Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 17 EYLÜL 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 11 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ İstihdamsız Büyüme KDV Sever Bütçe... Türkiye, küresel altüst oluşun etkisiyle sürüklendiği krizi tam bir “V” biçiminde yaşamış görünüyor. V’nin tamamına bakıldığında, - Çarşamba günü yazdığım gibi- 2010 Haziran’ında kriz öncesi 2008 Haziran’ının milli gelirine hâlâ ulaşılabilmiş değil. Kaldı ki, nüfusumuza, o tarihten bu yana 2 milyon kişi daha eklendi. Bu da kişi başına gelirin düşmesi demek. Büyüme yaşanıyor yaşanmasına da bu büyümenin bölüşüm ayağı hiç sorgulanmıyor. Pasta, kriz öncesi gibi mi bölüşülüyor. Tabii ki hayır. Ücretliler 2008 ücretlerine talim ediyorlar. Bölüşüme dair gerçek verileri açıklamayan TÜİK, istihdamda da yine çam devirmekte ısrar ediyor. Sıcak para rüzgârına dayanan büyümenin istihdam yaratmadığını son veriler de teyit ediyor. Haziran verileri, işsizliğin, beklendiği gibi yüzde 10.5’a indiğini gösteriyor. Bu, mevsimsel bir özellik hazirandan ekime kadar tarım, inşaat, turizm gibi sektörlerin istihdamlarının etkisiyle istihdam artar, işsizlik göreli düşer ama kasımdan başlayarak tekrar yükselir. Şimdi yaşanan da o. İşsizlik 2009 Haziran’da yüzde 13’tü, bu haziran yüzde 10.5’a düşmüş görünse de, işsiz sayısı kriz öncesi 2 milyon 297 binden 2009 Haziran’ında 3 milyon 269 bine çıkmıştı. 2010’un Haziran’ında ise hâlâ 2 milyon 751 bin... Yani kriz öncesinden bu yana işsizler ordusu hâlâ 450 bin daha kalabalık. Sıcak para girişinin ucuzlattığı düşük döviz kuru eşliğinde yaşanan büyümenin istihdam dostu olmadığı, son verilerle bir kez daha ortaya çıktı. Haziran itibarıyla son 12 ayda büyüme oranı yüzde 10.3 olarak görünürken istihdamdaki artış yüzde 7. Yani istihdamın temposu, büyümenin gerisinde. Ama bu yüzde 7 istihdam artışında da hile hurda var. Hile, tarım sektöründe. 2010 Haziranı itibarıyla tarımda büyüme yüzde 0.6, yani yüzde 1 bile büyümemiş. Ama her nasılsa tarımdaki istihdam 1 yılda 5.7 milyondan 6.3 milyona çıkarak yüzde 7.7 artmış. Bu kargaları bile güldüren durumu, TÜİK umursamaz halde. Bu, açıkça işsizliğin kamuflajı... İstihdamın tempo düşüklüğü imalat sanayiinde de görülüyor. İmalat sanayiinde büyüme yüzde 15.4 ama istihdam artışı yüzde 12’de kalmış. İnşaatta da istihdam artışı yüzde 10’u bulmazken büyüme yüzde 22’ye yaklaşmış. Ticaret yüzde 14 artmış ama istihdam artışı yüzde 1.3’te kalmış... Keza mali sektörde yüzde 9 büyüme var ama istihdamda artış değil, yüzde 5 düşüş var. Gelelim bütçe açığındaki daralma iddiasına. Tamam, ilk 8 ayın bütçe açığı 14 milyar TL. Bu geçen yılın aynı döneminde 31 milyar TL idi. Yani yüzde 54 daralmış açık. Ama nasıl? Cevap, vergideki payı yüzde 55’i aşan KDV, ÖTV artışlarında. Sıcak para akışıyla ithalat arttıkça, ithalata bağlı sanayi çarkı dönüp kasılan tüketim canlandıkça KDV, ÖTV gelirleri de arttı ve bu açık öyle daraldı. Marifet mi şimdi bu? mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com VERGİ GELİRLERİNDE KDV+ÖTV 2010-8 ay 2009 -8 ay Artış, % Vergi Gelirleri 173.814.716 141.086.941 23.2 ÖTV 38.489.855 29.302.922 31.4 Dahilde KDV 27.732.696 22.003.526 26 İthalattan KDV 24.804.440 17.891.795 38.6 Damga Vergisi 4.989.030 4.023.768 24 4 Dolaylı vergi topl. 96.016.021 73.222.011 23.2 4 Dolaylının payı % 55.2 52 BETAM Türkiye’nin krizde düştüğü çukurdan çõktõğõna ancak büyümenin sürdürülebilir olmadõğõna dikkat çekti Yapõsal iyileşme hâlâ yok Ekonomi Servisi - Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştõrmalar Merkezi (BETAM), ekonominin, ikinci çeyrekte ger- çekleşen yüksek büyüme ile kriz öncesi sevi- yesine ulaştõğõnõ, ancak kriz sonrasõ dönemde büyümeyi hedeflenen yüzde 5 seviyesinin üzerine çõkaracak yapõsal iyileşmenin işaretleri henüz ortada gözükmediğine dikkat çekti. BETAM Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gür- sel, BETAM Uzman Araştõrmacõ Dr. Zümrüt İmamoğlu ve BETAM Araştõrma Görevlisi Arda Aktas’õn hazõrladõğõ “Büyüme İvme Ka- zandı” başlõklõ araştõrma notunu yayõmladõ. Notta şu değerlendirmeler yer aldõ: Büyümeye en büyük katkõ kamu harca- malarõ ve ihracattaki artõştan geldi, tüketimdeki artõş ise büyük ölçüde stoklardan karşõlandõ. Özel sektör yatõrõmlarõ da canlõlõğõnõ korudu.  Mevsim ve takvim etkisinden arõndõrõlmõş GSYH serisine göre krizin dip noktasõ olan 2009 ikinci çeyreğinden bu yana ekonomi yüz- de 14.1 oranõnda büyüme kaydetti. Kriz süre- cindeki daralma ise yüzde 13.7. Dolayõsõyla Türkiye ekonomisi krizin etkisiyle düştüğü çu- kurdan çõktõ.  Önümüzdeki çeyreklerde ekonomi büyü- meye devam edecek, ama net ihracatõn nega- tife dönmesi ve kamu harcama artõşõnõn ya- vaşlamasõ ile birlikte yine hõz kaybedecek.  İkinci çeyrek büyüme rakamõnõn yüksek olmasõnõn nedenlerinden birinin ihracat oldu- ğu unutulmamalõ. Dõş talebin yetersiz kalma- sõyla ihracatõn yeterince artmadõğõ bir durum- da, iç talep kamu harcamalarõ yoluyla canlan- dõrõlmaya çalõşõlõrsa, mali disiplinden taviz ver- mek zorunda kalõnabilir. Bu da enflasyonu olumsuz etkileyecektir. Kriz sonrasõ dönemde büyümeyi hedeflenen yüzde beş seviyesinin üzerine çõkaracak yapõsal iyileşmenin işaretleri gözükmüyor. Büyümede kriz öncesinin yakalandõğõnõ kaydeden BETAM’a göre, büyümenin yüksek olmasõnõn nedenlerinden biri ihracat. Ancak dõş talep açõsõndan 2010’un ikinci yarõsõ için umut vermiyor. Kale,F-135içinparçaüretecek Ekonomi Servisi - Kale Grubu, dünya havacõlõk sektöründe motor sanayisinin devi Pratt&Whitney ile F-135 uçak motor parçalarõnõn ima- latõnõ yapacak. Kale Grubu, Pratt&Whitney ortaklõk yaparak Kale Pratt & Whitney Uçak Motorlarõ Sana- yii A.