Katalog

co •o ON ARAŞTIRMALAR GÜNEŞTEN DAHA SICAKKORONA ÎNCELENECEK Amerikan uzay ajansı NASA, "Solar Probe Plus" (SPP) projesi için araşrımıa uy- dusu planlıyor. Misyonun iki hedcfi var. Birincisi Güneş rü:gârlarındaki parcacık hı:- lanmasını araştırmak. İkincisi ise Güneş at- mosfcrinJcki dış tabaka olan koronanın nicin görünen Güneş yü:eyinden beş milyon misli daha sıcak oldugunu yanıtlaınak. Araştırma uydusu ilk ke: Güneş'in at- mosferine girerek Günes/e 695.700 knı yakalaşacak. Otomobil büyük- lüğündeki uydu bıı görevi sınısında en aı 1400 santigr.ıt dereceye dayan- ması gerekiyor. Bu amaçla sıcaklık kalkanı ile korun- cak olan SPP kar- bon ve kompo:iı makemelerle dc kaplanacak. Ekipten Lika Guhathakurta, insanoğlu Güneş'i ilk ke: "dokunacak, tadacak ve koklayacak" diye a^'iklıyor ınisyonu. Yeni uydu ctşidi öl- çüm enstıümanları, parçıcık toplayıcısı ve ü\v boyutlu kamerayla donatılacak. Güneş'in atmosferi, görünür fotosferden (Güneş'in yü:eyO, bunıın üzerindcki kro- mosferden ve koronadan oluşur. Altta kalan korona Güneş'in ii:erinden ijVik daha kızgm- dır. Riliııı insanlanna göre bu durum korona dahilindeki düşük ga: yoğunluğu vc kuvvet- li munyetizmayla ilgili. 2018 yılmdan öncc ger- çekleştirilmesi istenilen projenin 180 milyon dolara mal olacağı tahınin ediliyor. SAÇTAENFARKTÜS İZLERÎ Uzun vadcli strcs vc buna hağ- lı kalp enfarkıüs riski sac/laıdan oku- nabiliyor. Westem Û n t a r i o Universitesi bilinı insanları, stres hor- monu kortizolün tıpkı kokain gibi saı^larda biriktiğini saptadı- lar. Araşıınvıacılar kalp cnfarktüsü geciıvn has- taların sa^'larında daha yüksck scviyedc kor- ti:ol bulmuşlar. Bugünc kadar işyerindc strcs, ilişki vcy.ı parasal sorunlann gı\ınişi dogru- dan doğruya öl^ülcmiyordu. F.ıkat Gideon Koren ve Stan Van Uum, şimdi kortizolu üvsantimlik insan saı,inda tes- pit cttiler. Sö: konusu hormon şinıdiyc dek sa- dccc kanda, idraıda vc tükürükte saptanabi- liyordu ki buralardan da kısa süre ivindc yok oluyordu. İnsan sa<^ ayda yaklaşık olarak bir santim kadar büyüdügü h$n, araştımıacılar ü^ santimlik saçta, incelemcdcn üı,' ay öncc bi- riken stres lıormonunu göıcbiliyor. Bilim in- sanları kıılp enfarktüsii gcçiren 56 crkckten üijier santimlik saç ömeği incclcrken bunları başka nedenlcrdcn dolayı hastaneyc yatan di- ğer 56 erkekten alınan saç örnekleriylc kar- şılaştırmışlar. Kalji enfarktüsii ge\iren erkek- lerin savlarmda daha lazla kortia.il biriktiği ffS- rülmüş. ("Stress" dergisi) Araşrınnacılar, in- sanların yaşam biı;imlerini değiştirerck strcs- ten uzaklaştıklarında kalp enfarktüsünden konjnabileceklerine inanıyor. BEYNÎN EVRÎMİ YENİDEN YAZILACAK İnsanoglu beyninin en gelişkin bölümü olan büyük bcyne sııhip nlmasaydı ne sanat, ne edebiyat ne dc bilim yapabilirdi. Peki ama büyük bcyin cvrim sürecinde nasıl gelişip bi- »,'iınlendi? Alman bilim insanları kısa bir sii- Solda: Platynereis beyninin, 36 farklı hayvanın mikroskop görüntüsünün bir araya getirilmesiyle el- de edilen