Katalog

POLİTİKBİLİM Aykut Göker Bilimveteknolojidekiaçığıyüzyılımızdadagiderek büyüyenbirülkeninbuaçığınıkapatarakvarlığını sürdürebilmesi,iktisadisistemindedevrimselbirdönüşümyapmakla dasağlanamaz... NiçinEleştiriyorum?(4) Niçineleştiriyorum?(2)”başlıklıyazımın<CBT,30Ağustos)ikinci paragrahnınbaşındayeralanilygulamadakidestekpolitikasınınkarşısındaki düşüncetarzıbu.“cümlesindeki‘karşısındaki’sözcüğü, ‘arkasındaki’olacaktı.Editörümüz,meramımıanlatamadığımdanolacak,busözcüğütam tersianlamdaki‘karşısındaki’sözcüğüyledeğiştirmiş.Ozürdileyerek düzehiyor;konumuzakaldığımızyerdendevamediyorum: Bilim,teknolojiveyenilikpolitikalarımızlailgilieleştirilerimde,‘pazar ekonomilenni’esasalmamveaslındabuekonomisistemininyandaşıolan iktisatçılaraözgüterimlerikullanıyorolmamdikkatiniziçekmişolabilir. Bubenimiktisadisistemtercihimleilgilibirdurumdeğil.Türkiye,kendisini bir‘pazarekonomisi’olaraktanımlayanvebuiktisadisistemdenyanaolan güçlerinyönetimindekibirülke...Bunuverilikoşulolarakalıyorumve Türkiye’yibuekonomilerlekarşılaştırıyorum.Venezamanbunuyapsam, ülkemintutumundahiçdeğişmeyenbirtuhaflıkolduğunugörüyorum. Pazarekonomilerininkendiaralarındaelbettebüyükgelişmişlik farklarıvar.Bilim,teknolojiveyenilikçilikteyetenekkazanmayadavar olanyeteneğinigeliştirereksürdürebilmemeselesindegelişmiş ekonomilerleülkemarasındatutumfarkıolmasıdoğal;amaTürkiye’nin tutumu,izlediğiyol,sonradansanayileşenyadasanayileşmesürecine girenhiçbirülkenintutumuna,izlediğiyoladabenzemiyor. Japonyave6.Kore’ninsanayileşirkenizledikleriyolubiliyorsunuz; bukonudaçokşeyyazıldı...Japonyabiryana,1950’lerdesanayii bizimkindendahagerideolan6.Korebilebizifersahfersahgeçti.Sanayileşmeyi yine‘Batı’ülkelerindensonrabaşlayanRusya,çokfarklıbirtarihsel süreçtengeçtiği;ÇinveHindistan’ındaheraçıdandurumlarıbizimkinden çokfarklıolduğuiçinonlarıdabiryanabırakalım. Peki,niçinbilim,teknoloji,sanayiveyenilikçilikte,Avustralya,Yeni Zelanda,GüneyAfrikaCumhuriyeti,Brezilya,Ispanyavesonradan yolaçıkandahapekçokülkekadariddialıolamıyorveonlarındagerisine düşüyoruz? Defalarcasordum;Brezilya,havacılıksanayiiveteknolojisindeniçin bizdençokdahaileride?NasıloluyordaIspanya,bizeyüksekhıztreni veteknolojisinisatabiliyor? Kapitalistsistemintarihini,busistemiçindeyeralanülkelerinbilim, teknolojivesanayidekendiaralarındasürdürdükleriacımasızbir yarışıntarihioıarakdakavramakmümkün.AlmanyaveABD’nin,sanayi devrimininbeşiğiolanB.Britanya’yıgeçmelerindenbaşlayarak20’nci yüzyılıntanığıolduğumuzikinciyarısındavehattaiçindeyaşadığımız yüzyılınilkonyılındabile,yarıştaçokgerilerdeykenönsıralarageçebilen ülkeörneklerinigörebiliyoruz. Demekki,kapitalistsisteminiçindeülkelerarasısıralamadeğişmez