Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr CMYB C M Y B PARA-META-PARA MUSTAFA SÖNMEZ Göç Yolları Akdeniz’e… 2009’da 1 milyon 44 bin daha çoğaldık ve 72.5 milyon oldu nüfusumuz. Yaklaşık 2.5 milyonumuz da bir ilden ötekine göçtük. Binde 14.5 nüfus artışı, geçmişteki binde 25’leri bulan artışlara rahmet okutur elbette. Türkiye’nin nüfus artış hızı yavaşlıyor. Bu, kalkınma için bir “fırsat penceresi” olarak da adlandırılıyor. İş-aş sorununun tavan yaptığı kriz yılı 2009’da nüfusun ilden ile nasıl değiştiği önem kazanıyor. Bu anlamda iç göçlerin temposu ve yönü önemli. TÜİK, 2009 için iç göç verilerine -nedense- yer vermedi. 2008’de vermişti ve o yıl 2.3 milyon kişinin bir ilden diğerine göç ettiği anlaşılıyordu. Göç, kriz yılında da sürdü elbette. Nüfus artış hızlarındaki değişimden anlaşılıyor ki, kriz yılında sanayi bölgelerine, özellikle İstanbul’u çevreleyen Bursa, Kocaeli, Tekirdağ’a göç yavaşlamış, 3 büyük ile göç sürmekle birlikte tempo düşmüş, göçün 2009 adresi daha çok Akdeniz illeri Antalya, Adana ve Mersin olmuş.. Büyük kentler arasında, göçle nüfus artışı deyince, artık İstanbul yerine Antalya’ya bakmak gerekiyor. Antalya’nın 2009’da nüfus artışı binde 32 ve 60 bin kişi daha çoğalmış. 2010 sonunda Antalya’nın nüfusunun 2 milyonu bulacağına kesin gözüyle bakabiliriz. Tarım, inşaat ve turizm ile gelişen Antalya, nüfusunun yüzde 30’unu kırlarda tutmayı başarıyor henüz. Bunda, ticari tarımının etkisi var kuşkusuz. Antalya, daha çok iç ve dış göçle çoğalıyor ve önümüzdeki yıllarda bu eğilim sürecek. Krizden bunalmış olmasına karşın, Çukurova’daki nüfus artışı oldukça ilgi çekici. Adana ve Mersin’de 2008’e göre oldukça hızlı bir nüfus artışı yaşandı. Adana’da binde 10’dan binde 18’e, Mersin’de binde 4’ten binde 24’e çıkan bir nüfusu artışı var… Bu illerin herbirine bir yılda 35 bin kişi eklenmiş. Bu olguyu Güneydoğu ile irtibatlandırmak açıklayıcı olabilir. Kürt nüfusun ağırlıkla yaşadığı büyük iller Diyarbakır, Van ve Şanlıurfa’da nüfus artış hızı, 2009’da yavaşladı. Bu illerde doğurganlık hızında bir yılda azalma olamayacağına göre, açıklama, bu illere göçün yavaşlaması ile ilgilidir. Bölge illerinde iş imkânlarının daha da daralması ve geçimin güçleşmesi, Kürt nüfusu, geleneksel göç adresi olan Adana ve Mersin’e yönlendirmiş görünüyor. Gelelim İstanbul’a… 2008’de yaklaşık 12.7 milyon olan İstanbul nüfusu, bir yılda 217 bin artmış ve 12 milyon 915 bine yaklaşmış. Yani, bir yılda İstanbul’a, bir Erzincan ya da bir Karabük daha eklenmiş!.. Bundan, nüfusun göçten kaynaklandığı anlaşılmasın. İstanbul, 2008’de 375 bin göç aldı, 350 bin göç verdi. Kabaca yılda 25 bin net göç alıyor. Kalanı İstanbul’daki doğumlardan… 2009’da İstanbul’daki