rekonstrüksiyonu. Sağdaki resim bu be- yindeki etkin genler. Bu tasarım, 48 saatlik deniz so- lucanı larvasının beyniyle örtüşmekte. re önce beklenmcdik birkeşii yaptı. Bi:im bü- yük beynimizin benzcri toprak solucanının u:ak bir akrabası olan halkalı dcni: soluca- mnda (Platynereis dumcrilii) bulundu. Avrupa Mnlcküler Biyoloji Laboraıuvarı'nda elde edilen sonu^lar, en eski gelişkin bcyin böl- gclerinin görünümleri vc görcvleri hakkında bilgi vcrmckic. Aslında evrim biyolojisi n^isından bakıl- dıgında büyük beynimi:i diğcr omurgalılarla paylaştığımı: biliniyordu, ama omuıgası; ata- larımı:daki erken evrim bclirsi:di. Hatta bi- :e en yakın omurgası: olan nejtcr balıgmda (Alepisaurus ferox) bile büyük beyne bcn:cr bcyin yapısı saptanmaınıştı. Fakat bilim insanları şimdi dcni: soluca- nında omurgalı hayvanlann büyük beynine bcnzcyen vc ortak kökcnc i^aret eden beyin yapıları saptadılar. Bulgu, insan ve solucanm evrim ^-izgisinin yaklaşık olarak 600 milyon yıl once birbirindcn ayrılnıış olması nedcniyle ar.ıştınnacıları şaşırttı. Sonu^lar iki aı^dan şaşırtıcı, diyor Detlev Aıendt "Cell" dergisindc. Büyük beyin sanı- landan ijVik daha eski, olasılıklı gelişkin hay- vanlarla aynı yaşta. Ve artık bu özel yapınm prekambriyum döneminde deniılerdeki yaşama uyum sağlama sırasında gcliştigini biliyoru:, di- yor bilim adaını. Aragtınnadan sorumlu bilim insanı Raju Tomcr, büyük beynin kökenini araştırırken, halkalı dcni: solucanının, koku vediğerduyu uyarımlaıınm işlcnmcsinden so- rumlu, gcnclde çıınak, sap ve birkaç; loptan olu- jan beyin bölgcsini ayrıntılı bir jekilde incc- Tonıer bu ama^ta bilim insanlanna bir- lcşik dokuda çok sayıda geni inceleyerek hangi gcnin aynı hücre tiplerinde etkin ııl- duğunu gösteren yeni bir tcknikten (PrimR) yararlanmış. Her hücrenin molckülcr parmak izini belirleyerek, incclcncn her geni hücre ti- piyle bağlamayı başarmış. Deni: solucanı beyninin gelişimini, omurgalıların verileriy- le karşılaştırınca da, solucan beyninin cvrim tarihinde büyük beyinlc ortak bir ataya sahip olması gercktiği sonucuna varmış. Birbirindcn bağınısı: olarak gelişmiş ol- nıalan büyük bcn:crlik nedcniyle olanaksı: di- yen bilim insanlanna göre, bu ilkel yapı bü- yük bir olasılıkla, kokuyu algılayıp işleyen ve aynı zamanda harekelleri kontrol edcn hüc- relerin yoğun bir şckilde bir arada toplanma- sından ibaretti. İlkel canlılar l^csinleri koku du- yusuyla bulduktan sonra bu bilgilcıi öncü bü- yük beyinlc iglcyip, deni: dibinde besinc doğ- nı hareket ediyorlardı. Bir olasılıkla da bu de- ncyimdcn öğrenmenin eski bir bi^iminde yararlanıyorlardı. 