Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 2 TEMMUZ 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Tüketim, Kriz Öncesinin Gerisinde 2009’un ilk çeyreğindeki yüzde 14.5 daralma çizgisi üstünden 2010 ilk çeyreğinde yüzde 11.7 büyüyen ekonomide detaylar, sokaktaki insanın, hane halkının tüketiminin kriz öncesine dönemediğini ortaya koyuyor. İç tüketim sepetini oluşturan harcama kalemlerinin, birinci çeyrekler itibarıyla, kriz öncesinde, krizin yoğunlaştığı çeyrekte ve 2010 ilk çeyreğinde nasıl seyrettiği analiz edildiğinde, bunu görebiliyoruz. AKP’li bakanların bir başarı öyküsüymüş gibi devlet adamı ciddiyetiyle bağdaşmayan tavırlarla şova çevirdikleri, aslı ise Nasreddin Hoca’nın kaybedilmiş eşeği bulma şamatasından başka bir şey olmayan, 2010 ilk çeyrek büyümesinde, daralan iç tüketimin etkisi var. Ama biraz daha yakından mercek altına alınan sayılar, 2010’un ilk çeyreğinde iç tüketimin kriz öncesini, yani 2008’in çizgisini yakalayamadığını gösteriyor. Krizin derinleştiği 2009 ilk çeyreğinde iç tüketim yüzde 10 daralmıştı. 2010 ilk çeyreğinde ise tüketim, krizde dibe vurulan 2009 ilk çeyreğini yüzde 9.6 ile aşmış gibi ama kriz öncesinin, yani 2008 ilk çeyreğinin hâlâ yüzde 1.4 altında. Üstelik her yıl 1 milyon artan nüfusu analize katarsanız, iç tüketim pazarının reel olarak artmadığı gerçeği ortaya çıkar. Kaynak:TÜİK Milli gelir veri tabanı Alt kalemler itibarıyla bakıldığında, hanelerin bütçelerinde ortalama yüzde 26 payı olan gıda, içki-tütün harcamalarında 2010’un ilk çeyreğinde, 2009 kaybı telafi edilse de, kriz öncesinin yüzde 1.5 altında bir tüketim olduğu görülüyor. Yine bütçede yüzde 16’lık payı olan ulaştırma ve haberleşme harcamalarında da krizdeki yüzde 23’lük daralma 2010’da telafi edilse de kriz öncesine göre yüzde 9.5’lik gerileme var. Konuta harcanan para ise kriz öncesinin yüzde 3 üstünde. En dikkat çekici olan, krizde bıçak gibi kesilen otomobil, TV vb. satışlarının 2010’da perhizi bozması ve yüzde 34 artış göstermesi. Bu kalemdeki tüketim artışları, kriz öncesini de yüzde 5’e yakın geride bırakmış görünüyor. Buna karşılık, aile bütçelerinden giyime kriz öncesine göre yüzde 10 daha az para çıkmış, ama sağlık faturaları yüzde 16 artmış. Aile bütçelerinde yüzde 5 yeri olan dışarıda yeme-içme, konaklama harcamalarının, kriz öncesinin yarım puan üstüne çıktığı görülebiliyor.Yine görülüyor ki, aileler eğlence-kültür harcamalarını kriz öncesine göre yüzde 12 kısmışlar. TV dizilerinin bu kadar iş yapması da bu eve kapanmışlıkla ilgili olsa gerek… İç tüketimin kriz öncesi boyuta çıkamaması, ilk çeyrek büyümesinde iç talebin rolünü tali kılarken stoka üretimin, kıpırdayan özel sektör yatırımlarının daha etkili olduğunu gösteriyor. Sonraki çeyreklerde iç tüketim daha etkili olamayacaksa, büyümenin sürdürülebilmesi zor. Çünkü