Katalog

SAYFA CUMHURİYET 19 EKİM 1996 CUMARTES OLAYLAR VE GORUŞLER Türk Ülkesi' ve 'Önce Ekmekler Bozuldu' METİN ERKSAN BMMM urkl Ikesi" SaitFaık'ın f • 1 ]ı>5 'de\arlıkder«ısın- I de .e 1952de "Son • Kuşiar" adlı kıtabında • vjvmlanmi:> bır ovku .JL. ^unuıadıdır "OnceEk- mekkr Bozuldu" Okta\ Akbal'ın 1946 da "Önce Ekmekler Bozuldu" adlı kıtabında >ayımlanmi:j bır ovkusınun adıdır Bu ıkı t>u\uko\.kuyazırı Ikınc Dunva Sava^ı son- rasıTurkıveM ndebaşja\an 1950 lerdetum duş.unceletını "sağcı"oLıak tanımlavan sı- vasal vetke\le Kine kazanan (hızlanan) ve kurumsallasan <ımdızoi>a vekıvıeı bırdu- zensizlık ıçındesuregıdei, sivasal toplum- sal ekonomık kulturel. Dresel (ahlakı) m- sansal dınsel değisimı donus,umu. olusjj- mu. muîhıs bırvezgı ala ijma ımgelemıe yetenek gucııy legozleml?\ ıp ıkı v azın ı ede- bı\au \apıtı olauk varat-nı^lardır "Once Ekmekler Bozuldu" deyisi bırov- ku ve kıtap adından çok sjrsıtı \e \urucu brr ozdeviştır Oktav Akaal bu unutulnıaz ö\ kusıme ;>u ınurhı? tuıiKevle basjar "Ön- ce ekmekler bozuldu. sonra her se>!" Bu gu- zel oldui:uLıd<ırj<.ı \cıııi ıınç(dehsetengız) tuıııte Grek trajedılennın basjangıcında ovunun konusuru aç/ıkljvan ve olacakları önceden haber \eren koTonun bır ağızdan soyledığı korkurıcu sozlere benzer ^rmı ya^lanndakı genç Oktay Akbal'ın vazdığı ovkudekı urkutueu du:?unceler gerçek ol- muştıır Bu bır varatıcı hlıulığıdır Oktay Akbal. bır gosterge (işarec). bır bıldırı (ına- nıfe*-to) nıtelığınJekı çok dus.undurucu ov- kusitnu >uturıu.ii trajık -e kevın tumcevle bıtııır "Herşe> ekmeklebaşlamışruekmek- le bkecek." 1944"te Reşat Ekrem Koçu'nun tek bas,ı- na >avımladığı Ktanbul 4nsıkiopedısı'nde "yapıflarında. bu\ uk şehnn her gozun gore- mey eteğı koşelerıni \e kişi/erini yansıtan" bır oykıicu olarak tanımlanan. 1993 te Kultur Bakan/ığının vekalabalıkbıryavınkurulu- nunyaMmladığı Ktanbul Ansiklopedısı'nde "Burgaz Adası'nı. Rum babkçılan. halktan insanları. deni/i anlatan vapıtlanyla taııırı- mış." bır oykucu olarak tanımlanan Saıt Fa- 1 ık "Turkİlkesi"adlınıuthı^ovkusune^ov- le basjar "Gazinonun birinde Semıramıs caa, ofe- kinde unlu tenor Atina radyosundan Andon Çamakıs tearkadaşlan. gıtanst Lambo eşli- ğınde. Klupteyemekli dans, kotvon \e surp- rizler. Sahada gece basketbol maçı. Paradi- sos'ta mehtap eğlencesı. İndos'ta dansyanş- ması." Saıt Faık ovkusunu s.ovle surdurur "Oenizdeki sandalda gramofon. balıkçı kah- \esinde oparlor. genç ktz ve oğlan ağı/lann- da ıslık, her şarkıda bir Mana \e Marıka... Bır garip doğa zetkı \e ınsan zevksızliğiyle ırçup giden bir gemiye benzeyen ada" "O Turkçe tangolar vok nıu, ığreniyorum. O Runıca Zehra'u, Aspas\ a'lı. sagapolu \e kar- dnalı şeyter >ok mu. pufT... O Amenkanca inek boğurtulu: kunduracı. kunduracı! di\e ha>kjran raspalar >ok mu... ooö. oöo..