Katalog

UYGARLIK TARİHİ Ana Tanrıça: Bir Anadolu Roma imparatorları da kültür ve uygarlık özünü Anadolu'dan aldılar; bu özün ilk kaynağı da Anadolu'nun Ana Tanrıçası Kybele oldu... Italya'da Vmta, Anna Marlanna, Suriye'de Atagatls, Diktinna (Gırıt'te Dıkte Dağı demektır), bır adı da Plastone'dır " (2) Ana Tannça'nın bu ısımler ıçınde en yaygın olan adı Dindymens'dir Bu ad Dlndymos Dağı'nın tanrıçası anlamına gelmektedir Anadolu'da Dindymos adını taşıyan uç dağ bulunmaktadır Bunlardan bırı Frıgya'dakı Murat Dağ), dığerı Kapı Dağı, üçuncusü Ana Tannça'nın en önemlı merkezlerınden bırl olan Gordıon'un güneybatısındaki Gündüz Dağı'dır Ana Tannça'nın en eskı tapınma merkezl de Anadolu'nun Kapadokya yöresındekı Komana kentıdır Araştırmalar sonucu burada tapınılan Ana Tannça'nın şımşek, topuz ve çıft ağızlı baltayla sımgelenmış bır savas ve zafar tanrıçası olduğu anlaşılmıştır Eskı Yunanhlar bu tanrıçayı savaş tanrısı Area'ın çevresındekı Enyo ıle bır tutmuşlardır Ana Tannça'nın bu nıtelıktekı kultuyle, Karadenız yöresınde (Samsun ılımızın Terme ılçesı) yaşayan Amazonlarla ılışkısı olduğu sonucuna varılmıştır Bu konuda Azra Erhat şunları yazmıştır "Anaerkıl bır toplumun urunu olan savaşçı Amazonları, efsanelerın hepsı ıster Artemis, ıster başka adlarla anılan Ana Tannça'nın hızmetınde ya da ılışkılı olarak göstermışlerdır" (3) Nurer Uğurlu na Tannça Anadolu dınının kaynanağıdır Bu tannça tarlh oncesl Anadolu ınsanı ıçın bereketın, çoğalmanın sımgesı sayılmıştır Ana Tannça Inancı bu devırlerde Anadolu'dan butun Akdenız ulkelerıne yayılmış, tek tanrılı dinlerın yerleştıği donemlere kadar uzanmıştır Çatalhöyük ve Hacılar'da yapılan kazılar sonucu çıkan buluntular Ana Tannça ınancının Anadolu'da M Ö 70006500 yıllarına kadar çıktığını ortaya koymuştur (1) M«zopotamya'dan daha öncekı bır kultür çağını yansıtan bu tarıhler Ana Tannça ınancının Tarlh Öncesl Anadolu ınsanının yarattığı bır din olduğu gerçeğını açığa çıkarmıştır Anadolu'da yapılan bırçok kazıda çok sayıda Ana Tannça heykelcığı bulunmuştur Bu heykelcıklerde Ana Tannça genellıkle çıplak olarak çeşıtlı bıçimlerde verılmıştır Yatmış, çömelmış, uzanmış, ozellıkle doğum yapma sırasındakı Ana Tannça heykelcıklerlne sıkça rastlanmıştır Buluntular arasındakı oturmuş, kalın kalçalı, göbeklı, dolgun memelı Ana Tannça heykelcığı çok ılgı çekıcı sayılmıştır Bır başka heykelcıkte de Ana Tannça kollarında kuçuk bır erkek çocuk taşımaktadır Bu çocuk Ana Tannça'nın goğsune yapışmış, ustune bır çeşıt abanmış gıbıdır Bu erkek, Ana Tannça'nın hem çocuğu, hem sevgılısı Attls olarak yorumlanmıştır Blr Ana Tanrıça heykelcığınde de tannça, ıkl yanında ıkı aslana dayanmış olarak verılmıştır Bu heykelcık Ana Tannça'nın aynı zamanda doğaustu sonsuz egemenlığının sımgesı olan aslanı yanından ayırmadığını, hayvanların da tanrıçası, kralıçesı olduğu şeklınde değerlendırılmıştır Kalın kalça, dolgun meme, karın altı uçgen olarak belırtılen bır başka Ana Tannça