nüfus artışı Türkiye ortalaması olan binde 14.5’ten biraz fazla, binde 17. Oysa 2008’de, binde 13 olan Türkiye ortalamasının altında, binde 10’a yakındı. Demek ki, 2009’da biraz daha doğum ve biraz da göçle artmış İstanbul nüfusu. Her 100 kişiden 18’i İstanbul’da... Nüfusu bir yılda 102 bin artarak 4 milyon 650 bine ulaşan Ankara’da ise Türkiye nüfusunun yüzde 6.4’ü yaşıyor. Belli ki, kriz yılı 2009’da Ankara, göç almaya devam etmiş ve binde 22 hızla, 102 bin daha çoğalmış. Yani Ankara’ya bir yılda, bir Sinop daha eklenmiş… Ege’nin metropolü İzmir, kriz yılında 72 bin daha çoğalmış ve binde 19 nüfus artışı ile ortalamanın üstünde nüfus artışı yaşamış, 3 milyon 870 bine yaklaşmış nüfusu... İzmir’e de bir yılda bir Bayburt eklenmiş… İzmir, kriz şartlarına rağmen az da olsa göç almayı sürdürmüş görünüyor. Reel sektör krizini, daralan sanayide artan işsizlikle en çok hissedenler sanayi illeri oldu. Bunlardan Bursa, Kocaeli ve Tekirdağ’ın 2009 nüfusları tempo kaybetti. Bursa 42 bin, Kocaeli 32 bin,Tekirdağ 13 bin çoğalmalarına karşın, 2008’deki nüfus artışlarını önemli ölçüde yitirmişler. Bu azalışta, bu illere göçün yavaşlaması ana etken. Benzer şey, bir başka gelişme kutbu Gaziantep için de söylenebilir. Kentleşme oranı yüzde 88’e ulaşacak kadar gelişen Gaziantep’in nüfus artışı bir yılda binde 33’ten binde 25’e gerilemiş, yine de 42 bin kişi eklenmiş il nüfusuna. Buna rağmen, krizle birlikte istihdam imkânlarının azalması, göçü yavaşlatmış. Murathan Mungan ile noktalayalım: Göç yolları/ Göründü bize /Görünür elbet /Göç yolları /Bir gün gelir /Döner tersine /Dönülür elbet /Dağılsak da göç yollarında /Yarın bizim bütün dünya mustafasnmz@cumhuriyet.com.tr http://mustafasnmz.blogspot.com Ekonomi Servisi - ABD Başkanõ Barack Obama, işsizlik sorununun çözümü için yeni istihdam yaratõlma- sõ ile ilgili konularõn gündemin ilk sõ- rasõnda yer aldõğõnõ söyledi. Obama, Türkiye saati ile dün sabaha karşõ ABD Kongresi’nde yaptõğõ “Amerika’nın (Bir- liğin) Durumu - State of the Union” başlõklõ geleneksel yõllõk konuşmasõnda, en bü- yük sorunu iki haneli istihdam olan ABD’li seç- menlere “İstihdam bu yılki öncelikli gündemimiz olmalı” diye seslendi. Obama, ABD halkõnõn sorunla- rõnõ çözmek için Kongre’deki iki partinin de desteğini is- tedi. “İnsanlar işsiz. Zor durumdalar. Onlara destek olmamız gerekiyor. İstihdam yasa tasarısını bir an ön- ce masamda görmek istiyorum” diyen Obama, geçen yõl benzeri bir talep söz konusu olduğunda Cumhuriyetçi Par- ti’nin desteğini alamamõştõ. Obama’nõn Demokrat Parti- si geçen hafta başkanõn siyasi öncelikleri için bir kamuo- yu yoklamasõ olarak görülen Massachusetts eyalet seçimini kaybetmiş ve partisi ABD Senatosu’ndaki nitelikli