*' "\ol bmunca bu kadar taşkın. bu kadar kendine ozgu, bu kadar ozel begenıden adını adım uzaklaşırken bır \apı >erinegeldım. ^apı bır kenarda demır potrellen. demırlellen. beton sutunlans la şımdilık hır yanp harabe halin- de. Koşe>e tahtadan. kuçuk btr kulube >ap- mışlar. Bekar işçilenn gece bannmalan için. Otşardan şirin ama pencen^iz bir >apı. İçe- risini sonradan gordum. l st uste karanbk \e dar kere\etler ko\ nıuşlar. koğuş haline getir- mbjler. Penceresiz.dortkoşe üdanın tçuieotuz beş kişi)i > ığnermişler. l\i ki kocaman bır ka- pısı var. İçerdekiter ve insan kokusuna dışar- dan >a/ gecesi su gibi girip çıknor. Bu yapı- nın onune gelince bir bağlama sesi duvdum. \ra sıra sessizce \ a^a \ar ol aşık_ dKen ses- ler ışiftim. (, omeldim. dinledim. Aşık surek- li olarak \a>lanın \e ıssız dağın insanının ke- limelerini sö\hıvordu. Var dhordu. kaza. kader diyordu. nıeıhaba'divflrdu. 'olu"di- yordu. \ardım"diyordu, duşkunluk divor- du, daga sordum diyordu. 'Dağ ^e» \erdf di>ordu. ıssız divordu. aurbet' dhordu. Te\rat Zebur K.uran Ineıl diyordu" "Girrim birağaçaKina orurdum. Balıkçı ku- reğinin sesini duymava başlamıştım. \rada birsaansesidegeliyordu. Nasılolduhılmem. birdenbıre sankj bir uçaktan butun bir Türk ülkesini bir anda ka\ramışım gibi oktu. >e sabahle\in okuduğum pis gazete. ne hocası- nı olduren kavruk df lıkanlı. açıkçası şu Istan- bul daha doğrusu şthir denen bina \e insan. iş-guç. polifika. gazete. riyatro. sinema, rad- yo. dedikodu âlemınden ote bir başka Turk tarlığını, ya^ayan «aruğımın ö/unte\e kadar benimk beraber olacak ruhumla dındunı. Bu o j uz bin satan gazetelenn. adi romanla- nn. çirkın \e unlu seslı radyo hanendelerınin, umıtsiz gununu gun efmeye çalışan polınka- cıiarın »urultusündtn se/ilmotn bir musikı gibi bir ;e\dı. Aman \arabbı. ne guzeldı bu Turk sesi. Aman Varabbı, neler soylemiyor- du._" Saıt Faık varatıcı du^unceMvle Turk toplumunda suregıden degı^ımı. donu^umu olu^uınualgılamı^. gonnuş. bılmiş\eolağa- nustu guzel bıro\ku bıçımınde yazmı^tır Yanm VUZMI once yazılan bu ovkuler Turk toplumunda olanlann \e olacaklann göstereesıdır Nelerolmu^tur Ancakbırka- çını anırnsatabılırız Proto-Kapıtalut çağda* vağdanlıklartnovduklen 1950 sivasaldeğı- >ımı "Turkçeezanı" "Arapçaezana"donuş- tunııekle ba^lanıı^tır Bır sure >onra bu de- mokrat sıyasaldeğı^ımcıler Atatiirk'un kur- duğu Turkıye Cumhurıvetı devletının Bu- yuk Mıllet Meclibrnde. Meclıs uyelerıne "Siz isterseniz Hilafeti bile geri getirirsi- niz"demek cesaretını gosterebılmıijleıdır Turk ko\ 1usunun doğru duijunme y etene- ğını tanımlamak iı,ın olu^turulmuş bırdeyı». vardır "Çanklıerkânıharp."" A^kerlıkte dort turaşamavardır Zabıt(s,ubay). arrnrlemre- den-bu\uran).erkanıharp(kurma\). kuman- dan (konıutan) Zabıt zapteden deınektır Amır emreden-bu\ uran demektır K.urmav sâ duşunen. tasan yapan subav demektır Ko- ınutan bu aşamalardan geı;mış ve ba>,takı ye- nnıkazanmı$bır->uba\dır Turk toplumu bu- \uk bır bılgelıkle doğru duşunen koyluye "çarıklı erkâmharp" tanımını u\gun gor- ınuşrur Kov muhtarlan ı,ok onemlı ınsanlar- dır Koy luler kov muhtarlarını seçerken çok ozenlı ve dıkkatlı da\ranırlar Koylerde her > urtta* muhtar olamaz K.o\ lennde muhtar seçıletnevecek kışıler buvuk şehırlere ı?e- hırlere ılçelere, beldelere beledıye baı>kanı olmuşlardır Bu felaket. demokrası denılen ve "safsa- ta" olarak algılanan sıvasal duzenın urunu- dur