Katalog

ÇİFTLEŞME SONRASINDADA ERKEKDİŞİNİN YANINDANEDEN KALIR? Dirimbihm(Biyoloji)açısından ele alındığmda,erkeklerinçiftleşmedensonra yapacakbir işleriyoktur.Dişilerlebirlikte olduktansonrahemençekipgiderler.Peki, erkeğinilk kez dişinin yanında kalmasına nedenolanunsurneydi?Kendisine nim duyulması. İnsansoyunun şempan:elerdenayrıldığıtarihten itibarengeçen altımilyon yıllıksüreninbir noktasındabebek yetiştirmek, t ... bir anrıenin tek başına— altından kalkamayacağı denli pahalıyamal olmayabaşladı.Bir şempanzedört yaşına geldiğindekendisini besleyebilir,amainsanlarana r.ıhmindençıktıklarında dahauzunyıllaranaha— halarına hağııuh yaşamakzorundalar.New MexicoUniversitesi insanbilimuzmanlarından Hillard Kaplan’agöre, Amazonkahilelerindekiavcılar18yaşınagelmedentek başlarınayaşamlarınısürdüremezler.Bunlarınbecerive yetenekleri30’luyaşlarındadoruk noktasınaulaşır. Günümüzdeerkekve kadınlarıngelirprofillerindede durumpekfarklıdeğil. Oldukçaşaşırtıcıbirbiçimde,kuştürlerindede yuvadakalanbabalaratanıkolunmakra.Tümkuş türlerininyaklaşık%90’ındayavruların bakımmı anne ile babanınortaklaşaüstlendilderigörülüyor.Budüzen,en azındançoğukuştürlerinde,birolasılıklaerkekkuşların yardımamuhtaç yavrularıdüşmanlardankorumak amacıylayuvanınçevresindekalmalarıylabirlikte yaşamageçirildi.Gelgelelim,kimikuştürleri kendilerineözgübabalıkbiçimlerinidinozorlardanedinmiş olabilir.Kuşlarınyakınbirakrabasıolan erkekteropotlann, tıpkıgünümüzdevekuşlarındaolduğugibi,yuva kurmaişinitümdenkendilerininüstlendiklerigörülüyor. Bu,herşeyinyolundagittiğianlamınagelmiyor. Dişidevekuşueşininyuvasınayumurtluyor,ama yumurtayıgenelliklefarklı bir erkek döllüyor.Yale UniversitesievrimseldirimbilimuzmanıRichard0. Prum:“Babaolmakla,babalıketmekfarklışeyler.” PEYNİRİNÖYKÜSÜ GünümüzdeABD’detüketilenpeynirin büyükbirbölümüOhio’daüretilmelde bu vazgeçilmeztadı yinede o minik Avrupa ülkesine borçlu. Peynirinulaştığı başarı,büyük ölçüdeAlplerin ikliniindenve coğrafi koşullarından kaynaklanıyor.Isviçre peynirininöylesinekolaydilimlenmeşiveöylesineuzun birsürebozulınadan kalabilmesininnedenine? BesintarihçisiAndrewt>alby’yegöre, günümüzdekiniandıransertve yumuşaktatlı Isviçre peynirleriilkkez2000yılıaşkınbirsüreönce Isviçre ve çevresindeüretildi.Kışmevsimindeçiftçilerindağlarıaşıp ürünlerinisatınalarıson derecegüçolduğundan yumuşakpeynirlerinyerinesertve “uzunsüre bozulmadankalabilen”peynirleritercihetmişolabilirler.Busert peynirlerde,hafifve cevizimsibirtat vepişirmeye elverişlilikgibibirtakımolumluözellikleresahipti. Amerikan-Isviçrepeynirendüstrisinintemelleri 1845yılında, 27 IsviçreliaileninWisconsin’egöç etnıesiyleatıldı.Peynirindokusundakidelikler,yada peynirüreticilerinindeyişiyle“gözler”,üretimsırasında uygulananhasıncındüzensi:olmasından kaynaklanıyor ve ilkzamanlardabirkusurolarakalgılanıyordu. ELEKTRONİK PATOJENLER İlkbilgisayarvirüsünün öyküsü AralarındaTruvaatları ve virüslerinde yer aldığı kötü amaçlı yazılımlar ilkkez1970’lenle, halkınkişisel bilgisayarlarlahaşırneşir olmasındanönceboy gösterdi.Creeper adlı kendi ken- dinikopyalayan . . bir program lntemet’in öncülüolanARPANET’e bulaştı. Söz konusu virüs kötü amaçlıdeğildi-yalnızcaekrana“l’mthecreeper,catch meifyoucan!ğBendenizCreeper-yakalayabilirsen yakalabeni!”yazısıçıkıyordu.Nevarki,buolay“Reaper” adıylabilinenvevirüsüyokedenilkantivirüs programınıngeliştirilmesinenedenoldu. 