ihracat, AB’deki tıkanma ile daha zor günlere gebe. İç tüketim daha fazla kımıldamıyor, ihracat tekliyorsa ve hep stoklamak için üretim yapılamayacağına göre, büyüme teknesi, rüzgârını nereden alacak? Tabii ki alamayacak. Özellikle ikinci yarıda vites düşer. Kamu harcamalarını arttırma kartını, “mali kural” tutkusunda samimi ise yeniden arttıramayacak olan AKP iktidarının, hedeflenen yüzde 5 büyüme oranını yakalaması da zorlaşıyor. mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com Tüketici, 100 tonluk damõzlõk olmayan et ithalat izni ve dünkü ihalenin ardõndan yeniden umutlandõ ama... Ette karmaşa bitmek bilmiyor Ekonomi Servisi - Damõzlõk hayvan ithalatõ ve ithal etin piyasaya sürülmesi sonrasõnda gerileyen et fiyatlarõ yeni- den yükselişe geçerken, hükümetin pi- yasayõ regüle etmek için 100 bin ton damõzlõk olmayan kasaplõk ve besilik canlõ hay- van ithalatõyla ilgi- li Et ve Balõk Kuru- mu’na (EBK) tarife kontenja- nõ tanõyan kararõyla önümüz- deki günlerde etin tekrar ucuzlayaca- ğõ ileri sürüldü. EBK Genel Müdürü Bekir Ulubaş, spekülatif hareketler nedeniyle karkas et fiyatlarõnõn arttõ- ğõnõ belirterek “Bu hareketi kırmak için sıfır gümrükle 100 bin ton can- lı kasaplık ve besilik sığır ithalat yet- kisini aldık. Bu harekete müsaade etmeyeceğiz” dedi. Türkiye’de 1000 başõn üzerinde sõ- ğõr olan 50’nin üzerinde işletme bu- lunduğunu, 30-50 bin baş sõğõra ulaş- mõş işletmeler olduğunu kaydeden Ulubaş, “spekülatif hareketi başla- tanların ellerindeki hayvanları da- ha yüksek fiyata satabilmek için değişik yerlerden yüksek ücret öde- yerek hayvan alıp spekülatif hare- keti devam ettirmeye çalıştıklarını” kaydetti. “Bu psikolojiktir, serbest pi- yasanın dengesini bozmak için ya- pılıyor” diyen Ulubaş, “bunu kırmak için 100 bin ton canlı kasaplık ve be- silik sığır ithalat yetkisini sıfır güm- rükle aldıklarını, bu harekete mü- saade etmeyeceklerini” ifade etti... İzmir Kasaplar Odasõ Başkanõ Ay- dın Mestanlı, tezgâhta dana etinin ki- losunun 24-26 liraya, kõymalõk etin en az 22 liraya, kuzu etinin 24-25 lira ara- sõnda satõldõğõnõ belirtti. Kasap Hasan Güngör, “Bir ara 28 liralara çıkmıştı. İthal et ve ithal canlı hayvanla düş- tü. Fiyatların aşağıya çekilmesi için daha fazla ithalat yapılması lazım” diye konuştu. Güngör, et fiyatlarõn art- masõyla kasaplarõn satõşlarõnda yüzde 75 oranõnda azalma olduğunu söyledi. Öte yandan, Tüketiciler Birliği Ge- nel Başkanõ Nazım Kaya, her sektör- de art niyetli kişilerin hileli ve kaçak satõş yaptõğõnõ, söz konusu gõda sektörü olunca bu durumun sağlõk açõsõndan önemli riskler ortaya çõkardõğõnõ belirtti. Ayrõca, Avustralya’dan ithal ettiği Angus gebe düvelerle hayvancõlõk sektörüne giren Konya Şeker, 100 milyon dolarlõk yatõrõmla 50 bin bü- yükbaş hayvan kapasiteli Et ve Et Ürünleri Entegre