Donemsel geçıcı değışkenbeçılmı^ko- numlannı. Babıl ın Tann-krallan Hammu- rabı ve Nabukodnosor un konumlarıvla e>- değerlı olarak algılay an bubılmezler(eahı 1- ler) veaymazlarl gafıller)alayı, Turkıye de- kı rum ^ehırlen berbatetmışlerdır Vapılacak ılk ıij koy lennde muhtar bıleseçılemeyecek bu henflenn Turk ^.ehırlennın ba^ına bela ol- malannı onlemektır Çoğunluğunu kasaba magandalannın olu^turduâu bır va>ama er- kı kov lennde muhtar bıle seçılemevecek olan bu kalabalığın saltanatını onlevemez Bu sorunun çozumsuzluğu. bu vapra^ık çe- lıjık ve karı>ık ıkılemle çıkmaza gırmıştır Siyasal anarşi Once ıılus »onra partı. once ulke »onra partı. once dev let sonra partı olması gereken siyasal duşunce siyasal ahlak once partı ve hemen o savede kı>isel, partısel ekonomık çıkar bıçımınde degışmış. siyasal partıler bırbırıne kıvasıva du^nıan mafya orgutlerı konumunda olu^arak ulus, ulke. dev let kav- ramlannı dislav ıp bır ekonomık çıkar sav a- ^ını gelenek ve gorenek haline gennnı^ler- dır Bu. sıvasal bır anars.ıdır Turkıve'nın gundemındekı teror ve anar^ının temelınde bu sıvasal anar^ı vardır tstanbul uzmanı ao- runumundekıakıl vencılerınbılnıedığı.bel- kı bılıpdeunutup vazmadıgı ^ımdı ımgelem (hayal) olarak dusunebıleteğnnız bır olgu vardı Istanbul'un hertarafindaduvarlanmn alt bolumu beyaz çını ta^ı do^elı fınnlarda. mermer tezgahlararkasında duran lastık el- dıvenh tezgahtarlann ınce kâğıda ustalıkla sarıp alıcılara samkları bevaz undan yapıl- mış ekmekler verlerını ^ımdı hertursağlık- MZ koşullarda satılan ekmeklere bırakmışlar- dır Turk insanının ba^yıyeceğı olan ekmek. "bıiyukşehir belediyesi" palav rası donemın- de, şımdı boyle satılmaktadır Turkıye yol- lan kan revan ıçındedır Trafık kurallanna uvmazlık uvulan kural olmuştur Bırdevle- tın bırıncı ode\ ı v e gorev ı y urttaşın canmı v e malını korumaktır Trafık canisı 'Kann De- şenJak'gıbı can vemal yoketmektedır Şe- hırlerde dev let voktur Şehırlerı bırbınne bağlayan yollarda dev let voktur Gece de\- let voktur Gunduz dev let voktur \erededir bu dev let' Hıçbır yerde olmavan de\let. sı- vasal demagoglann yalanlarında vardır Dev let. siyasal yetke ve bır kurum olarak varlığının ne olduğu belırsız olan beledıye- ler uçlu bır koro olu^umunda dev let dedık- lerı bırhavaletten sozetmektedırler Dev let, ruh çağırma masalanndaçağnlan ve gelme- M beklenen ruh olmuştur Dev let. sıvasal yetke siyasal partı para ılıs.kılen. paranın bır mıkrop gıbı neden ol- duğu ve varlıkları yenı bılınen paray la bağ- lantılı "parapsikoloji" "paranmak" "para- manyak" salgın hastalıklarını Turk toplu- munamusallatetmıştır Amenkan Dolan us- runde yazılı bulunan ve kutsal kıtaptan alın- ma bır tumce olan "In God \Ve Trust" rum- cesinın Turkçe çevrisı olan "inandığımız Taı»n"rumce>ı Turk lırası ustuneyazılacak- tır "Erkek" bır toplum olan Turk toplumu bınlerce yıllık tutkulu bır bekleyışten sonra çarpıcı bır "dişi" başbakan yetıştırmıştır Tanrımn Turk uJusuna lutfu olan bu çarpıcı dısj başbakan '"hayıru bir aJamettir"."Eko- nomi" sdzcuğü Grekçe H oikonomos" soz- cuğunden türetılmıştır Grekçe oıkonomos