ço- ğunluğunu yitirmişti. İki partinin katõlõmõyla kurulacak bir komiteden uzun vadeli bütçe problemleri üzerinde çalõş- masõnõ isteyen ABD Başkanõ, “Borçlarımızı azaltmaya yönelik anlamlı adımlar atmazsak piyasalar zarar gö- rebilir. Borçlanma maliyetleri artar ve ekonomideki to- parlanmaya zarar verebilir” uyarõsõnda bulundu. Bütçesi büyük açõklar veren ve bu nedenle şiddetle eleş- tirilen Obama, başta sağlõk sistemi olmak üzere reform- larõn ne derece yaşamsal olduğunu vurgularken Wall Stre- et lobisine yeniden çatmayõ da ihmal etmedi. Kongre’den finans sektörünün denetim ve düzenlenmesi konusunda güç- lü yasalarõn çõkarõlmasõnõ isteyen Obama, “Bu mücade- leyi kazanmalarına izin veremeyiz. Eğer önüme gelen tasarı gerçek bir reformun gerekli düzenlemelerini içer- mezse Kongre’ye geri gönderirim” dedi. Massachusetts’teki seçimle birlikte Kongre’de çoğunluğu kaybeden ABD Başkanõ Obama, istihdam sorunlarõnõn çözümü konusunda iki partinin birlikte çalõşmasõnõ önerdi. Türkiye uçak için fazla para ödeyebilir Davos zirvesine katõlan Güler Sabancõ büyümenin yavaş olacağõnõ ifade etti Sabancõ, Türkiye’de işsizliğin çözümünün zaman istediğine işaret ederek büyümenin tek başõna sorunu çözmeye çare olamayacağõnõ söyledi. İstihdam sorunu zor çözülür Ekonomi Servisi - Sabancõ Holding Yönetim Ku- rulu Başkanõ Güler Sabancı, 2010’un Türkiye ve dünyada bir büyüme yõlõ olacağõnõ, ancak büyü- menin yavaş olacağõnõ söyledi. Davos zirvesine katõlan Güler Sabancõ, AA’nõn so- rularõnõ yanõtladõ. Dünyanõn önünde yeniden dü- şünülerek tasarlanmasõ gereken çok önemli bir ko- nunun da işsizlik konusu olduğunu vurgulayan Sa- bancõ, “Dünyanın her yerinde işsizlik var. Da- vos’ta en çok, dünyada önümüzdeki dönemde G-20, IMF ve diğer kuruluşlarla beraber yeni iş olanakları ya- ratılması konusu üzerinde duruluyor. Dünyada büyü- meden bahsediyoruz. Dün- ya büyüyecek, Türkiye de büyüyecek. Ama bizde de işsizliğin çözümü zaman istiyor. Tek başına büyü- me de işsizliğe çare olma- yabilir. Davos’ta da bu ko- nular tartışılıyor. Yeni mo- dellerin nasıl olması gerekti- ği tartışılıyor. Yani Davos’ta, dünyanın içinde bulunduğu du- rum tüm yönüyle elden geçiriliyor. Her şeyin yeniden gözden geçirilmesi gerekiyor. Bazı top- lumlar yaşlanıyor, bazı toplumlarsa bizim gi- bi genç nüfus. Yani dünyanın yeniden tasar- lanması ve düşünülmesi gerekiyor” dedi. Bu arada Davos toplantõlarõ kapsamõnda açõklanan küresel çevre performansõ endeksinin 2010 sõra- lamasõna göre, Türkiye 163 ülke arasõnda 77. sõ- rada yer aldõ. ABD’nin önde gelen üniversitele- rinden Yale ve Colombia tarafõndan hazõrlanan ve Davos toplantõlarõ çerçevesinde açõklanan endekste 163 ülke, çevre kirliliği kontrol ve doğal kay- naklarõn