2000 raporunda bu sayı 175 artarak 223 e ulaşmışür Meraklı okuyucular bu tur Guneş olaylarını guncel olarak Bogazıçı Unıversıtesı Kandülı Rasathanesı ve Deprem Araştırma Enstıtusu nden Dr Tamer Ataç m hazırladıgı http //wwwkoen boun edu tr/astronomy/astronomyhünl ınternet adresmden takıp edebüırler Aynca Istanbul Unıversıtesı Fen Fakultesı Astronomı ve Uzay Bılımlerı Bolumu emekh ogreüm uyesı hocam Prof Dı Fatma Esin ın Sarmal Yayınla n ndan Guneş ısırrüı kıtabmdan konu üe ügüı gemş bügı edınebüırler% % » ^ „ „., ,, w ^ 0 ^^^ •* ;^t ^ ;, 5 Eylul'de ilk dördân evresmde (13 51 de doguyor ve 23 49'da batyor, gece yarısına kadar go rulur), 8 Eylul'de saat 16'da Ay Yer'e 404 603 km üe en uzak noktasmda, 13 Eylul'de dolunay evresınde (1900'da doguyor ve 05 59'da baü yor, tum gece gorulur) 21 Eylul'de aon dordtin evresınde (23 27'de doğar ve 14 41'de batar gece yansından ıübaren goruluyor) 24 Eylul'de saat H'de Ay Yer'e 367 024 km üe en yakın noktasında ve 27 Eylul'de yenl Jly evresınde olacak ve gorulemeyecek Kuıey Gezegenler nerede? Durbun veya teleskobu olan okuyucular eylul ayı boyunca Uranttt u (parlaklıgı +5 7 kadır) ve Neptün u par laklıgı +7 9 kadır) guneydogu tarafinda ve ufuktan yaklaşık 30 derece kadar yuksekte uzakakşam saatlennden ıübaren aym üerleyen gunlelaşüğmdan nnde sabah saatlennden gece yansma kadar gorulgorulme sureme suresı azalarak goreceklerdır Her ıkı gezegen yü bosı 49 dalaka kadar yunca Oglak (Capncornus) takım yüdızında kalıyor 10 Eylul artacakür saat 02 de Neptun Ay ın 1 2 derece Kuzey ınde yer alacak Jttpiter, ay boyunca Boğa (Taurus) Uranus ve Neptun un doguşbaüş saatlen sırasıyla şoyledır 1 takım yüdızında gece yansmdan ıtıbaren Guneş doguncaya Eylul de 18 3704 46 17 52 03 38 ve 30 Eylul de 16 4102 47 kadar yaklaşüc 8 saat sure ıçın 2 5 kadır degışmeyen parlak15 57 01 42 Buna gore Uranus ve Neptun ay boyunca Gulıgı üe Dogu taraanda ufuktan gıderek artacak şeküde ortalaneş e yaklaştıklanndan gorulme surelennın yaklaşık 1 saat 10 ma 50 derece yuksekte gorulecek Ay boyunca gezegen 20 daküca kadar azalmaktadır derece kadar yukselmektedır 1 ve 30 Eylulde Jupıter'ın doguşbaüş saatlen şoyledır 23 35(14 16) ve 21 46(12 28) Eylul ayındd çıplak gozle kolay gonüebüecek parlak gezegenlenn konumlan aşagıda verümıştır Satörn, Jupıter e yakm konumundan dolayı benzer şeMerkttr, büındıgı gıbı sadece ufka yakm olarak ya Guküde Sarurn de ay boyunca Boga takım yüdızında gece yanneş dogmadan once Doguda ya da Guneş battıktan sonra Ba sından ıübaren sabah saatlerme kadar yaklaşüc 8 saat suresmtıda gorulebüır Gezegen eylul ayı boyunca ak Akşam Gece Sabah şamlan Guneş battıktan hemen sonra Baü tarafmda 1) Uranus (1 30 Eylul) 1) Uranus (1 30 Eylul) 1) Uranus (1 30 Eylul) ük uç gun Leo (Aslan) sonrakı gunlerde Başak ta 2) Neptun (1 30 Eylul) 2) Neptun (1 30 Eylul) 2) Neptun (1 30 Eylul) kım yüdızında 0 8 kadır parlaklıgında gonüebüe3) Merkuı (1 30 Eylul) 3)]upıter (1 30 Eylul) 3) Mars (1 30 Eylul) cekür Parlaklıgı ay boyunca 0 9 kadır kadar azala 4) Venus (1 30 Eylül) 4)Satum (1 30 Eylul) 4)]upıter (1 30 Eylul) S) Satum (1 30 Eylul) rak sonukleşecekur