Katalog

SAYFA CUMHURİYET 15 HAZİRAN 1996 CUMARTESİ 10 DIŞ HABERLER Ekim Devrimi ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Ruslar bu kez yeni düzen ve sosyalizm arasında tercih yapacak Rusya'da üçiincü döıriim ııoktası• Rusya'da başkanlık seçimleri için yann sandık başına gidiliyor. Seçimlere 10 aday katılıyor, ancak bunlardan 5'inin toplam oy oranının yüzde 10 civannda kalacağı tahmin ediliyor Ikinci turda Yavlinski, Jirinovski ve Lebed'in seçmenlerinin anahtar durumda olması bekleniyor. • Seçimlerin güçlü adayı Devlet Başkanı Boris Yeltsin, emekli general Aleksandr Lebed'in reklam sloganına gönderme yaparak kendisinden sonra yenni Lebed'in almasını istediğini ima etti. Yeltsin, halefi olarak gördüğü Lebed'e seçimden çekilme çağrısı yaptı. ŞİMDİ SANDIK KONUŞACAK Sıra büyük Rus ruletinde • Rusya başkanlık seçimlerine 10 aday katılıyor. Ama büyük çekişmenin Devlet Başkanı Boris Yeltsin ile komünist lider Gennady Zyuganov arasında yaşanacağı görülüyor. Rusya'da genç demokrasi yann önemli bir sınav vere- cek. Sovyetler Birliği'nin yı- kılışından sonra, halk ilk kez Rusya Devlet Başkanı'nı seçmek için sandık başına gidecek. Rusya yurttaşlan- nın oylan, yalnızca 10 aday- dan birinin tercih edilmesi anlamına gelmeyecek, aynı zamanda sosyalist sistemin savunuculan ile "•yeni" dü- zen yandaşlan arasında üs- tün gelenin, ötekine ağir bir darbe indirmesi sonucuna yolaçacak. Seçimlersırasın- da ve seçimlerden hemen sonra, komünist muhalefet ile anti komünist iktidar ara- sında iç çatışma tehlikesi içe- ren gergin bir süreç yaşana- cak. Rusya Sovyet Sosyalist Federatif Cumhuriyeti Dev- let Başkanı Boris Yeltsin, beş yıl önce seçmenlerin yüzde 58'inin desteğiyle göreve gelmişti. Aradan geçen za- man içinde yalnızca devletin adı ve politikalan değil, hal- kın Yeltsin'e yaklaşımı da değişti. Ekonomik reformlar sonucu halkın önemli bölü- müyoksullaştı. 1993sonba- hannda pariamentonun bombalanarak kapatılması siyasal gerginliği arttırdı.. Bugün Yeltsin'in seçim şan- sıyla ilgili en ivimser tahmin bile Rusya liderinin 1991 'de kendisini destekleyen her üç kişiden birini yitirdiğini gös- teriyor. Buna karşı beş yıl ön- ce dağılan komünist hareket yeniden toparlandı ve geçen yılın sonunda yapılan parla- mento seçimlerini kazandı. 200'ü aşkın sol partı, dernek ve hareketin oluşturduğu Yurtsever Halk Bloku'nun adayı olarak seçimlere katı- lan Rusya Komünist Partisi Başkanı Gennadiy Zyuga- nov, ülkenin en etkili liderle- rinden bin haline geldi. 16 haziran devlet başkan- lığı seçimleri Yeltsin ile Zyu- ganov arasında geçeceğe benziyor. Eğergeriye kalan X adaydan herhangi biri sürp- riz bir başan kazanmazsa. oylann yansından fazlasının bu iki lider için kullanılaca- ğı tahmin ediliyor. Ancak ka- muoyu araştırmalan ne Yelt- sin'e ne de Zyuganov'a san- dık başına gidecek seçmen- lerin oylarının yansından fazlasını alarak ilk turda se- çilme şansı tanıyor. Bu öngö- rü doğru çıkarsa, 2-3 hafta içinde düzenlenmesi gere- ken ikinci tur seçimlerinin sonucunu. ilk turda 8 adayı destekleyen seçmenlerin oy- lan belirleyecek. • Seçimlerin arifesinde Yeltsin ve Zyuganov'un karşılıklı suçlamalan, ülkede bir iç savaş tehlikesine işaret ediyor. Yeltsin, iç savaş tehlikesini öne çıkanp halkı istikrar için oy kullanmaya çağınrken Zyuganov da iktidan hile ve şiddete başvurmakla suçluyor. RAKİBE ÇEKİU ÇAĞRISI Yeltsin halefini seçti: LebedRusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, kendisinden sonra devlet başkanlığına hazırlamak istediği isim hakkında ipucu verdi. 