yönetimi açõsõndan gösterdikleri perfor- mansa göre sõralandõ. Ekonomi Servisi - A400M tipi nakliye uçaklarõnõn üretiminde ortaya çõkan milyarlarca avroluk ek maliyetin paylaşõlmasõ için üretici EADS şirketi, uçaklarõ alacak olan ve aralarõn- da Türkiye’nin de bu- lunduğu 7 ülkeden, daha önce istediğinden daha fazla para talep etti. Alman Parlamentosu büt- çe komisyonunun yaptõ- ğõ açõklamaya göre Air- bus’õn geliştirdiği aske- ri nakliye uçağõnõn alõcõsõ ülkeler, projenin maliyet artõşlarõnõ karşõlamak için fazladan 2 milyar avro ödemek sorunda kala- bilir. Türkiye, A400M projesi kapsamõnda yak- laşõk 1.5 milyar euro harcayarak 10 uçak ala- cağõnõ taahhüt ederken, geliştirme ve üretim ça- lõşmalarõna da TUSAŞ aracõlõğõyla katõlõyor. Toyota’da geri çağõrma, krizi notunu etkileyecek Ekonomi Servisi - Japon otomobil üreticisi To- yota, ABD’de gaz peda- lõnda sorun bulunan 1.9 milyon aracõnõ daha ge- ri çağõrõyor. Şirket, Avrupa’da ve Çin’de ki 75 bin 500 aracõnõ teknik sorunlar nedeniyle geri çağrõla- cağõnõ açõkladõ. Geri çağ- rõlma gerekçesi ise araç- larõn gaz pedalõ meka- nizmasõnõn aşõnmasõ ve bazõ durumlarda tõkan- masõ. Öte yandan, dün- kü kapanõşõnda yüzde 1.58 oranõnda değer ka- zanan Tokyo Borsa- sõ’nda Toyota hisseleri yüzde 3.91 oranõnda de- ğer kaybetti. Yaşanan tüm bu gelişme- ler sonucunda uluslar- arasõ kredi derecelendir- me kuruluşu Fitch, ‘A’ olan Toyota’nõn uzun vadeli kredi notunu ‘ne- gatif izle- me’ye aldõ. Lula’nõn tansiyonu Davos’a dayanamadõ ‘SUÇLAMAYI BIRAKALIM, YENİDEN İNŞA EDELİM’ Davos zirvesi kapsamõnda ‘Liderlikte Güvenin Tesisi’ panelinde konuşan Doğuş Grubu Yönetim Kurulu Başkanõ Ferit Şahenk, “Bankacılar da pek çok hata yaptı ama artık bütün suçu paylaşma zamanı. Artık suçlamayı bırakmalıyız ve yeni- den inşa etmeliyiz” dedi. İşsizliğe ilişkin çözüm- ler bulunmasõ gerektiğini kaydeden Şahenk, “Bu kri- zi müşterisiz bir şekilde halledemeyiz. Reel eko- nomiye odaklanmamız gerekiyor. Dünyada ne olup, ne bitiyor ona odaklanmamız gerekiyor. Güven, özellikle ülkelerarası güven azalmaya baş- ladı. Gazetecilere de şeffaf olmanız gerekiyor. Se- ninle çalışan insanlara karşı açık olmak gereki- yor. Çoğumuz piyasa disiplinini tercih ederiz. De- ğerlerimizi hatırlamamız gerekiyor. Bence bu- günün liderleri rol modelleri olmalı. Kuralları ve anlayışları onlar belirlemeli” dedi. Ekonomi Servisi - Brezilya Devlet Başkanı Lu- iz Inacio Lula da Silva’nın, anormal bir şekil- de çıkan tansiyonu Davos ziyaretini iptal ettir- di. Lula, Davos Dünya Ekonomik Forumu’na katılmak için İsviçre’ye yapacağı ziyaretin ön- cesinde aşırı yorgunluk ve yüksek tansiyon se- bebiyle Recife kentinde hastaneye kaldırıldı. Brezilya Devlet Başkanlığı’ndan