Katalog

KÜLTÜR BALIKÇII Dünyadışı yaratıklar dinleniyor 11. sayfadan devam radan DNA'nın 'parmaklıkları' nıtelığındekı nıtrat bazların öncusu olan aslt sıyanıtrık yayılmaktadır İstiridye nasıl yetiştirilir Kültür balıkçılığında balığın yanı sıra özellikle Uzakdoğu'da en çok midye, istiridye, karides, kerevit, yengeç yetiştiriliyor. Hidrobiyolog llham Artüz İlk canlıların kökeni ilkel blyolojlk yaşam: İlk bakışta astronomıden oldukça uzak gorunen aşamadır, proteınlenn, nukleıtlerın ve bakterı gıbı ılkel canlıların kokenını ınceler 1976'da Mars gezegenınde yapılan ıncelemeler ılkel bır yaşam turunun varolmadığını gösterırken, Orbiter uyduları bınlerce yıllık varoluş surecınde Mars'ın önemlı su kaynakları barındırdığını ortaya koydular Şu anda su, buyuk bır olasılıkla 7000 m derınlıklerde donmuş durumdadır Dunya uzerınde yaşamın mılyarlarca yıl once başladığı göz onunde bulundurulursa, kırmızı gezegenın tamamen olu olmadığını ve Mars'ın dennlıklerındekı donmuş sularda bıyoastronotları bekleyen yaşam ızlerı bulunduğunu söylemek mantıksızlık sayılamaz llerl aşama: Bu aşama ıse bızımkıne benzer başka uygarlıklann olup olmadığıyla ılgılı araştırmaları kapsıyor Bu araştırmalar uç varsayım çahşmalarına dayanıyor Bırıncısı, Dunya uzerındekı yaşam, doğal sureçlerın gelışımının sonucudur, ıkıncısı, Dunya'dakı olaylarabaşka yerlerde de rastlanabılır, uçuncusu, ınsan zekâsının uzayın yarattığı en gelışmış beyın olduğu kesın bır bıçımde soylenemez Tum bunlar ancak radyo dalgaları aracılığıyla gözlemlenebılır Bu alanda en onemlı sorun, hangı yonde ve hangı frekansla dınleneceğıdır NASA, bu konuyla ılgılı ilk atılımı gerçekleştırerek MEGASETI adı altında yılda ıkı mılyon dolar gerektıren bır program hazırladı Sonuçta, yapılan hesaplara göre sınyaller 1 ıle 10 gıgahertzlık uzakhklara onlarca ışık yılı ıçınde yayılabılecekler D unya denızlerıne paralel olarak Turkıye çevresındekı denızlerın de gun geçtıkçe cıddıleşen boyutlarda kırlenmesı, asırlar boyu ucuz prote»n kaynağı olarak kabul edılen su urunlerı stoklarının gunden gune yok olmasına neden olmaktadır Bazı bılım odakları ne duşunürse duşunsunler, ortadakı gerçek, Marmara Denızı'nın su urunlerı uretımı açısından artık bır onemı kalmadığını, Turkıye su urunlerı uretımınde %8090 oranında verım sağlayan Karadeniz'ın de artık verımsız bır su kutlesı olmaktan ılerı gıdemeyece ğını gostermektedır Ben burada bu verım azalmasının nedenlerıne değınmeyeceğım Gunümuzde önemlı olan sorun, her gun on bınlerce bebeğın dunya nufusuna tuketıcı olarak katıldığı ve 2000 yılında 65 mılyarı aşacağı hesaplanan dunya nufusunun protein gereksinimlerlnln nasıl karşılanacağıdır. Söz konusu olan yalnızca protein de değıldır Su urunlerı ıçerdıklen A ve D vıtamını ve çocukların gelışmesınde son derece önemlı mıneraller açısından da ınsan beslenmesınde ayrı bır yer ışgal ederler Kültür balıkçılığı deyınce ilk akla gelen "balık" olmaktadır Ancak gunümuzde en yaygın uygulama, (ozelhkle Uzakdoğu'da) midye, İstiridye ve tarak gıbı yumuşakça turlerı ve karides, kerevit, yengeç gıbı krustase turlerının yetıştıncılığınde gozlenmektedır Bu yazımda ozelhkle istiridye yetiştirlcillğl (ostreıculture) uzerınde durmak ıstıyorum kabuk gıbı sert, ayrıca yapışmayı engellem yecek şekılde temız bır cısımde son bulm sı gerekır Zemın kumluk, çamur veya dığ yumuşak maddeler ıle kaplı ıse istiridye ı meye mahkumdur Uygun bır zemıne çökı me halınde ıstındye yavrusu kendısını ora yapıetırır Bu durumda ıstındye larvası hızla şekıl d ğıştırir, kabuklar ve ıçerısındekı et kısmı h la buyumey> ve ergın ferdın şeklını alma başlar Bu arada da denız salyangozları, d nız yıldızları ve yengeçlerın sureklı saldırı na uğrar istırıdyelerın bıyolojısı ve özellikle de I: İstiridye Akdenız havzasında yumuşakçaların kulturünun yapılması tarıh oncesı dönemlere kadar uzanmaktadır Romalılar zamanında italya'dakı Lukrın Gölu'nde ısjırıdyelerın yapay olarak yetıştırıldığını Plını'den öğrendığımız gıbı Roma mezarlarında ölulerın yanına bırakılan vazo suslemelerınde istiridye yetıştırıcılığıne aıt tasvırler bulunmuştur Romalıların uygulamış oldukları bu ilk istiridye kultur yöntemlerı, hemen hemen değışıme uğramaksızın gunumuze kadar geçerlılığını korumuştur 19 yy'da Fransa1 da ve dığer Avrupa ulkelerınde istiridye ıçın artan