16 haziranda yapılacak seçimi kazanması halinde 2000 yılında yapılacak seçimde üçüncü kez adaylığını koyamayacak olan Yeltsin. Yekaterinburg kentindeki seçim gezisi sırasında bugün yaptığı açıklamada, 2000 yılına hazırlamak istediği ismin. şu andaki devlet başkanlığı yanşında yer alan adaylardan biri olduğunu belirtti. Yeltsin, '2000 yılındaki seçimlerde devlet başkanı olacak kişi hcrkes taratıııdan tanınan. tüm Ruslarca sevilen, popülcr bir isim olarak ha/ırianmah. Böyle bir adanı tanıvorum" dcdi. Yeltsin'in "Böyle bir adam tanıvorum" sözlen akla. adaylar arasında bulunan. emekli general Akxander Lebed'i getirdi. Lebed'in televizyonlarda yayımlanan kampanya filminde, ülkede adalet ve düzeni sağlayacak bir kişiye ihtiyaç olduğu belirtildikten sonra, Lebed'in portresi ekrana geliyor ve spiker "Böyte bir adam tanıyorsunuz" diyor. İma ettiği aday için "Yerinde olsam, şu andaki adaylığımdan cekilirdim"'diyen Yeltsin, sözlerini "Gelecek seçimlerdc kazanacağuıdan enıin otabilir"şeklinde tamamladı. Rusya'nın Moldova'daki ordusunun eski komutanı olan Lebed, seçim kampanyası sırasında asker kimliğini sık sık öne çıkanyor. Şili'nin eski diktatörüPinochet'nin politikalannı modcl olarak benimsediğini açıklayan Lebed geçen aralık ayında yapılan parlamenlo seçimlerinden önceki bir açıklamasında da "Pinochet dönemindc halk arasında kayıplar meydana geldi£ini kabul ettiğini, ancak bunun Pinochct dönemindc sağlanan ekonomfk gelişme için kabul edilebilir bir bedd olduğunu" söylemişti. Aşın sağcı Vladimir Jirinovski ve emekli general Aleksandr Lebed'in seçmenleri anahtar önemde Sandıktan sürpriz çıkabilir• Seçimlerde birinci turda sonuç ahnamaması durumunda yapılacak ikinci turda Aleksandr Lebed, Vladimir Jirinovski ve Grigoriy Yavlinski'nin seçmen kitlesinin tercihleri büyük önem taşıyacak. Yavlinski taraftarlannın Yeltsin'i, Lebed ve Jirinovski taraftarlannın da Zyuganov'u destekleyebileceği belirtiliyor. Beklenmeyen gelişmelerin olmaması durumunda, seçimlere katılan 10 adaydan 5'inin (Svyatoslav Fyodorov, Mihail Gorbaçov, Martin Şakkum, Vladimir Brintsalov, Yuriy Vlasov) alacağı oy oranının toplam olarak yüzde 10-15'i geçmeyeceği sanılıyor. Bu durumda Yeltsin ile Zyuganov'dan hangisinin seçileceği konusunda. 3 liderin (Aleksandr Lebed, Grigoriy Yavlinski, Vladimir Jirinovski) seçmen kitlesi anahtar önem taşıyor. Bunlardan Yavlinski" nin yandaşlannın Zyuganov'u desteklemesi olasılığı yok denecek kadar az. Jirinovski kendini Yeltsin'e yakın hissediyor, ancak seçmen kitlesi Zyuganov'a daha yakın. Sol eğilimli General Lebed'in kitlesi de iktidara daha soğuk bakıyor. Ne var ki, hem kimin ne kadar oy alacağını hem de ikinci tur öncesi adaylar arasındaki ıttifaklann ve pazarlıklann nasıl gelişeceğini bugünden öngörmek kolay değil. Aynca sürprizler ülkesi Rusya'da 16 haziran seçimlen beklenmeyen sonuçlar doğurabilir. Olası sürprizleîden biri, adaylardan birinin seçimleri ilk turda kazanması. Zyuganov açısından bu olasıhk çok zayıf. Yeltsin'in kazanması ise ancak "şaibeti'*gelişmeleT sonucu mümkün olabilir. Bir başka sürpriz, ikinci tura Lebed, Yavlinski veya Jirinovski'den birinin kalması olabilir. Eğer mücadele bunlardan biri ile Yeltsin ya da Zyuganov arasında geçerse, Lebed'in ve Yavlinski'nin seçilme şansı yüksek. Jirinovski'ye ise hiçbir durumda seçilme şansı tanınmıyor. n. #>risYeltsift Doğum: 1931 überal, milliyetçi Tahmini oy oranı: %22-38 Gennady Zyuganov Doğum: 1944 Sosyalist, milltyetçi Tahmini oy oranı: %25-35 Aleksandr Lebed Doğum: 1950 Sol eğitimti, miitiyetçt Tahmini oy oram: %7-15 Grigoriy Yavlinski Doğum: 1952 liberal Tahmini oy oranı: %6-15 Vladimir Jirinovski Doğum: 1946 Şovenist, sertlik yanlısı "fehmini oy oranı: %6-14 Svyatoslav Fyodorov Doğum: 1927 Sosyal demokrat eğilimli Tahmini oy oranı: %3-7 Mihail Gorbaçov Doğum: 1931 Sosyal demokrat Tahmini oy orann-%1 -5 Martin Şakkum Doğum: 1951 Şovenist, sertlik yaoJısı Tahmini oy oranı: %0-4 vladimir Brintsalov Doğum: 1946 \ Şovenist, sertlik yanlısı Tahmini oy oranu %0-3 Yuriy Vlasov Doğum: 1935 Sol eğilimli, milliyetçi Tahmini oy oranı: %0-2 Rus seçmen adaylardan aday beğenecekYeltsin: Eski Komünist Partisi Politbüro üye- si. bugünün "bir numaralı antikomünisti" Yelt- sin, kendini ""ideal değil, ehvenişer aday" ola- rak tanımlıyor. Zyuganov: Matematik ve felsefe eğitimi gö- ren komünist lider, devrimleri, entemasyonaliz- mi ve ateizmi reddediyor. Lebed: "Mert ve sert" birkişi olarakbilinen General Lebed. etnik sorunlan en iyi çözebile- cek lider olarak görülüyor. Yavlinski: Batı'yla ilişkileri sıcak olan libe- ral ekonomist, bu kez kazanamazsa bile, 2000 yılındaki seçimlerde iktidara gelmeyi hedefli- yor. Jirinovski: Aşın sağcı. milliyetçi ve sertlik yanlısı liderlerin artması Jirinovski'nin şansını azaltmış değil. Ama o her zaman sürpnz vapa- bilir. Fyordorov: Dünyaca ünlü göz doktoru, "halk kapitalizmi" kunma amacına ulaşamaz- sa bile kendine ait şirketlerin reklamını yapmış olacak. Gorbaçov: 20. Yüzyılın en önemli liderlerin- den biri olan Gorbaçov umudunu seçimlerden çok, olağanüstü koşullarda göreve çağnlma ola- sılığma bağlıyor. Şakkum: Rusya'yı kalkındırmak için Gulag takım adalanndan daha sert ceza kamplan ku- rulmasını öneren Şakkum, eski bir uzay araştır- ma uzmanı. Brintsalov: Bir ilaç şirketinin milyarder sa- hibi Brintsalov. Rusya'nın yalnızca Ruslara ve Ortodokslara ait olduğunu savunuyor. Vlasov: Bir zamanlann dünyaca ünlü halter- cısi. son yıllann yazan Vlasov, sosyal adaleti ve ulusal-dini gelenekleri başa aldığını söylüyor. Seçimleri herkes merakla bekliyor EHinyaııın gözü Rusya'da Moskova'da olup bitenler, dünyanın çehresi- ni değiştirebiliyor. Bunu iyi bilen uluslararası li- derleT gözlerini ve kulaklannı Rusya devlet baş- kanlığı seçimlerine çevirmiş durumdalar. Seçim sonuçlannı en fazla merak edenler arasında, Ba- tılı devletlcrin ve örgütlerin yöneticileri de var. Kasım ayında kendisi de devlet başkanlığı se- çimleri sınavına girecek olan ABD Başkanı Bill Clinton. umudunu Boris Yeltsin'in kazanması- na bağlamış durumda. Gennadiy Zyugano\'"un kazanması, Cumhuriyetçi Bob Dole'un şansını arttıracak. Yeltsin'i destekleyen uluslararası li- derler arasında Helmuth Kohl (Almanya), Jac- ques Chirac (Fransa), Butros Gali (Birleşmiş Milletler). MichelCamdessuslL'luslararası Pa- ra Fonu) ve Havier Solana da(NATO) var. Rus- ya'nın Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) içindeki 11 ortağı da, komünist aday Zyuga- nov'un iktidara gelmesinden çekinerek Yeltsin'e destek veriyor. Ancak işin ilginç yanı şu: 1993 sonundan iti- baren yeniden Rus milliyetçiliğine ve BDT için- de imparatorluk eğilimlerine yöneliş ve Yeltsin iktidarlannın çizgisi. çoğu kez komünist muha- lefetin önerdiği siyasetle büyük benzerliklerta- şıyor. Ancak Batı, yine de Yeltsin'in Zyuga- nov'dan daha kolay ortak dil bulunacak bir lid- er olduğu kanısında. Eski günler anılarda kaldı SovyeÜer'e dönüş yok Sovyetler'e dönüş olanaksız, ama... 1985 ilkbahannda MihaflGorbaçov'un iktida- ra gelmesinden sonra Kremlin'in ekonomik po- litikasındabaşlatılandenemeler, 1992 yılına ka- dar plansız gclişti. 