Tesisi’ni 5 yõl içeri- sinde hayata geçirmeyi planlõyor. YALÇINTAŞ: YENİ ÇÖZÜM ARAYIŞI BAŞLATILSIN Yalnõz tüketicinin değil, lokantacõlarõn da sõkõntõda olduğunu söyleyen İTO Başkanõ, çözüm toplantõlarõ yapõlmasõ çağrõsõnda bulundu. İTO Başkanõ Murat Yalçõntaş, hükümetin artan et fiyatlarõnõ düşürmek için aldõğõ canlõ hayvan ithalatõ kararõnõn çok doğru olduğunu vurgulayarak, ancak fiyatlarõn düşmesi için acilen yeni bir planlamaya ihtiyaç duyulduğuna dikkat çekti. Dünyanõn en pahalõ etinin Türkiye’de yenildiğini vurgulayan Yalçõntaş, sadece EBK tarafõndan yapõlan ithalatõn fiyatlarõ makul seviyelere çekmeye yetmediğini ileri sürdü. Yalçõntaş, EBK dõşõnda canlõ hayvan ithalatõ yapabilecek bilgi, altyapõ ve tecrübeye sahip işletmelere de ithalat izni verilmesinin yerinde olacağõnõ vurguladõ. Lokanta, restoran ve catering firmalarõnõn et fiyatlarõ nedeniyle ciddi bir sõkõntõ içinde olduğuna işaret eden Yalçõntaş, canlõ hayvan politikasõnõn gözden geçirilmesi çağrõsõnda bulundu. Et ithalatõnõn fiyat dengesi sağlandõktan sonra durdurulmasõ gerektiğine de işaret eden Yalçõntaş, ithal edilecek etin, sadece şu andaki piyasayõ dengelemek için yapõlmasõ damõzlõk canlõ hayvan ithali ile kalõcõ çözümlere gidilmesi gerektiğini vurguladõ. Suriye daha fazla elektrik istedi ANKARA (AA) - Suriye, Türkiye’den ilave 250 me- gavatlõk elektrik enerjisi ta- lebinde bulundu. Türkiye’den mevcut durumda 250 megavat gücünde elektrik enerjisi alan Suriye, bu kapasiteyi 500 megavata çõ- karmayõ istiyor. TETAŞ da Suriye’nin bu talebini Enerji Piyasasõ Düzenleme Kurulu’na bildirdi. Söz konusu enerji talebi bir yõl- lõğõna yaklaşõk 2 milyar kilovat saatlik elektrik ticareti anla- mõna geliyor. Türkiye’nin Su- riye ile 500 megavat kapasite- de bir elektrik hattõ bulunuyor ve 250 megavatlõk elektrik ih- racatõ yapõlõyor. TETAŞ’tan ocakta Lübnan da 250 mega- vat düzeyinde elektrik enerji- si talebinde bulunmuştu. MÜCAHİT ARINÇ TPIC’TA UZMAN OLDU ŞEHRİBAN KIRAÇ ERBİL - Türkiye, Kuzey Irak pazarõnda daha fazla pay almak için atağa geçti. Şu anda bölge- de yaklaşõk 500 Türk şirketi faa- liyet gösteriyor. Kuzey Irak Kürt Bölgesi ile yaklaşõk 5 milyar dolarlõk ticaret hacmi ya- kalanõrken diğer taraftan pazarõ çok iyi bilmeyen Türk işadamlarõ Kuzey Irak’ta her alanda var ol- mak istiyorlar. Bölgede her sektörde yatõrõma ihtiyaç duyuldu- ğunu belirten uzmanlara göre Türk firmalarõ bu pazarda uzman olduklarõ alanda yatõrõm yap- malõ, yoksa pazarda büyük bir kayõp yaşayabilirler. PKK ile çatõşmalarõn şiddet- lendiği bir dönemde Dõş Tica- retten Sorumlu Devlet Bakanõ Zafer Çağlayan, beraberindeki yaklaşõk 150 işadamõ ile Kuzey Irak’a çõkarma yaptõ. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmele- rin katõldõğõ gezi, ticari çõkar- madan ziyade siyasi çõkarma olarak algõlandõ. Yapõlan toplantõlarda Kuzey Irak bölgesel Kürt yönetimi ile PKK’ye karşõ ortak işbirliği damga vurdu. Toplantõya katõlan işadamlarõ ile bölgesel yönetimin işadamlarõ arasõnda yapõlan top- lantõlarda ticari işbirlikleri de yapõldõ. Yasin Dõş Ticaret 600 bin dolarlõk kimyevi madde, bo- ya ve inşaat malzemesi ihracatõ konusunda işbirliği yaptõ. Doğu Anadolu İhracatçõlar Birliği Başkanõ Cemal Şengel, “Türkiye’den giden işa- damlarının bildikleri alanlarda iş yapması ge- rekiyor. Kuzey Irak’ta yeni oturan bir devlet an- layışı var. Bizim bu böl- geyi boş bırakmamamız lazım. Biz olmazsak baş- ka ülkeler bu pazarı ele geçi- rir” değerlendirmesini yaptõ. Ramsey’in patronu Remzi Gür de Erbil, Bağdat, Basra ve Sü- leymaniye’de mağaza açabile- ceğini dile getirdi. FIRAT KOZOK ANKARA - Binlerce üniversite me- zununun işsiz gezdiği Türkiye’de Bilgi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünden mezun olur olmaz TOBB bünyesindeki TEPAV’da işe baş- layan Başbakan Yardõmcõsõ Bülent Arınç’õn oğlu Ahmet Mücahit Arınç paylaşõlamõyor. Arõnç, bu kez de alanõyla uzaktan yakõndan alakasõ olmayan Tür- kiye Petrolleri Anonim Ortaklõğõ’na bağ- lõ Turkish Petroleum International Com- pany’de (TPIC) uzman kadrosunda işe başladõ. 2009’da Bilgi Üniversitesi Siyaset Bi- limi ve Kamu Yönetimi bölümünden me- zun olan Arõnç, kriz döneminde binler- ce gencin yaptõğõ gibi iş bulmak için ay- larca beklemek zorunda kalmamõştõ. İç- işleri Bakanõ Beşir Atalay’õn Kürt açõ- lõmõnõ anlatmak için gittiği TOBB’de ka- meralara yakalanan Arõnç, “Bülent Arınç’ın oğlu musunuz” sorusuna ya- nõt vermeden alandan uzaklaşmõştõ. Arõnç bu yõl da Rixos Grand Ankara Ote- li’nde düzenlenen nikâh töre- niyle dünya evine girmişti. Nikâhta çiftin şahitlikleri- ni, Cumhurbaşkanõ Ab- dullah Gül, TBMM Baş- kanõ Mehmet Ali Şahin, Başbakan Recep Tay- yip Erdoğan ile Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Başkanõ Mevlüt Çavu- şoğlu yapmõştõ. THY-OPET yakõt ikmaline başladõ Ekonomi Servisi - Türk Hava Yollarõ (THY) ile OPET’in yüzde 50-50 ortaklõğõyla kurulan THY OPET Havacõlõk Yakõtlarõ, 1 Temmuz’dan itibaren Atatürk Havalimanõ’nda THY uçaklarõna ilk jet ya- kõtõ ikmalini yapmaya başladõ. 75 milyon dolarlõk yatõrõm bütçesiyle faaliyete ge- çen şirket 38 havaalanõndaki yakõt ikmal faaliyetleriyle THY başta olmak üze- re diğer havayolu firmalarõna da hizmet verecek. THY Yönetim Ku- rulu Başkanõ Hamdi Topçu, “THY- OPET Havacılık Yakıtları’nın ulus- lararası havacılık sektöründe faaliyet göstermesini hedefliyoruz” dedi. Topçu, bu yõl 31 milyon yolcu taşõmayõ hedeflediklerini belirterek “Yıl sonu hedefimiz uçuş yaptığımız noktaları 135’e çıkarmak. 