Ş’yi kurdu. Yüzde 51 Kale, yüzde 49 Pratt & Whitney ortaklõğõyla kurulan şirket, İzmir ESBAŞ serbest bölgede faaliyet gösterecek. F-135 uçak motor par- çalarõnõn imalatõnõ yapacak olan or- tak şirketin tanõtõmõ Kale Grubu Onursal Başkanõ İbrahim Bodur, Kale Grubu Başkanõ Zeynep Bodur Okyay, Kale Grubu Teknik ve Kim- ya Grubu Başkanõ Osman Okyay ve Pratt&Whitney Başkan Yardõm- cõsõ David Galuska’nõn yaptõğõ top- lantõya Milli Savunma Bakanõ Vec- di Gönül, Savunma Sanayii Müs- teşarõ Murad Bayar da katõldõ. İlk faaliyetlerine Kale Havacõlõk tesislerinde başlayacak olan Kale Pratt & Whitney Uçak Motorlarõ Sa- nayii’nin fabrikasõnõn 2012 Ocak’ta seri imalata başlamasõ öngö- rülüyor. Kale Grubu 1987’de Stin- ger projesi ile savunma ve ha- vacõlõk sektörüne giriş yaptõ. Çokuluslu şirketlerle çeşitli projelerde çalõşan Kale Gru- bu, 2005’te dünyanõn en önemli havacõlõk projesi olarak gös- terilen JSF projesinde bugün 200’ün üzerinde kritik gövde ve kanat par- çasõ üretimini üstlenmiş durumda. Osman Okyay, David Galuska, Zeynep Bodur Okyay, Vecdi Gönül, İbrahim Bodur, Murad Bayar, F-135 uçak motor parçalarının imalatını yapacak olan Kale Pratt & Whitney Uçak Motorları Sanayii’nin tanıtımında bir araya geldi. (soldan sağa) Tüketicinin güven kaybı sürüyor ANKARA (ANKA) - Tüketici Güven Endeksi, ağustosta, bir ön- ceki aya göre yüzde 0.14 oranõnda azalõşla 87.35’e indi. Haziranda yüzde 88.04’le son 29 ayõn zirve- sine oturan tüketici güveni, tem- muzda başlattõğõ gerileme eğili- mini ağustosta da sürdürdü. TÜİK, Ağustos Tüketici Güven Endeksi sonuçlarõnõ açõkladõ. En- deksin, 100’den büyük olmasõ tü- ketici güveninde iyimser, 100’den küçük olmasõ tüketici güveninde kötümser durum olduğunu göste- riyor. Haziranda yüzde 88.04’le son 29 ayõn en yüksek seviyesine ula- şan endeks, 7 aylõk kesintisiz artõş sürecine temmuz ve ağustosta mo- la vermiş oldu. Tüketici güvenin- deki gerilemede, tüketicilerin ge- lecek dönem satõn alma gücü, ge- lecek dönem iş bulma olanaklarõ ve mevcut dönemin dayanõklõ tüketim malõ satõn almak için uygunluğu du- rumlarõna dair değerlendirmelerin kötüleşmesi etkili oldu. 2010 Ocak ayõnda 79.24 olan endeks, şubatta yüzde 81.85’e, martta yüzde 84.74’e, nisanda 85.80’e, mayõsta 86.58’e, hazi- randa 88.4’e yükselmiş, tem- muzda 87.48’e gerilemişti. EGİAD’dan Başbakan’a işsizlik için öneri Çukobirlik pamuk alımına başlıyor ADANA (Cumhuriyet Bürosu) - Çukobirlik’in yeni kampanya dönemi kütlü pamuk alõm fiyatlarõ açõklandõ. Kuruma getirilecek Çukurova tipi küt- lü pamuğa kilogram başõna 1.370, Amik Ovasõ küt- lü pamuğa 1.380, Diyarbakõr yöresi kütlü pamu- ğa da 1.410 kuruş verileceğini belirten Çukobir- lik Yönetim Kurulu Başkanõ Abdurrahman Bal, “Bize getirilecek pamuğun tamamını peşin pa- ra ile alacağız. Ortağımızın alın terinin karşı- lığını, en iyi şekilde vereceğiz” dedi. Açõkladõklarõ kütlü pamuk alõm fiyatlarõnõn önümüzdeki günlerde iç ve dõş piyasalara göre ayar- lanabileceğini kaydeden Bal şunlarõ söyledi: “Ku- rum olarak yapısal meselelerimizi büyük oran- da çözmüş ve asli görevimiz olan kooperatifçi- liğe tamamen dönmüş bulunuyoruz. Maliyet- lerimizi minimuma indirdiğimizden dolayı, artık alım fiyatlarımızı açıklarken tercihimizi ortaklarımız lehine kullanabiliyoruz.” İZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu) - Ege Genç İşadam- larõ Derneği (EGİAD) Yöne- tim Kurulu Başkanõ Cemal Elmasoğlu, Başbakan Re- cep