1992 ocak ayında. o zaman- lar Boris Yeltsin'in "sagkohrve Batrnın'*ensa- dık dostu" sayılan Başbakan Yegor Gaydar'ın yonetiminde. piyasa ekonomisi reformlan uy- gulamaya kondu. Ait yapısı sosyalist olan ülke- nin kısa sürede kapitalistleştirilmesi amacıyla sosyal önlemleri çoğu kez göz ardı eden bir li- beralleştirme siyaseti izledi. Sonuçta ekonomi- nin yapısı değişirken halkın önemli bölümü yok- sullaştı. Krcmlin yctkililcn. ekonomik bunalı- mın artık aşıldığını, bundan sonra toplumun re- fah düzeyinin yükseleceğini öne sürüyorlar. Yelt- sin refah sözü verse de bu siyaseti sonuna kadar uygulayacağını söylüyor. Rusya Komünist Par- tisi lideri Gennadiy Zyuganovise, hem siyasette hem de ekonomide Sovyetler Birliği'ne dönüşü olanaksız gördüğünü açıklamakla birlikte bazı ciddi değişiklikler öneriyor. Devletin ekonomi- dcki rolü için planlama yöntemlerinden yararla- nılmasını ve sosyal önlemlerin güçlendirilmesi- ni savunuyor. Özel mülkiyeti kabul ettiğini, an- cak halkaöncelikvereceğiniaçıklıyor. Komünist lider. Batı'yla bağlann bir bağımlılık ilişkisi ol- maktan çıkanlacağını belirtiyor. Iç savaş tehlikesiRusya Devlet Başkanı seçimleri- ne 24 saatten az süre kala, siyasal gerginlik tehlikeli boyutlara tırman- dı. En güçlü iki aday, Başkan Boris Yeltsin vc komünist lider Gennadiy Zyuganov; kendilerini daha şimdiden seçimlerin (hem de ilk turda) galibi ilan ettiler Her iki lider de birbirini seçimlere hile kanştırmaya ve şid- dete başvurmaya hazırlandığı gerek- çesiyle suçluyor. Bu durum, seçim- lerin güvenilirliğini daha şimdiden tehlikeye sokuyor. Rusya Komünist Partisi, her se- çim sandığında temsilci bulundura- cağını. oylama tutanaklanndan birer örnek taİep edeceğini ve buna göre seçimlerin sonucunu bağımsız ola- rak saptayacağını belirtiyor. Komü- nist liderler, resmi sonuçlann kendi elde ettikleri verilerden farklı olma- sı durumunda. sokağa dökülerek haklannı arayacaklannı vurguluyor- lar. Yeltsin yandaşlanndan, eski par- lamentoyöneticisi VTadimirSumey- ko'nun "Rusya'da sandıklara İ-% miKon sahteoy atarsıntz ve kimsenin ruhu duymaz" demcsi gerginligi art- tırıyor. Muhalefet. Yeltsin'in kaza- namaması durumunda ikinci tur se- çimleri iptal edebileceğini, ya da so- nuçlan tanımayarak görevi devret- meyeceğini öne sürüyor. İktidar ise, yasal olarak kazanacağı seçim zafe- rinin komünistlerce hiçbir koşulda kabul edilmeyeceğini iddia ediyor. Kremlin'in keyfi başka Rusya Anayasası'na göre par- lamentonun ağırlığı sınırlı; ama devlet başkanı son derece geniş yetkilere sahıp. Yasalara göre en az 35 yaşında olması gereken adayın devlet baş- kanlığına seçilmesi için oy kulla- nan seçmenlerin en az yansının desteğini alması zorunlu. Seçim- lerin geçerli olması için ise kayıt- lı seçmenlerin en az yüzde 50'si- nin oy kullanması gerekıyor. Ana- yasaya göre devlet başkanı dört yıl için seçiliyor. Aynı kişinin üst üs- te iki kezden fazla bu göreve gel- mesi olanaksız. Devlet başkanı, iç ve dış politi- kanın belirlenmesinde, başbaka- nın ve kilit önemdeki bakanlann saptanmasında belirleyici rol oy- nuyor. Hükümeti ve parlamento ait meclisi Duma'yı dağıtabiliyor. Aynı zamanda sılahlı kuvvetlerin başkomutanı say ılan devlet ba^ka- nının, savaş ve olağanüstü durum ilan etme yetkisi bulunuyor. 12 Aralık 1993'te kabul edilen Rusya Anayasası'na göre, devlet başkanının görevden alınması ola- naksız denilebilecek kadar zor.