Katalog

KANSER BİYOLOJİSİ İŞ S AĞ Lf 61 mış olan çeşıtlı karmaşık mekanızmalarla çekırdeğe ılelılmekte ve orada çeşıtlı gen ıfadelerını etkılemektedır Bunun sonucunda aynı stımulan faktörlerın devamlı olarak salgılanması, bır bakıma hücrenın otonomı kazanarak kontrolsüz çoğalmasına yol açmaktadır Antionkogenlerin normal fonkslyonu nedlr? Onkogenlerın normalde hücre çcğalmasını, dolayısıyla buyümeyı uyaran bır fonksıyona sahıp olmalarının yanında acaba antionkogenlerin normal fonksıyonu nedır sorusu karşımıza çıkmaktır Henuz tam olarak bır antıonkogenGIF ılışkısı açıkça gösterılememıştır, ancak Retınoblastom (Rb) genının gen tedavısı yöntemlerı ıle doku kulturunde ve hayvan deneylerınde neoplastfk (*) fenotipl baskıladığı Lee ve ark tarafından gösterılmıştır Rb gen ürunu bu açıdan bır GIF olarak göz önune alınabılır Organızmada homeostazısın devamı ıçın hucre çoğalmasının mutlaka dengelenmesı gerekır GIF'lerın burada bır rolu olduğu muhakkaktır Ama dengenın GIFler yönune kaymasının sonucu ne olacaktır? ABO'de bır araştırma ekıbi ımmortalıze (*) hamster (*) hucrelerı ıle yaşlı ınsan fıbroblast hucrelerını hıbrıdıze (*) etmışler ve hıbrıd (melez) klonların yaşlı blr fenotip kazandıklarını göstermışlerdır Ancak eğer hucre ınsan fibroblast hucrelerınden gelen 1 nolu kromozomunu yıtırmışse hucrelerde bu yaşlanma görulmemektedır Bu, ınsan 1 kromozomunda yaşlanmadan sorumlu genlerin bulunabıleceğının bır kanıtıdır Dığer yandan isvıçre'de Drosophıla'ların gellşmesı üzerınde çalışmalar yapan W.J.Gehrlng ve ark , sıneğın buyumesınden sorumlu bazı genlerin (EF1alta gıbı) fadesının azalması ve buna bağlı olarak proteın sentezının azalması ıle sıneğın /aşlanması arasında çok yakın bır ılışkı oljuğunu göstermışlerdir Gehrıng ve ark 'a bu çalışmaları ıle gelecekte Nobel'e aday gözü ıle bakılmaktadır Son bırkaç aydıf basında, büyüme hormonu ıle yaşlanmanın gecıktırılmesı ya da gençleşme ıle ılgılı çeşıtlı ve bazıları sansasyonel haberler çıkmaktadır Büyume olgusunun yaşlanma kutbunun karşı tarafında kanserln bulunabıleceğını gösteren tum bu çalışmalar bu konuda çok dıkkatlı olmamızı gerektırmıyor mu? Emınım kı kendılerıne yaşlanma mı yoksa kanser mı sorusu yöneltılecek olan pek çok ınsan bu soruya günümuzde hıç kuşkusuz yaşlanma dıye yanıt vereceklerdır Homeostasis: Canlı organızmada ıç ortamın dengesı Spesifik: özgul Fenotip: Bır organızmanın dışarıdan gözlemlenebılen özellıklerı, görunuşu Solübl: Suda veya organık çözüculerde erıyebılen Nütrlsyonel: Beslenme ıle ilgllı Gen eksprasyonu: Gen ıfadesı Genın kendıne özgul mRNA ve proteının sentezlenmesı Stlmülasyon: Uyarma Inhlblsyon: Baskılama Reseptor: Alıca, hucrede özellıkle hucre zarında kendısıne bazı moleküllerın bağlandığı ve böylece hucre ıçıne mesaj ileten yapılar Hematopoezis: Kan yapımı Erltropoezis: Alyuvarların yapımı Nekroz: Hucre ölumu Yin ve Yangı: Çın felsefesınde bırbırıyle çelışen, ama bırbirını tamamlayan ıkı temel kategorı Neoplastlk: Malıgn immortallze: ölümsüz kılınmış (Kanser çalışmalarında sureklı çoğalma yeteneğı kazanmış hucreler ıçın kullanılır) Hamster: Sıçan benzerı kemırıcı bir hayvan Hlbridizasyon: Melezleme Yaşlanmayi önlemek Kimyasal maddelerle çalışanlara öneriler Çalışma hayatında tehlikeli maddelere karşı güvenliği > titiztikle almak gerekiyor. Mustafa Taşyurek İş Sağlığı Uzmanı SÖZLUK: K imyasal maddeler burun ve ağızdan solunarak, doğrudan doğruya derı tarafından absorblanarak veya gozlere temas ederek vucuda gırebılır Gıysıler ve ayakkabılar, dokulmuş bır kimyasal maddenın oluşturduğü bır bınkıntıye basılırsa, o bolgeden geçılırse kırlenebılır Kimyasal maddenın tehlikeli olabılecek etkısı, kazanın oluşuna, maddenın tıpı ve konsantrasyonuna, vucuttakı fızıksel hasarın derecesıne ve genışlığıne bağlıdır Amonyak ve klor I Hedef doku spesifik büyüme faktörleri: Hedef hucreler Proerltrosltler Granülosit önculerl Makrofaj önculerl Granülosit ve makrofaj önculerl Granülosit, makrofaj, eozinofll, mast hucresi, proerltroslt ve megakaryoslt önculerl 6. lnterleukln1 , Tlmosltler, B lenfoslt önculerl fibroblast ^ ve endotel hucrelerf 7. lnterleukm2 Lenfoslt öncülerl 8. lnterleukln4 Tlenfosltleri 9. lnterleukln5 Blenfosltlerl, eozlnoflller, mlyelold ve lenfold stem cells 10. lnterleukln6 Blenfositleri, plazlama hücrelerl 11. lnterleukin7 „ Blenfosit öncüleri, bazı Tlenfosltleri 12. BetaNGF Sempatlk ve duyu nöronları II Geniş spektrumlu büyüme faktörleri: Hedef hucreler 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. EGF (Urogastrone) FGF PDGF IGF1 Somatomedlnler IGF2 " IGFalfa Bombesln Epltellyal ve mezenşlmal hucreler Fibroblastlar, endotel hücrelerl Mezenşlmal hucreler, düz kas hücrelerl Epltellyal ve mezenşlmal hucreler " (EGF glbl) Eplteliyal ve mezenşlmal hucreler 1. 2. 3. 4. 5. Erythropoetln GCSF MCSF (CSF1) GMCSF (lnterleukln3) MultlCSF Amonyak ve klor en yaygın kullanılan ıkı zehırlı kimyasal maddedır Amonyak ve kloru soludugunuz zaman akcığerlerınızı tahrış edebılırsınız Semptomları (hastalık belırtılerı) öksurme, boğuluyor gıbı olma, goğuste yanma ve sıkılık olarak belırtılebılır Amonyak ve klor derı veya gözlerle temas ettığınde çok kuvvetlı tahrış edıcılerdır Amonyak bırıncı ve ıkıncı derece yanıklara neden olabıldığı gıbı, körluğe de neden olabılır Trikloretllen (yanmayan bır sıvıdır) yaygın olarak kullanılan dığer blr kimyasal maddedır Trıkloretılene maruz kalan ışçılerde görulebılecek semptomlar baş dönmesı, bağağrısı, mental karışıklık ve zafıyettır Bu kışıler gözlerınde, burun ve boğazında tahrışten de yakınabılır Öksuruk, nefes almada zorluk veya goğuste sıkışıklık hıssetmelerı trikloretllen solumanın dığer ışaretlerıdır Çok cıddı vakalarda, bu madde duzensız yurek vuruşu, katılma (convulsıons) veya komaya neden olabılır Kimyasal maddeler derıye temas ederek vucuda gırerlerse tehlikeli olabılır Erken yaşlanma halı, derı kanserı, saç dökülmesı ve cıddı yanıklar bu temasın sonuçları olabılır Hidrofluorik asit kuvvetlı bır asıttır