2000 YIL ÖNCE ANTİBİ- YOTİKKULLANIMI Amerikalı bilim insanları Afrika'da bu- lunan mumyalarda yüksck oranda Tetracylincn saptadılar. Arastırmacılar bu an- tibiyotiğin biranın içinde bulunduğunu dü- şünüyorlar. Bu kokteyli ncrcdcyse halkın tü- mü hatta ç^vuklar bile içmiş. Bu antibiyotikten ilk olarak yararlananlar Güney Sudan'da Nil boyu yaşayan Nubiyalılar olmalı diyor Emory Universitesi araştırmacısı Geoıge Atmelagos. Bilim adammın asıl amacı mumyalardaki os- tenporozu araştırmaktı. Antibiyotik 1928 yılında pcnisilinin bu- lunuşuyla üretilmeye başlanmıştı. Ancak son bulgular insanların hakteriler hakkında hiç- bir bilgisi olmadan, cnfcksiyonlarla nasıl mü- cadelc edilcceğini bildiklcrini gösteriyor. Tetracyclin 1948'ten itibaren antibiyotik ai- lesine katıldı. Bilim insanları şu sıralar eski Nubiya halkmm hangi dozda antibiyotik al- dığını bulmaya çılışıyorlar. KARINCALAR, AĞAÇLARIFİLDEN KORUYOR Filler hortumlarma kannca gelmesinden nefret edcr. Doğu Afrika savanlarında yaşayan filler hu nedenle bölgede yetişen bir akasya (Acacia drcpanolobium) ağacından u:ak du- myorlar. Çünkü bu dikenli ağa^'larda yaşayan karıncalar, fillerin hortumlarında toplanarak hayvanları rahatsız ediyorlar. Ve bu şckilde de akasyaları koruyorlar diyor Kenya Mpala Araştırma Merke:i'nden Todd Palmer, Current Biology dcrgisinde. Bilim adamı karıncaları ağaçtan uzaklaş- tırdığmda filler yaprakları yemege başlamıj- lar. Bu a^ıdan bakıldığında karıncalann ya- şadıkları ekosistcm üzerinde etkili olduğu düşünülcbilir. Oyle ki karıncalar davranışla- rıyla savanlann kalıcı olmasında rol oynamış olahilirler. Ancak altı metre kadar büyüyen ağaçların yapraklarmı yiyen zürafalar karm- calardan hiç nıhatsız olmuyorlar. Zürafalar ka- rıncaları u:un dilleriyle "silip atıyorlar" diyor Palmer. Bilimscl adı Acacia drepanolobium olar akasyalar al^vık iundalıklardır. Rüzgâr cs- tiğindc bitkinin boşluklarında ıslık sesleri olu^ur. Nilgün Özbaşaran Dede Araştırma KÜRESELISINMA ETÇİL MEMELİLERİ DE KÜÇÜLTMÜŞ 55 milyon yıl öncc çpk hızlı gelişen küresel ısınma yüzünden sa- dece ı^vık sayıda otctıl degil ctçil memeliler de kü^-ülmüş. Daha ön- ce bilinmcycn bir havyana (Palconictis \vingi) ait bir iosil bulan bilim insanları, ayı büyüklüğünde olan bu türün 200.000 yıl içnde sırtlan kadar kü- ^-üldüğünü söylüyorlar. Yaklaşık olarak 55 milyon yıl önce Eosen devri başlarında dünyada çok şid- detli bir küresel ısınma (Paleosen-Eosen Termal Maksimum/PETM) yaşanırkcn, ortalama sıcaklık beş ila yedi derece yüksclmiü ve karbondioksidin atmosferdcki yoğunluğu artmıştı. Bu sürec; sırasında ot\iıl hayvanların bcdcnleri küçülmüştü. Bu ge- lişmenin ncdcni tam olarak bilinmiyor, teoriye gö- re karbondioksidin yükselişi bitkilcrdeki besin miktarını düjürmüş bu da otçul hayvanların küçiilmelerine yol aç- mıstı. Jonathan Bloch yönetimindc çalışan bilim in- sanları, şimdi Florida Doğa Tarihi Müzesi'nde Eosen dönemindeki "küijülmeye" yeni bir bakış açı- sı sunan bir fosil buldu. Palaconictis wingi olarak adlandırılan bu et<;il memeli sadccc sırtlan bü- yüklüğünde. Oysa Kuzcy Amerika'da bulunan, daha önceki soğuk devirlcre ait örnekleri daha bü- yüktü diyen arnştırmacıların görüşüne göre Paleonictus, 200.000 yıl ivjnde ayı büyüklüğündeki Paleonictis peloria'dan sadece sırtlan boyundaki Palconictis wingi ve o tarihlerde Avrupa'da yaşa- yan Paleonictis gigantcs olarak evrilmişti.