heykelcığı de analığın, kadınlığın ve dışılığın sımgesı olarak kabul edılmıştır Bırçok ulus, kultur ve uygarlık Ana Tanrıça'ya değışık ve çeşıtlı ısımler vermıştır İlk kez Kayserı yakınlarında Kuttepe kazılarında bulunan bırçok tablette Ana Tannça'nın adı Kubaba olarak geçmıştır Lıdya'da Kybebe, Fngya'da Kybele olmuş, Hıtrt kaynaklarında Hepat olarak ısımlendırılmıştlr Ana Tanrıça'nın Karadenız Pontus (Trabzon) ve Kapadokya yöresındekı en eskı adı Ma'dır Ana Tannça'ya Sümerlerde Marionna, Hıtıtlerde (Yenı Krallık), Arinna, Mısır'da Isia, Surıye'de Lat, Gırıt'te Rbea, Efes'te Artemia, Italya'da Venüs ısımlerı verılmıştır. Bu konuda Halıkarnas Balıkçısı şunları yazmıştır "Anadolu'nun matrıyarkal toplumunun bu buyuk ana tanrıçasının adı yerıne göre değışır Frıgya dılınde Kubele ve Kubbebe'dır Bazen Dlndymenes (Asıl tapıldığı yer Murat Dağı'dır Adı Dındymos'tur Gedız lımağı buradan akar), Sipylene (Sıpylos, Manısa Dağı'dır), Karadenız'de Pontus'ta Ma, Ermenıstan da Anaitis, Arabıstan ve Hıcaz'da Hubel ve Kıble, Yunanıstan ve Gırıt'te Rhea, Themis, Ops, Ge, Maima, Urania, Urlnome, İdea (Ida Dağı olduğu ıçın), A Çatalhöyuk'te bulunan sıyah taştan tannod heykelciğlnın yukseklıği 15 5cm mesıne ızın vermesını ıster Zeus da ızın verır Attls'ın erkeklık organından dökulen kanlardan da menekşe çıçeklerı oluşur (Yenı yılın çam ağaçlanyla karşılanması olayı, bu efsaneyle gelışen bır Frıgya geleneğı ımış ) Bazı tarıhı kaynaklara gore Ana Tannça'ya (Kybele) tapınılan en buyuk dınsel mer kez, Anadolu'nun eskı bır Frıgya kentı olan Pessınus'takı tapınaktır Tanrıça' /a burada put şeklınde tapılırmış Bu putun gokten yere ındığıne ınanılırmış (gerçekte gökten yere ındığı ılerı sürulen bu taş bır goktaşı ımış) Pesslnus'takı bu tapınak butun sıyasal guçlerden bağımsız bır dınsel merkez olarak yonetılırmış Bu dınsel merkezın başında da ıkı rahıp bulunurmuş Bunlardan bırı Attis, ötekı Megabyzos adını taşırmış Megabyzoa'un dışarıdan gelme bır yabancı olması gerekırmış Bu ıkı kral rahıp, erkeklıklerını (Attis efsanesınde olduğu gıbı) Tannça'ya adamışlar Galllo adını alan öbur rahıpler de törenle hadım edılırmış Bu konuda Halıkarnas Balıkçısı şunları yazmıştır "Kesılen kısımlar büyük bır saygı ıle bezlere sarılır Kybele'ce kutsal olan bır yeraltı hucresının toprak tabanına gömulurdu Boylece Kybele'ye sunulmuş olurdu. Bu suretle gebe kalan toprak harekete getırılmış ve ılkbaharda doğuşu da hızlandırılmış sayılırdı Bunun ıçındır kı ılkçağda bereket tanrıçaları, kutsal sevgılıyı, yanı Attis'ı sımgeleyen papazlardan kendılerını gebe bırakacak ve bereketlı edecek vasıtalan sağlamasını beklerdı " (4) Frıglerın Anadolu'ya nereden ve ne zaman geldıklerı kesın olarak bılınmemektedir Tarıhçı Herodot, Frıglerın savaşçı bır kavım olduklarını Anadolu'ya Trakya uzennden geldıklerını, Sakarya Irmağı çevresıne yerleştıklerını yazmıştır Ikıncı dalga Klmmerler'ın M Ö 686 yılında bölgeye yayılmaları olmuştur Her ıkı kavım