sozcuğu "mutfak na- musu'anlamınagelır Turk ulusunun bınler- ce vıl ozlemını çektığı çarpıcı bır "dişi". us- telık "ekonomist" olan başbakan, mutfağın namusunu ne yapmt^tır. bu olgunun adını sız kovun Adıl duzencıler "Kadının yeri mutfaktır" dıyorlar Aman sakın ha Turk toplumu artik mutfağın namusunu bır kadının korumasım ıstemıvor Saıt Faık ın ruhu. Oktav Akbalın kendısı sjmdılık benı bağıs.lasınlar Bu kez bu kadar PENCERE 'İlkel SanatlarMüzesi' ATİLAERGÜR 2 4 Eyltıl 1996 tanhlı Cumhuriyetgazetesının kultur ^avfasında -Fransa'da İlkel sanatlar nıuzeM açıhjor'baslıklıbıryazıyayımlandı \azida Louvre Muzesi çatisı altında kurulan "InsanlılvSanatve L'jgarlık Muzesi"nın Fran- sa'nın en buyuk ilkel sanatlar müzesi olması beklenıyordıyebıraçıklaına var Aynca muzenın açılı^ı sırasinda bır konu^ma vapan Fransa De\ let Ba^kanı Chi- rac'ın da "Tum böviik muzeler. ilkel sanat eserlennisun- ma çabasındatar. Louvrv da dııııva nııfusunun vıizdc vet- mişiniıı sanatım \adsı>arak buyuk muze kımliğini uzun surekoruyamazdranlayısmdabırgoruşbıldırdığı belır- (ılıyor Sanmm vazının bas,lığı da Sayın Chırac ın sozle- nnden >ola çikarak konulmu* Say ın Crnraı. m konu^masından dünva nufusunun v uz- de vetmişine ait olan sanatıtı ilkel olduğu gıbı bır anlam çrkartnak da olanaklı Sa>ınChırac'ın kendı resmını Pi- easso'nun resımleny le kıyaslayacak kadar kultur yoksu- nu. sansurcu. darbecı bır eskı dev let başkanı duzey ınde olamayacagı duşuncesıv le birçe\iriyanhşlığıolasıuği ak- ladahayakın gelıyor Gelelım "ilkelsanatlar" ve "ilkel sanateserlerTdevış- lenne Sozluklerilkel sozcuğunu "İlkdunımundakalmış olan, gelişmesinin başında olan, iptidai. primitiP dıye ta- nımlıvor Primitif: ozellıkle 14 ve 15 yuzylıllarda Ital- yan ressamları ıle ortaçağ sonlannda obur Avrupalı (Fla- man. Alman Fransız. Ispanyollressamlaravenlenadola- rak da bılınıyor SanatKa\ram veTerimleriSozluğu'nde (l)ıse'ilkelsanat'tenmı "Henuztanmsalduzenetaman- lamıvla geçmemiş, goçebe, toplayıa \e van-tanmsal yapı gosteren toplumlann sanatı... Bu gibi toplumlarca \aral> lan sanat urunlerLestetikduzeyleriaçısından 'ilkel' nite- lemesine hak kazanmamaktadır" dıye açıklanmakta ve boy le bır tanımm dognı olmadığı vTirgulanmaktadır Sumer \lisir. Hıtıt gıbı eskı uygarlıklara an sanat ya- pıtlangunumuzdekıyapıtlarakıyasla neden "ilkersayıl- sın' Teknolojık gelışıme bağlı olarak sanatsal yaratının da malzeme ve uygulama yontemlen açısindan zengjn- les.tığı yadsinmazbırgerçeklıktır Orneğın gorseLsanat- lar. ınsanhğıngelısımıneko^ut bırdeğısımle mağara res- mınden lazer ısjnı ılegerçekles.tırılen çağddu? sanat yapıt- lanna kadar. tanhsel akis ıçınde bırçok akım ve bıçem ıle yoğrularak buyuk bınkıme sahıp olmuştur Ancak bu ya- ratma farklılığı bırgelı>ım surecınjn değıl bırdegışımsu- recinın gostergesidır Genı^ zaman boyutunun tarklı ke- sıtlennde uretılenyapıtlann zamandızınsel (kronolojık; olarak bırbırlenne ustunlugunden soz edılemez O ne- denle sanat getişmez, degJsirdemek kammca daha doğru olacaktır Sıradıs^ bıruğraşınoncu »e»etkin urunkridirsanat va- pıtı. bu nedenle ilkel olanın döğal