Durbunu veya teleskobu olan okuyucular Merkur u ay boyunca dolunaya yakın evreden son ce yaklaşüc 0 kadır parlaklıgı üe Dogu tarafında ufuktan gıdedordun evresıne dogru degışügını gorebüeceklerdır Ancak, rek artacak şeküde ortalama 55 derece yuksekte gorulecek Merkur uika çok yakın olacagından (yaklaşık 5 derece kadar Sarurn 19 Eylul saat 04'de Ay'ın 1 8 derece Kuzey'mde yer alıve gıderek azalacagından) gorulmesı yıne de zor olacakür 1 yor 1 ve 30 Eylul'de Satum'un doguşbaüş saatlen şoyledır ve 30 Eylul'de Merkur un doguşbaüş saatlen sırasıyla şoyle 23 10(13 27) ve 21016(l 1 32) Sarurn ve Jupıter ay boyunca dır (07 18)20 04 ve (09 11)19 35 Buna gore, gezegen Gubırbırlenm ızleyerek Guneş ten uzaklaşüklanndan gorulme neş'ten ay boyunca uzaklaşacagından gorulme suresı 19 dasurelen yaklaşüc 2 5 saat kadar artmaktadır küca kadar artacakür Venüt, akşamlan Guneş batuktan hemen sonra 1 saat kadar bır sure ıçın Baü tarafında ufuktan yaklaşüc 7 derece yukseklüde (fakat gıderek azalarak) gozlenebüecekür Ay boyunca Başak takım yüdızında kalacakür Venus'un parlaklıgı MartEylul arası yedı ay boyunca degışmeden 3 9 kadır parlaklıgmda kalmaya devam edecek Durbunu olan okuyucular gezegenı yaklaşüc şışkınay evresmde gorebüecekler 1 ve 30 Eylul'de Venus'un doguşbaüş saatlen sırasıyla şoyledır (08 23)20 32ve(09 31)19 58 Buna gore gezegen Guneş'ten ay boyunca bıraz uzaklaşmakta oldugundan gorulme suresı 14 dakıka kadar artacakür M ı n , Eylul ayında sabahlan gokyuzunde ufuktan yetermce yukselerek (yaklaşık 15 derece kadar gorulecekür Sabahlan Guneş dogmadan once kısa bır surehgıne (yaklaşüc 1 5 saat kadar) aslan takım yüdızında Dogu tarafta +1 8 kadır degışmeyen parlakhgı üe gorulebüecekür 1 ve 30 Eylul'de Mars m doguş baüş saatlen sırasıyla şoyledır 04 52(18 52) ve 04 32 (17 45) Buna gore gezegen ay boyunca Guneş ten Eylul ayı boyunca Ay'ın evreleri resımde gÖsteritauştir Aynca Ay m yenı Ay' ve dolunay evrelerıne tam ulaş ma saatlen de belırtümısür Resımden Ay'ın yaklaşüc 1115 Eylul tanhlen arasmda 5 gun sureyle dolunay ve dolunaya ya kın evrelerde kaldıgı gonümektedır Dolunay bu tarıhlerde yaklaşüc 12 7 kadır parlaklıgı üe tum gece boyunca Ay ışıjı üe Yer ı aydınlatmaktadır Ay ın evrelere karşüık gelen uzaklüdan üe doguşbaüş zamanlan şoyledır Ay Hangi gezegen ne zaman görülüyor? Eylul ayında akşam, gece ve sabaha dogru gonüebüecek gezegenler çızelgede ozeüenmışür Eylul ayıran gok atlasını ıçeren ve 15 Eylul akşamı saat 22 00 ıübanyle gonüebüecek gezegenler (resımde kesıkb daıre üe gostenlmış olan Guneş hattuun hemen yakuıma bakınız) ve takım yüdızlar şeküde veıümışür D n y u n l u : (1) TUBITAK Büım ve Teknık Dergısı tarafmdan duzenlenecek olan 3 Ulusal Gokyuzu Gozlem Şenlıgı 13 Eylul 2000 tarıhlerı arasmda SaklıkentAntalyada ger çekleşürüecekür (2) XII Ulusal Asüronomı Toplanüsı 48 Eylul 2000 ve (3) I Ulusal Astronomı Ogrencı Tbplanüsı da 8 Eylul 2000 tarıhlennde Ege Unıversıtesı Fen Fakultesı Astronomı ve Uzay Büımlerı Bolumu'nce Bornovalzmırde yapuacakür Açüc bır gokyuzu düegıyle (*) Astronom Dr Istanbul Unıversıtesı Fen Fhhütesı Ast rononv ve Uzay Bıhmlen Bolumu 702/10