Derıye temas ettığınde genellıkle yanıklara neden olur Çözeltının konsantrasyonu ne kadar fazla ıse o oranda çabuk bır şekılde kazalı yanma semptomlarını hıssetmeye başlar Bu semptomlar, kızarıklık, bır yanma duyusu, şışlık ve kabarcıklardır Kazalı o bolgeden asıt ıle daha fazla temas etmemesı ıçın uzaklaştırılır En yakın duş ve/veya temız su kaynağına göturulür Etkılenen derı 15 dakıka bolca akan su ıle yıkanır, daha sonra o bölge su ve sabunla yıkanır Eğer varsa, etkılenen yere kalsıyum gluconate jelı (%2 5) uygulanır Gözlere sıvı kımyasalların kazara sıçraması veya fışkırması yaygın olarak karşılaşılan dığer yaralanma nedenlerıdır Bazı maddeler hemen hemen derhal şıddetlı göz yaralanmalarına neden olurken, dığer bazıları daha sonra kolay anlaşılmayan kalıcı hasarlara neden olurlar Gozier bır kımyasala maruz kaldığında derhal maruz kaldığı yerde bol su ıle (hasarı azaltmak ıçın) 15 ıla 30 dakıka yıkan malı Kazalı bol su ıle temızlığının yapıl ması sırasında goz kapaklarını açık bulun durmalı Gözlerdekı butun yanıklar mutlaka bır göz hekımının muayenesınden geçırılmelıdır Bazı kımyasallar solunduğunda çabucak absorblanarak kan dolaşımına geçer ve vucuda taşındığında tehlıkeye neden olur Toluen boyalarda, poliuretan kopuklerde, plastık ve ılaç sanayı gıbı yerlerde kullanılır Toluen solunduğunda, gözlerı, burun ve derıyı tahrış edebılır, ayrıca akcığer ve böbreklere zarar verebılır Semptomları, boğulacak gıbı hıssetme, hızlı soluma, başağrısı, yorgunluk, sarhoşluk ve baş donmesı sayılabılır Bır kazalı 3 gunden 7 gune kadar bu semptomlara maruz kalabılır Sülfürlk asıt de solunduğunda cıddı tahrışlere neden olabılır Neler yapmalı? Zehırlı ya da zararlı bır kimyasal dökülduğunde, olay olur olmaz, çabucak gostereceğınız bır tepkı ıle yaralanmaları (kazaları) önleyebılır veya etkılerını en aza ındırebılırsınız llk önce, kazaya uğrayanı zehırlı bolgeden temız havaya çıkartın ve olabıldığınce çabuk bır şekılde oksıjen (can soluğu) verın Kendı kendınızın de yaralanmasını önlemek ıçın kauçuktan yapılmış bır elbıse, eldıven, bot, baret ve bır solunum yolları koruyucusu gıymelısınız Kimyasal maddeyı soluyanlar, kırlenmış bölgeden/alandan derhal çıkartılmalıdır Maruzıyetten kendınızı korumak ıçın bır solunum yolları koruyucusu (kendılığınden hava veya oksıjen sağlayan maske) ye dığer uygun kışısel koruyucu teçhızatı gıyınız Bu sırada benzer maskeyı kazalıya da takın Kurtarılan kazalıyı (sırtustu) yatırın ve sıkı gıysılerını gevşetın Bırını derhal tıbbı yardım aramaya/çağırmaya gönderın Eğer elınızde eldıvenınız varsa kırlenmış (bulaşmış) elbıselerı ve dığer teçhızatı kazalının üzerınden çıkartın Kimyasal maddelerle çalışırken, yaralanmaları önlemek ıçın koruyucu gıysılerı gıymek daıma önemlıdır Çalışılan kimyasal maddenın olumsuz etkılerınden gözlerı ve yuzu koruyacak gözluk, yuz sıperı veya her ıkısını bırden kullanmak gerekır Aynı zamanda sağlam, kımyasallara karşı dirençlı (sızdırmaz) eldıvenler ve önlukler giyılmelı D 17