ler dalgasında da Ana Tannça'nın tapınma merkezı Pessinus, kavımler ustu nıtelığını ve bağımsızlığını korumuş, bır dın dev Ana Tannça'ya ait efsaneler Bazı kaynaklarda Ana Tannça'nın var oluş efsanesı şöyle anlatılmıştır Bır zamanlar gökler, denızler ve karalar bırbınnden ayrılmaz blr butun ımışler Ama bır gun bırdenbıre evrende bır muzık sesı duyulmuş Bu sesle bırlıkte gökler ve denızler bırbınnden ayrılmış Ama bu guzel müzık Ana Tannça'nın doğuşunun sesı ımış Ana Tannça'nın doğumu ılkay (hılal) şeklınde olmuş Onun ıçın Ana Tannça'nın Anadolu'dakı sımgesı ılkay ımış Ama butun evrenın bu guzel yuce tanrıçası ıssız dunyada, boş sular, çıplak topraklar ve gökyuzunde dönen yıldızlar arasında çok yalnız kalmış Ne yapacağını şaşırmış Ellerını bırbırıne surtmuş O sırada avuçlarının arasından bır yılan çıkmış Ana Tannça ellerının arasından kayan bu yaratığı çok merak etmış Onunla arkadaş olmuş Zamanla da ona tutulmuş Onunla butunleşmış Bu heyecan sonucu buyuk bır sarsıntı olmuş Topraklar çökmüş, dağlar çıkmış, sular fışkırmış, ırmaklar akmış, goller toplanmış. bırçok canlı yeryuzune dağılmış Yaptığına çok pışman olan Ana Tannça yılanı öldurmuş Yeraltına görv dermış Ama Ana Tanrıça kendısıne karşı daha durust davranmış Yarısını Hekat olarak yeraltına yollamış Yılanın yeryuzüne dağılan dışlerınden ınsanlar oluşmuş Ana Tanrıça, gökle, denızde ve karada yaşamasını surdurmuş Karada adı Rhea olmuş Soluğu taze ot, çıçek kokuyormuş Gözlerı ela ımış Sonra Gırıt'e gıtmış Burada guneş ve sudan, sevgılı olarak Kronos'u yaratmış Analık duygusunu ve özleyışını gıdermek ıçın, her yıl fda'nm (Kaz Dağı) Dlkte mağarasında bır guneş oğlu doğururmuş Ayakta tannça heykelcığı Pışmış topraktan 24 cm yukseklığındekı heykelcık Hacılar"da bulunmuş Kronos, çocukları kıskandığı ıçın onları doğar doğmaz ölduruyormuş Ana Tannça buna çok kızmış, çok öfkelenmış Kronos'tan sol elını ıstemlş Beş parmağını keserek, onlardan Daktlller, Beş Parmak Tanrısı' nı yaratmış Ana Tannça'nın altıncı çocuk olarak doğurduğu tanrıya Frıgya dılınde Zagreus adı verılmış Mıtolojıye göre Ana Tannça goklerın ve toprakların kızıdır Sonra Kronos'un karısı olur, Z«us, Hera, Poseidon ve Hades'ı doğurur Frigya efsanesi Bır Frıgya efsanesıne göre Ana Tannça doğar doğmaz bır ormana bırakılır Kendlsine vahşı hayvanlar bakar Frıgyalı genç ve yakışıklı Attls'e âşık olur Onun kendısıne bağlı kalmasını ıster Inancının yayılmasını da bu delıkanlıya bırakır Ama Attls, Ana Tannça'ya (Ana Tanrıça'nın Frıgya dılındekı adı Kybele'dır) verdığı sözu unutarak, perı kızı Sangarld'le evlenır (Sangarıd Sakarya Irmağı'nın kızıdır) Ana Tannça, bu perı kızını hasta yapar ve öldurur Attls buna çok uzulur Erkeklık organını keser Kendını öldurmeye gırışır Ana Tanrıça (Kybele) ona acır Onu çam ağacına dönuşturur Bu efsane daha sonra şoyle gelışır Attis kendısını öldürdukten sonra Ana Tannça yaptığına çok pışman olur Zeus'a gıder Ondan Attls'ın ruhunu çam ağacına dönuştür