Tayyip Erdoğan’a gön- derdiği mektupta, özellikle üniversite mezunu gençlerin yaşadõğõ işsizlik sorununu çö- zecek bir model önerdi. EGİAD’dan yapõlan yazõlõ açõklamaya göre Elmasoğlu, işsizliğin can yakmayõ sür- dürdüğünü vurguladõğõ mek- tubunda, şu öneriyi dile ge- tirdi: “Her iki yılda bir ol- mak üzere; 50 personel istihdam eden her bir iş- yeri için (stajlar hariç) ilk kez sigortalı bir işte çalı- şacak olan üniversite me- zunu 1 genç istihdam edi- lebilir. Her ilave 50 ve kat- ları personel istihdam eden işyerleri için de en çok 5 kişi olmak üzere, 1’er per- sonel alınabilir. Bu genç personelin istihdamından kaynaklanan tüm sigorta primleri ve vergisel yük- lerden işyerinin muaf tu- tulmasının kanunlaştırıl- ması için bir çalışma baş- latılmasını öneririz.” EBK ‘YAKIŞIKLI’ SIĞIR İTHAL EDECEK Ekonomi Servisi - Et ve Balõk Kurumu Genel Mü- dürlüğü (EBK), 10 bin ton kasaplõk canlõ hayvan it- halatõ ihalesini 27 Eylül’de yapacak. Sõğõrlar kendi õrk özelliklerini taşõyacak ve herhangi bir fiziki kusur (ayak, göz, kulak, kuyruk vb. kõsõmlarõnda) bulunma- yacak. İthal edilecek kasaplõk canlõ hayvanlarda yüz- de 8 tokluk, yüzde 1 kirlilik firesi düşülecek. Kirlilik firesi uygulanacak hallerde ödeme- ye esas canlõ ağõrlõk tespitinde tokluk firesi ile kirlilik firesi toplanarak birlikte düşü- lecek. İthal edilecek canlõ kasaplõk sõğõrlar, Angus, Hereford, Sim- mental, Charolais, Limousin ve Brown swiss õrkõ ola- cak. Yaşlarõ 12 ay ile 28 ay arasõnda değişecek. ‘Borcunuzu ödeyin, af yok’ Babacan, faizlerin düşmesiyle bankalarõn özellikle işlem ücreti adõ altõnda yurttaştan yüksek rakamlar talep etttiğini söyledi. ‘Ölçüyüaşanlailgileneceğiz’ Bankacõlõk Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Başkanõ Tevfik Bilgin, müşteri şikâyetleriy- le ilgili bilgi verirken “Bundan sonra özellikle ölçü sınırlarını aşan, bir üründen çok sayıda gelir elde etme çabasındaki bankalarla bizzat ilgilenmeyi dü- şünüyoruz Yerli - yabancı, büyük - küçük, kamu - özel hiçbir banka bu sınırları aşan ve halkımızı üzecek gelir kalemleri yaratmamalıdır. Şikâyetle- rin yoğunlaştığı bankalarla geçmişte konuşarak yaptığımız uyarılarımızı, bundan sonra da şiddeti- ni arttırarak yapmayı düşünmekteyiz” dedi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)- Devlet Bakanõ ve Başbakan Yardõmcõsõ Ali Babacan, son dönemlerde faizlerin düşmesiyle beraber bankalarõn özellikle işlem ücreti adõ altõnda vatandaşlardan yüksek rakamlar talep etmeye başladõk- larõnõ söyledi. Babacan, “Müşteri elime düştü, ben bunun üzerinden daha faz- la para nasıl kazanırım yaklaşımı ke- sinlikle olmamalı, bu konuda düzenle- me; ne gerekiyorsa bunun da yapılması gerektiğini düşünüyorum” dedi. Babacan, Bankacõlõk Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BBDK) 10. kuruluş yõldönümü nedeniyle düzenlenen konferansta yaptõğõ konuşmada Anka- ra’nõn bir şubesinden bir şubesine 15-20- 25 lira havale ücretleri alõndõğõnõ vurgu- layarak “Neredeyse vatandaş taksiye binse, parayı kendi götürse daha