2010 sonu itibarıyla uçak filomuz da 152’ye çıkmış olacak” dedi. Topçu ayrõca, THY’nin kurmayõ hedeflediği 4-5 yeni şirket bulunduğunu ve yönetim kurulunda bunun görüşüldüğünü belirtti. Öte yandan, Petrol Ofisi ve THY arasõnda İs- tanbul Atatürk Havalimanõ jet yakõtõ ihtiyacõnõn bir kõsmõnõn 1 yõllõk süreyle jet yakõtõ ihtiyacõnõ kar- şõlamak üzere sözleşme imzalandõ. Düşük fiyatla sağlõğa zararlõ satan da var, tüketiciyi bu konuda uyaran da. Kasaplar Birliği’nin indirim haberi verdiği ette EBK, fiyat artõşlarõnõn spekülasyondan arttõğõnõ ve izin verilmeyeceğini ileri sürdü. Toyota yine arıza çıkardı Toyota dünyanõn dört bir yanõndaki 270 bin otomobilinde motor kusuru olabileceğini açõkladõ. Söz konusu kusurlu 270 bin araçtan 180 bininin Japonya dõşõnda satõldõğõ bildirildi. Araçlarõn geri çağrõlõp çağrõlmayacağõ belirsiz. Fatura memura çıktı Romanya’da hükümet 59 bin memuru işten çõkaracak. Bütçe açõğõnõn azaltõlabilmesi için alõnan karara göre, işten çõkarõlacak memurlarõn 30 bini bakanlõklardan, diğer kõsmõ da yerel yönetimlerde çalõşanlardan olacak. Fransa ise 2011’de memur maaşlarõnõ donduracak. İspanya’nın notu tehlikede Moody’s, İspanya’nõn ‘AAA’ olan notunu olasõ bir indirim için izlemeye aldõ. Kuruluş, üç aylõk gözden geçirme süresi sonunda ülkenin kredi notunda bir ya da iki kademe indirime gidilebileceğini belirtti. Moody’s İspanya notunu yatõrõm yapõlabilir seviyesinin en üst basamağõnda tutan tek kurumdu. Çin’de yavaşlama korkusu Çin’deki imalat düzeyini gösteren iki önemli endeks verisi, haziranda bu sektörde yavaşlama olduğunu gösterdi. Bu durum ülkede resesyonun baş gösterip göstermeyeceğine yönelik şüpheler doğurdu. Çin’den gelen veriler, başta Asya olmak üzere küresel piyasalarõ olumsuz etkiledi. Irak petrolde liderliğe oynuyor Meksika Körfezi’nde petrol platformunda yaşanan sorunlar yabancõ şirketlerin ilgisini Irak’a yöneltti. Irak’ta petrol üretiminin 10 yõlda dört kat artmasõ bekleniyor. Irak, bu durumda dünyanõn en fazla petrol ihraç eden ülkesi olan Suudi Arabistan’õn tahtõna oturacak ve petrol fiyatlarõnõn belirlenmesinde büyük bir ağõrlõğa sahip olacak.. Arınç’ın oğlu paylaşılamıyor Irak’ta iştah da çok risk de Erbil’deki Kayseri Pasajı’nda satılan ürünlerin çoğunluğu Türkiye’den gidiyor. Türk şirketlerinin uzmanlõk alanlarõ olmamasõna rağmen Kuzey Irak’ta her sektörde yatõrõm yapmaya çalõşmasõ tahsilat, teminat, gibi birçok sorunu da beraberinde getiriyor. Ahmet Mücahit Arınç İÇ TÜKETİMDE KRİZ ÖNCESİ VE SONRASI DEĞİŞİM (Birinci Çeyrekler, %) 2009/ 2010/ 2010/ 2008 2009 2008 Tüketimde Pay (2010) İç Özel Tüketim -10.0 9.6 -1.4 100.0 Gıda. İçki / Tütün -2.5 0.9 -1.5 25.9 Konut Harc. 1.4 1.8 3.2 22.5 Ulaştırma ve Hab. -23.3 18.0 -9.4 16.0 Mobilya. Ev Eşy. -21.7 33.6 4.6 8.7 Çeşitli Mal /Hiz. -4.5 8.1 3.3 6.7 Giyim -17.1 8.6 -10.0 5.2 Lokanta/Otel. 2.7 -2.1 0.6 4.9 Sağlık 3.1 12.6 16.1 4.2 Eğlence/Kül. -23.8 15.3 -12.2 4.0 Eğitim -3.1 5.0 1.8 1.9 K I S A . . . K I S A . . .