değil;öndekoşanlarınyaptıklarıbütünengellemelererağmen,dahaiyi birkonumageçmekvedünyanimetlerininpaylaşımındaulusalpayı artırmakmümkün. Cumhuriyetimizinkuruluşdönemindekihamlemizerağmenbizbunu niçinbaşaramadık?Başarısızlığımızınnedeni,burjuvazimizinkültürel birikimaçısındankendigerikalmışlıkzincirinikıramamasımı?Destekçisi olageldiğisiyasikadrolarınyetersizliğimi?Mevcutimk5nları, kapitalizmmdünyasistemiiçindedahaiyibirkonumagelmekamacıylaakılcıbir biçimdeyönetebilmeninenetkinaracıolandevletinvebürokrasisinin süreklierozyonauğratılmasıkarşısındagösterdiğibasiretsizlikmi?Yoksa, bilim,teknolojivesanayidegüçkazananuluslannulusalmotifleriyle örülenbirdünyada,bizim,halkolarak,herhangibirulusal‘motivasyonumuzun’ olmamasımı? Eğerbunlardoğrusorulmuşsorularveyanıtlarıdaçözümsüzlüğe işaretediyorsa,ülkeningeleceğiiçinumutluolabilmekçokzor.Bilimve teknolojidekiaçığıyüzyılımızdadagiderekbüyüyenbirülkeninbuaçığını kapatarakvarlığınısürdürebilmesi,iktisadisistemindedevnmselbirdönüşüm yapmakladasağlanamaz...Marüzatımbundanibarettir. • Dünyanınen büyüksivrisinekheykeli Komamo,Manitoba’dagezginlerinilgisiniçekmek üzereyolkenarınayerleştirilenheykeldir. Kanada’nınSivrisinekMerkeziolarakbilinen Komamo,adınıUkraynadilinde“sivrisinek” anlaminagelensözcüktenalmıştır. 1864yılındayapılan heykelçeliktenoluşuyorvekanataçıklığı4,5 metreyeulaşıyor.Heykel,aynızamanda,birrüzgarfırıl- dağıişlevinidegörüyor. • Kuzeykutupbölgesindekitundralardan tropikalyağmurormanlarına,dünyaüzerinde2500’ü aşkınsivrisinektürübulunuyor(kimi böcekbilimciler3000kadartürolduğunuönesürüyorlar).Bu sivrisineklerinbüyükbirbölümüetkinliklerinişaflık vaktivealacakaranlıkta sürdürürlerken,kimilerigünortasında beslenmektenhoşlanıyorlar. Sivrisineklerinen önemlibesin kaynağınıproteiıiler oluşturuyor. • 1998yılındaaraştırmacılar Londrametrosundayenibir sivrisinektürünüortayaçıkarttılar.Sözkonusutür 100yıl öncetünellerkazıldığısıradaiçeriyesızanbirtürün soyundangeliyor.Birzamanlarkuşlardanbeslenen busivrisineklerinbaşlıcabesinkaynağını artık farcler,sıçanlarveinsanlaroluşturuyor. • Busivrisineklerinyerüstündeki ile çiftleştiklerine endertanıkolunuyor.Gerçekte bunlarınDNA’larıbirmetrohattındanötekine farklılıklargösteriyor. • Sivrisineklerısırmazlar,emerler. • Ortalaınabirinsanınkanınıntümden tükenmesiiçin,herbirininokişiyibirkezemeceği yaklaşık1,200,000sivrisineğegerekvardır. • Budapekaklayatkınbirdurumolınasa gerek.Yinede,kuzeykurupbölgesindekol,bacakve gövdeleriçıplakolarakbeklemeyekoyulan Kanadalıaraştırmacılarbaşlarınaüşüşen yumurtadanyeniçıkmışsivrisineklerindakikada9000ısırık attıklarınatanıkoldular.Bu hızlabirkişininikisaatiçinde kanınıtümdenyitirmesiişten değildir. • Birsivrisineğinkarnı