ucuz” dedi. Türkiye’de bankacõlõğõn rekabet açõsõndan daha iyi bir noktaya gitmesi ge- rektiğinin açõk olduğunu ifade eden Ba- bacan, 2001 krizinden bu yana dondu- rulmuş bir banka sayõsõ olduğunu, yeni li- sans verilmediğini de bildirdi. Babacan, mutlaka tedbir ve ihtiyat ge- rektiğini anlatarak, “Çok dikkatli yürü- memiz gerekiyor. Günlük rüzgârlardan etkilenirsek bu iş olmaz. Kurumları- mızın dimdik yerinde durması gereki- yor. Politikalarımızın sapasağlam ye- rinde durması gerekiyor. Asla rehave- te yer yok. Riskler hâlâ çok büyük dün- yada” diye konuştu. Babacan, Türk ban- kacõlõk sektörünün dünyadaki tablonun far- kõnda olmasõ ve risk noktasõnda çok dik- katli hareket etmesi gerektiğini kaydetti. Bankalar Ankara’nõn bir şubesinden bir şubesine 15-20-25 lira havale ücreti alõyor Düşük faizin faturası yurttaşa ANKARA (AA) - Maliye Bakanõ Mehmet Şimşek, vergi borçlarõyla il- gili düzenlemeyi bir an önce çõkara- caklarõnõ bildirerek, “Ama bu kesinlikle bir af değil. Sadece vergi borçları ya- pılandırılarak, mükellefe taksit ve fa- izde kolaylık sağlanacak” dedi. Dü- zenlemede mutlaka bir kesinti tarihi ola- cağõnõ kaydeden Şimşek, uygulamanõn bu dönemi kapsamayacağõnõ, dolayõsõyla nasõl olsa kolaylõk getirileceği beklen- tisiyle vergi borcu ödemeyenlerin zarar görebileceği uyarõsõnõ yaptõ. Tevfik Bilgin Ali Babacan Kale Pratt & Whitney Uçak Motorlarõ Sanayii, kasõmda 60 milyon dolarlõk fabrikasõnõn temelini atacak. Fabrikanõn 2011 Aralõk’ta açõlmasõ planlanõyor. Öztrak’tan mali disiplin eleştirisi ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - CHP Genel Saymanõ ve Tekirdağ Mil- letvekili Faik Öztrak yaptõğõ açõkla- mada, son ekonomik verileri değer- lendirdi. Öztrak, genel işsizlik oranõn- daki düşüşün olumlu olduğunu, bunun yanõnda yaratõlan istihdamõn kalitesinin ise endişeye yol açtõğõnõ ve ekonomi- de verimliliğin düştüğünü kaydetti. Öztrak, “Mali disiplinin geleceği Baş- bakan’ın iki dudağına bırakılamaz. Hükümet bu konuda geçmiş dö- nemde verdiği taahhütlerin gereğini süratle yerine getirmelidir” dedi. İŞKUR’a 8 ayda 800 bin başvuru ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Türkiye İş Kurumu’na (İŞKUR) 2010 yõlõ Ocak- Ağustos aylarõ arasõnda 792 bin 492 kişi iş bulabilmek için baş- vurdu. İŞKUR’a başvuran 792 bin 492 kişiden 74 bin 17’sinin önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora me- zunu olduğu belirtildi. 2009 yõlõ çey- reğinde kuruma 1 milyon 435 bin 24 kişinin başvuru yaptõğõ kaydedildi. FAİZLER ÇEYREK PUAN DÜŞTÜ ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Mer- kez Bankasõ, gecelik faiz oranlarõnda indi- rime gitti. Merkez Bankasõ Para Politikasõ Kurulu, dün yaptõğõ eylül ayõ toplantõsõnda gecelik borçlanma faizini 0.25 puan düşü- rerek yüzde 6.5’ten yüzde 6.25’e, borç ver- me faiz oranõnõ da yüzde 9’dan yüzde 8.75’e indirdi. Kuruldan yapõlan açõklamada, ikti- sadi faaliyetin yõlõn ikinci çeyreğindeki güç- lü büyümenin ardõndan daha õlõmlõ bir to- parlanma eğilimine girdiğine dikkat çekildi.