700 çizimden oluşan iki dakikalık “Pbantasmagoria”adlıfilm,tarihin ilk canlandırmafilmiydi.Bufilmdekellesikesilenbir palyaçx>nunöyküsüanlatılıyordu. Gözün ağkatmanıüzerindekiışıkalıcılarınabir fotonuııçarpması,ilkkonumadönmesimilisaniyenin ondabirikadarsürealan,Rube-Goldbergadlıbirkimyasal tepkimeyibaşlatır.Geneldeayırdınavarılmadangeçen bukısacıkkesinti,Walt Disneyvebenzeri canlandırmaustalarınıntam dagereksindikleritürdebir olanağısunmuşoldu. Tabiiki,“görmesürerliği”adıylabilinenbugarip algısaldurumuilkfarkedenlercanlandırmacılardeğildi. Aristobunugüneşebaknğındafark etti.Roınalı ozan TitusLucretius busürecigözlerininönünden hızlageçenvedevinimyanılsamasıuyandıranbirdüşten sözediyordu.BuaradaÇinlilerchaohuachih kuaıı ,yani “düşleryaratanboruyu”buldular.Silindir biçimindekibu düzenekrüzgardadöndüğünde‘devinen hayvanveinsanlarizlenimini birdizigörüntüser— gilemekteydi.19.yüzyıldaAvrupalılardönendiskler yadahareketettirildiğindeüzerindekiresimleringöz yanılsamasınayolaçanvebirsilindirdenoluşan oyuncaklar(zoetroplar)biçimindekikendicanlandırma filmlerinigeliştirdi. Bunların ilki 1908 yapımı ‘Phantasmagoria”idi. CİNSELİLİŞKİYE GERÇEKTEN GEREKVARMI? Yaklaşıkildmilyaryılöncetekhücrelibir organizmaçifti,korkunçbiryanlışyaptıve sevişti.Bugün bununsonuçlarımyaşıyoruz. Cinselbirleşmeyoluylaüremegezegenimiz üzerindekicanlıtürlerininbüyükbirçoğunluğutarafıııdan yeğlenen birüremeyöntemiolmaklabirlikte,evrim- selaçıdanbirçokeksikleridevar.Uygunbireşin bulunmasıve onuneldeedilmeyeçalışılmasıöylesine yoğunbirçabayıvezamanıgerektiriyorki,bu zamanın doğrudanyavruyaharcanmasıçokdahayararlıolur. Usrelik,cinselilişki,canlıtürlerininDarwincibir sağlıklıhedeneulaşmalarıaçısındandaen iyiyöntem değil.Herbireyinevrimselhedefibirsonrakikuşağa olabildiğinceçoksayıdageninaktarılmasıise,birklon oluşturmakçokdahakolaybiryöntemolabilir. Gerçekşuki,insanlarınveötekihayvan,bitkive mantartürlerinincinselilişkiyi,sözgelimi tomurcuklanmayanedenyeğledikleritamolarakbilinmiyor.Yale Üniversitesi evrimsel dirimbilim uzmanlarından StephenC.Stearnscinselliğinnedenbudenliyaygın olduğuyönünde40 farklıkuramıntartışılmakta olduğunadikkatçekiyor.Herbirkuramınkendine görehirtakmıneksikleriolmaklabirlikte,şimdilerdeRed Queen(KızılKıraliçe) başıçekiyor. Adını Lewis Carroll’un “ Alice Harikalar Ülkesinde”adlıyapıtındanalanbugörüşegöre,tıpkı aynıyerdekalmakiçinsüreklikoşmasıgerekenAlice gibi,canlılarındaasalaklannbiradımönündedurmalan içinsürekliolarakgenetikyapılarınıdeğiştirmeleri gerekiyor.Cinselbirleşmeyoluylaüreme,canlılarınher kuşaktagenetikdüzenlerinideğiştirınelerineolanak tanıyor. Bazışeylerinkökenlerinin şaşırtıcıö Sürekliolarakdünya,evrenvekendimizleilgiliöyküleranlatıpduruyoruz.Buöyküler yaşamabiranlamkazandırmamızayardımcıoluyor.Nevarki,kimizamanöykünün gerçekteneredebaşladığınıunutuyor,nereyevaracağınıkestiremiyoruz.Biyolojik çeşitliliknedir?Elektrikliarabayenibirbuluşmudur?Insanınkökenleriileilgilienbeylik öykününbileönemlibirbölümüeksik:sonradanatalarımızolacakavcıtoplayıcıbir avuçinsaniklimfelaketindecanlıkalmayıacabanasılbaşardı?Aşağıdabirtakım şeylerinşaşırtıcıkökenlerinedoğrubirgeziyeçıkartıyoruzsizi... MİKİFARE’DENÖNCE Budurumcinselliği mınagelmiyor.Sözkonu yönlüişliyor.Kaynaklarv hementümhayvan Icribiliniyor.2006 Mayı vanatbahçesindeyaşaya bir erkeklebirlikteolma murtladı.Yalnızcadişiler meksuretiylegünümüzd mışolansaksıyılanlarıiç ÇITIRT,PY Yazmevsiminin vaifişek gösterileririneözgübirgelenek Çinlilerİ.S.ikinciy ğıdı icat etmeden önce, hambu saplarınınyuvarl yüzeyiüzerine işaretler, da ideogramlarkazırlat Bambusaplarıateşinüz rinde kururken odunu içindekihava torbacıkla sıkIıklagürültülü bir çatı dama sesiyle patları Doğalolarak,çıkan bu s zamanlauygulaınanınt hedefi durumuna gelı Klasiklerarasındayeral. Kitabı’ndabuçatırtının reboyundakidağadaml lır.DahasonralarıÇinlil leyerekçeşnikattı. Ilk havaifişekgöst çekleştirildi.1267yılını Baconyazılannda“buçn kunçsesten”sözediyor, sinibilegölgedebırakac kiyordu.Işteokorkunç larınınen gözdeunsuru DİKENLİ1 Uygarlıktarihi banhkyerini ineklerledomuzlaıı zinmelerininsınırlı doğurdu.Böylelilde Ahşap,ilkçit malz Ancakahşapçitlerher yapımıçokzamanalıyo kolaylıklaeldeedilebileı çimde kullanılmayab c.’J ‘t, ‘t, — c..J c-)