doyardoymaz,kimyasalbir5m- yallebesinalımınıdurdurur. Laboratuvarortamındasöz konususinyalişlemezduruma getirildiğinde,sivrisineğin patlaymcayadekemdiklengörüldü. • BristolÜniversitesitarafındanyapılanbir araştırmayagöre,erkeksivrisineklerin“kulaklan” insankulağındakinedenksayıdaduyuhücrelerini barındırıyor.Buhücrelersayesindetutkuluerkek sivrisineklergözlerinekestirdikleridişilermnpeşine düşüp,onlarıağlarınadüşürmeyeçalışıyorlar. • Birsivrisinekkarşıcinstenbirsivrisineğin yızılxısınıduyduğunda,kendisideolasıeşinçıkarttığı seslereuyumlusesler çıkartmayaçalışır. ‘ Azgınerkeklerdişi. lerinçıkarttıklarısestitreşimlerinebirikisaniye içinde“yanıtverirler.”Dişilerinbuuyumu sağlamalarıerkeklerekıyaslaüçdörtkatdahafazlazaman alır.Aynıdurumbirbardaoturaninsanlar içinde geçerlidir. • Sivrisineklerhavadaçiftleşebiirler;dişiye yakınlaşmasındanhoşçakalaşamasınadekgeçen süre,toputopu15saniyekadardır.Oncesindebir kadehiçiciyadayemektürütantanalaragerekyoktur. • Erkeksivrisineklergerçektesonderece duyarlıotoburlanlır;yalnızcabitkiözüvebitkisuları ilebeslenirler.Yalnızcadişi sivrisi1 nekleryumurtlamalarıiçingerekli Milyonlarcayılönce sivrisineklerinboyutugünümüzde oldu— ğundanüçkatdahabüyüktü. • Birsivrisineğinbaşınınbüyükbirbölümünü gözlerkaplar.Ancakbugözlerbakmaya doyamayacağınıztürdengözlerdeğildir.Sivrisineklerinbileşik mercekligözleri,tıpkı“Predator=Av”filmindeki uzaylıyaratıkgibi,bedenindenyayılanısı dizgelerindenoluşankızılötesiimgclcryansıtılar. • Sivrisinekler,özellikledeuykudayken, dışarıyasoluduğunuzhavadanizinizisürebilir.Neyseki, bunuancak1.5rnphhızlayaparlar-öyleki, saklanamasanızbileen azındankaçabilirsiniz. • OrtaAmerika’daMosquito(Sivrisinek) Kıyısıadıylabilinen,HondunısileNikaragua arasındayeralanveKaraipkıyısındauzananincekanı parçasıadınısivrisinektendeğil,o yöredeyaşayan Miskitoyerlilerindenalıyor. • Dünyanın en büyüksivrisinekağınınyuvası Nijerya’daAbujaadlıhölgedir.Bölgeninbuözelliği 2000yılındasıtmave sivrisinekkaynaklıötekihastalıklara karşıbaşlatılanulusalbir kampanyakapsamındagünyüzüne çıkanldı.Sözkonusuağın altına200çrıcuksığabiliyor. • Günümüzdeyaşayan milyonlarcakişisivrisinekten bulaşanbirhastalıktanölecek. Afrika’daheryılyalnızca sıtmayabağlıolarak1,000,000 kişiyaşamınıyitiriyor.En ölümlereyolaçanötekihastalıklararasındadengue hastalığı,sarıhummaveBatıNilvirüsüyeralıyor. • Ancakbu insanlarAIDShastalığından ölmeyecekler.HİVvirüsübulaşmışinsanların kanlarındagerçekteçnkazsayıdavirüsparçacıkları bulunur.Buparçacıklardanbirinisivrisinekemecek olursa,sivrisineğinsindirimsistemitarafındanyok edilir. RitaLtrgan,Discover BUNLARI cR VUSLLZ Sivrisineklerkonusunda bilmediklerimiz + proteinisağlamakamacıylakaniçer- ler. = c..J 0, 0 e” e”