olarak sanat tanımı dı- şında kalması gerekir. İlkel yaşam koşullan ıçınde yaratılan ve tanhın denn- lıklennden suzulerek gunumuze değın ulaşan zamanın yıpratamadığı sanat yapıtlan ıse •'ilkel" nıtelemesını hıç de hak etmeyen saygın değerlerdır Bellıbırgoru^e, topluma. zaman kesıtıneaıt değeryar- gılannı ve beğence (zevk) olçutlennı aş^an. gunumuzde de hay ranlıkJa ızlenen. okunan. dınlenen sanat urunlen e\ - rensel ba^yapıtlardır Muzelerde sergılenenler konser salonlannda (bır ba- kıma konser salonlan muzık ınuzelendır) seslendınlen- kr Sayın TalâtSaid HaJman'ın -Eski lygarlıklann Şür- leri"(2)adlı kıtabındakı e^sızdızeler çağımız insanının da buyuk bır cos.ku ve hay ranlıkla, baz yaparak pay lastı- ğı yapıtlardır Bu saygın yapıtlan tanımlarken ve adlan- dırırken daha ozenlı ve duyarlı davranmak gerekır dıye duşunuvorum (ll Metın Sö/en-lğur Tanveli. "Sanat Kavram ve Te- rımlerı So/lügu" Remzı Kıtabevı tstanbul 19K6 ulTalaı Saıd Halman. "Eski Lvgarlıkiarın Şıırlen", U BankasıYay R74 PKK'nin Ekmeğine Yağ Sürenler... Haber verdıler - Şanar tutuklandı. ' Eyvah, dedım Ancak bu "eyvah" ne an vah etmek ıçın ne de bu konuda bır başka kaygım var... Pekı, neden9 Şımdı Şanar Yurdatapan adına bır yazı yaz- mak gerekıyor. Ne soyleyeceğız? Bır omur bo- yu yıneledığımız lafları albaştan edeceğız "De- mokrası, hukukdevletı, ınsan hakları, fıkırozgur- luklerı, çağdaşlığın gereklerı" hep bılınen şeyler, soylene soylene ezberlenmış, hışırı çıkmış tum- celer Yazık değıl mı yazarhğımıza?.. Bılıyoruz kı Şanar'ın suçu ozgurluklerı ve ba- rışı savunmak yolunda eylem Pekı, neden tutuklanıyor? Ayıp değıl mı bıze1 ?. • Duşundum, bu kez konuyu ters yanından trde- lemek, Şanar'ı tutuklatan kafaları yola getırmek ıçın belkı daha etkılı olur Ters çaprazla konuya dalmak, kafası kıreçleşmış onyargılarla koşulla- nan kjmılennı belkı sılkeleyebılır Hem bu kez hu- kuktan mukuktan sozaçmayacağım; çunku kım- senın hukuku taktığı yok . Soyleyeceğım şu Şanar'ı tutuklatanlar bu ülkede bılır bılmez PKK'ye hızmet edıyorlar. Nıçın'? Çok yalın ve açık bır yanıtı var. Şanar Yurdata- pan burada tutuklanınca Avrupa'dakı PKK'lıler gobek atmışlardır Herkesın bıldığı boluculenn dı- şardakı MED-TVsı şımdı elıne zengın malzeme geçırdı; tıpkı sıcak savaştakı gıbı mermı, barut, roketatar turunden propaganda sılahını takır ta- kır kullanacak1 Turkıye'dekı aydınlann barışçı fı- kır ve ozgurlukçu eylemlerınden dolayı tutukev- lenne kapatıldıklarını sabah akşam yıneleyecek .. • Pekı, PKK'nin ekmeğine tereyağı suren sıvrı akıllılar kımlerdır^ Televızyona çıkıp da avazı çıktığınca nutuk atan bıyıklı ya da bıyıksızlar var ya - Ezan, Kuran, bayrak! Bu vatanın bırçakıl ta- şını bıle kımseye vermeyız îşte on\ar' Ulkeyı bugunku duruma duşurenler onlar.. Vatansever ayaklanna vatanı satanlar onlar Hem bugune değın nıce deneyımle saptanmış- tır kı bu vatanı bolmek yasak Ama vatanı satmak serbest Hem de vatanı taşıyla, toprağıyla, bınasıyla, fabrıkasıyla, nesı var nesı yok en degerlı vaıiıkla- rıyla haraç mezat satmak ıçın resmı ve ozel tez- gâh kuranlann vatanseverlığınden de geçıl- mıyor