yapılan açık- lamada, önceki gece hastaneye kaldırılan 64 ya- şındaki Lula’nın doktor kontrolünden geçmek üzere Sao Paulo’ya gitmesinin öngörüldüğü belirtildi. Lula, önceki gün Dünya Ekonomik Fo- rumu’na alternatif olarak Brezilya’nın güne- yindeki Porto Alegre’de düzenlenen Dünya Sosyal Forumu’na katılmıştı. Bugün Davos Zirvesi’ne katılarak, Forum ta- rafından kendisine verilen ödülü alacaktı. Lu- la, Dünya Ekonomik Forumu’nda son kez dev- let başkanı olarak boy gösterecekti. Arka arkaya iki kez 4’er yıl devlet başkanlığı yapan Lula, ekimdeki devlet başkanı seçimlerine 3. kez aday olamayacak. Öte yandan, Davos’taki Dünya Ekonomi Fo- rumu’na alternatif olarak düzenlenen Dünya Sosyal Forumu’nun üçüncü gününde dünkü top- lantının ana teması “yaşam kalitesi” oldu. Top- lantıda, Batı kapitalizminin büyüyen etki alanı ve buna paralel olarak gelişmekte olan ülkele- rin özgür iradelerini nasıl koruyacağı üzerinde duruldu. Yok olan yaşam alanları ve toprak, mo- dern tüketimin insanlara etkileri, geleneksel de- ğerleri ve kültürleri yaşatarak emperyalizmin aksine sürdürülebilir bir geleceğin nasıl kuru- lacağı tartışılan konular arasında yer aldı. YILMAZ: FİNANSMAN İHTİYACI OLACAK Davos’ta bu yõl Türkiye’yi temsil eden tek kişi olan Mer- kez Bankasõ Başkanõ Durmuş Yılmaz kendisine gösteri- len ilgiye şaşõrdõ. Yõlmaz, “Önceki yıllarda sıradan bir kişi olarak geliyordum. Bu yıl farklı oldu, havaalanında karşıladılar, iki koruma verdiler” dedi. Türkiye’nin uluslararasõ piyasalardan borçlanabilme kapasitesi ile reel sektörün, şirketlerin oradan borç bu- labilmesi dikkate alõndõğõnda, uluslararasõ piyasalardan önceki dönemlere göre çok şiddetli olmamakla birlikte bir miktar finansman ihtiyacõ olabileceğini kaydeden Yõlmaz, rezervlerin bir miktar güçlendirilmesi gerekebileceğini be- lirtti. Yõlmaz, 2009 bütçesinin 10-12 ya da 13 milyar do- lar cari açõkla kapanmasõnõn beklendiğini söyledi. Yõlmaz, IMF ile sürdürülen görüşmelerin de bir noktaya geldiği- ni, bundan sonra bir kararõn verilmesi gerektiğini aktardõ. Alışveriş merkezleri pazar günü açılmazsa tamamen kapanırEkonomi Servisi - Türk iş dünyasõnõn önde gelen isimle- rinden Eser Tümen, Maldivler’de geçirdiği kalp krizi sonucu hayatõnõ kaybetti. Önceki gün hayatõnõ kay- beden Tümen’in cenazesi bugün öğ- le namazõnõ takiben Teşvikiye Ca- mii’nden kaldõrõlarak Zincirlikuyu aile mezarlõğõnda defnedilecek. Eser Tümen, Türkiye’nin ilk mü- hendislik şirketlerinden biri olan STFA İnşaat Grubu’nun kurucularõ Fevzi Ak- kaya ile Sezai Türkeş’in sağ kolu hat- ta manevi oğullarõ olarak iş dünyasõnda öne çõktõ. STFA Grubu’nda ortaklõğõ da bulunan Eser Tümen, grubun denizcilik şirketi STFA bünyesinde Sedef Gemi Endüstrisi şirketinde genel müdürlük görevini de üstlendi. Bu dönemde de- nizcilik sektöründe gemi inşaasõ ve iş- letmecilik alanõnda iş yaptõ. STFA Gru- bu Sedef Gemi Endüstrisi şirketini 2001’de Kalkavan Ailesi’ne ait olan Turkon Holding’e sattõ. 