talep, doğadakı stokların hızla azalmasına neden olmuş, bu urunler ıçın yenı kaynak arayışı Fransızları Romalıların bu konudakı uygulamalarına eğılmeye zorlamıştır Şekıl 3 • C Vırgınıca va dönemı sonunda kendılerını sert zem lere yapıştırdıkları oğrenıldıkten sonra, gur muzdekı uretım yöntemlerı başarı ıle uyç lanmaya başlamıştır istiridye yetıştırıcılığı denınce bırkaç ç çerlı yontem soz konusu olmaktadır Kültür balıkçılığı Gerek bu gereksınımler gerekse her adımında kontrol edılebılen bır uretıme olan ısteğın sonucu, gunümuzde kültür balıkçılığı buyuk bır hızla gelışmekte ve doğadan yapılan uretımın yerını alma eğılımı gostermektedır Bunun başlıca nedenlerı, kultur balıkçılığında ortam şartlarının kontrol altında tutulabılmesı ve yapılan yatırımla orantılı bır uretımın sağlanabılmesıdır Doğada surdurulen uretımde ıse meteorolojik ve hıdrografık koşulları kontrol etmeye ve duzenlemeye olanak olmadığı gıbı kırlenme gıbı olumsuz etkenlerı ve dığer ekolojık şartları da kontrol etmek olanaksızdır 1 transplantasyon yöntemi Başka bölgelerde bulunan ıstıridyele kuçuk boydayken toplanarak kontrol ec mesı kolay, pazarlama ıçın olanakları t lunan özel sahalara, başka bır deyışle t lalara taşınma ışlemıdir Bu yöntemde tırıdyeler doğrudan doğruya zemı "ekılebıleceklerı" gıbı, bugunkü modt teknıkte olduğu şekılde, ozel kafesler (Lanter sepetlerı) (Şekil 1) asılı olarak y leştırılmektedır Bu son yöntemın avantajı, urunun b. lıca duşmanları olan denız yıldızları, < nız salyangozu (Rapana vb) gıbı zara lardan korunması ve denız dıbındekı kı hareketlerınden etkılenerek olmesını vt kalıtesının duşmesını önlemektır İstiridyenin biyolojisi yarar vardır Ergın ıstırıdyeler kendılerını, butun ömurlerı boyunca yaşayacakları sağlam bır zemıne yapıstırdıklarından hareket yeteneklerı yoktur Buna karşın genç ıstırıdyeler yanı larvalar, su ıçerısınde bırer planktonık organızma olarak serbestçe yuzer akıntılar ıle çok uzak mesafelere taşınırlar Bır tek ıstırıdyenın bır mevsımde mılyonlarca yumurta bıraktığı duşunulecek olursa bırkaç km karelık bır istiridye yatağından çevreye dağılan larvaların mıktarı konusunda bır fıkır elde edebılırız Larvalar, planktonık yaşamlarının İlk haftalarında yüzey sularına yukselır ve oradakı akıntılarla her yöne dağıtılırlar Bu aşamada istiridye larvasının mınıcık ıkı kabuğu ve bunların arasında dışarı çıkan ıncecık kıllardan .yapılmış bır çelengı vardır Bu kıllar ıstırıdyenın su ıçerısınde hareketını ve besın avlamasını sağlar Bu kısa, serbest yuzme dönemının sonunda çok sayıdakı duşmanlarından kurtulabılenler denız dıbıne çökelırler Bu dönemde de ıstırıdyelenn sorunlan bıtmez Zıra bu çökelmenın bır taş, kaya veya 10 milyar kanal Bu proje ıçın 100 milyar kanal gerekıyor ve tum sorun buradan kaynaklanıyor MEGASETI, 10 mılyon kanalı dınleyebılecek ve algıladığ sınyallerı aynı anda çözebılecek guçlu bılgısayarlarla donanmış bır alıcının yerleştırılmesı tasarısını ıçerıyor, bu program buyuk bır olasılıkla 1992'de uygulamaya konulacak Uzmanlar, hangı yıldızın dınleneceğını belırlemede başarılı olacaklarına ınanıyorlar Bıyoastronomı yenı bır bılım dalı, ancak pekçok ulke bununla ılgılı araştırmalarda bulunuyor, projeler hazırlıyorlar UAI'nın (Uluslararast Astronomı Bırlığı) toplantıları dışında bıyoastronomı komısyonu da duzenlı olarak toplanıyor (Science et Vie) (1) BigBang (Büyuk Patlama) teorisl Uzayın, maddenln ufak blr kısmının patlamasıyla başladtğını ve bu patlamadan yayılan parçacıkların hâla uçuştuğunu llerl suren toorl. İlan tekniklere açıklık getırmesı açısından ıstırıdyelerın bıyolojısıne kısaca değınmekte 'stiridye yetiştirlcillğl içln kullanı 2. Yetiştirme yöntemi: istiridye kulturunde uygulanan ıkıı yöntem, damızlık (67 cm) ergın fertle bu ış ıçın özel havuzlara konması ve damızlıklardan suya bırakılan larvaların pay yuzeylere yapışmasını sağlamak ş» lınde tanımlanabılır Bu kıremıtlerın uzerı kum ve kıreç kî şımı ıle sıvanır Bu şekılde larvadan ge ıstırıdyelere dönuşen fertlerın ve pah olan kıremıtlerın zarara uğramadan bır rınden ayrılabtlmelerı sağlanır Japon ıse bu ışte yan dalları koparılmamış ku bambu kamışları kullanmaktadırlar Şayet damızlık fertler yumurtlatılm ıçın havuzlara yerleştırılmışlerse, larva rın oluşumundan 1 hafta kadar sonra s Şekıl 2 Crassostrea angulata 12