1992’de dört mü- hendis olarak TML İnşaat’õ kuran Tü- men, bu şirketle üç kõtada 3 milyar do- larõn üzerinde proje gerçekleştirdi. Tümen’in şirketi özellikle Libya’da yaptõğõ projelerle dikkat çekti. TML, 2008’de uluslararasõ inşaat dergisi tara- fõndan hazõrlanan dünyanõn en büyük 225 uluslararasõ müteahhitlik firmasõ listesine de girmişti. Eser Tümen’in yönettiği TML, genel müteahhitlik ve inşa yönetimi alanlarõnda faaliyet gösteriyor. Şirket Türkiye, Libya, Azerbaycan, Gürcistan ve Bosna-Hersek’te aktif iş ya- põyor. TML’nin iştiraki olan firmalar ara- sõnda, STFA grubundan birçok şirket var. Bunun yanõ sõra TML’nin Filo Deniz Ta- şõmacõlõğõ, Tibot Yapõ Market ve Boro- va-TML Enerji olmak üzere inşaat, enerji ve denizcilik alanõnda iştirakleri bulunuyor. TML, Tekfen’le yurtdõşõnda ortak iş yapõyor. Yollar Türkiye Milli Komitesi’nin kurucu üyeleri arasõnda da bulunan Eser Tümen, eşi Samra Tümen’le ve kõzõ As- lı ile birlikte Maldivler’de tatil yapõyor- du. Tümen, burada kalp krizi geçirip ha- yata gözlerini yumdu. Eser Tümen’in As- lõ ve Esra adõnda iki kõzõ, Mert adõnda da bir oğlu bulunuyordu. Ekonomi Servisi - Alõşveriş Merkezi Yatõrõmcõlarõ Derneği (AYD) Başkanõ Hakan Kodal, alõşveriş merkezlerinin (AVM) pazar günleri kapanmasõnõn, AVM’lerin kapanmasõ anlamõna gele- ceğini söyledi. Kodal, AVM ve Büyük Mağazalar Yasa Tasarõsõ’nõ eleştirerek AVM’le- ri geçen yõl 1 milyar kişinin ziyaret et- tiğini belirterek, müşterilerin yüzde 42.6’sõnõn alõşveriş merkezlerine pazar günü geldiğini açõkladõ. Cirolarõn yüz- de 73.8’nin hafta sonu gerçekleştiğini anlatan Kodal, AVM otoparklarõnõn üc- retsiz olmasõnõ da eleştirerek, ücret al- ma kararõnõn AVM’lere bõrakõlmasõ ge- rektiğini belirtti. Bu durumun AVM müşterisinden çok, o bölgeye bedava otopark hizmeti verilmesi sonucunu do- ğuracağõnõ dile getirerek, İstanbul’da otopark kapasitesinin 250 bin olduğu bilgisini veren Kodal, İSPARK’õn bu ihtiyacõn yüzde 20’sini karşõladõğõnõ be- lirtti. Kodal “AVM’lerdeki otopark- ların 3 saat boyunca tamamen üc- retsiz hale getirilmeye çalışılması, serbest piyasa koşullarına aykırı ol- makla birlikte, trafik sorununa da çözüm getirmeyecektir” dedi. 29 OCAK 2010 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 TML İnşaat’õn kurucusu Eser Tümen bugün Teşvikiye Camii’ndeki öğle namazõndan sonra Zincirlikuyu Mezarlõğõ’nda defnedilecek. Tümensonyolculuğunauğurlanõyor İşsizliğe çözüm için Cumhuriyetçilerden destek istedi Ferit Şahenk Hakan Kodal