Katalog

SAYFA CUMHURİYET 19 EKİM 1996 CUMARTESt 12 BIR KONUIKIKONUK Türkiye Avrupa'dan uzaklaşıyor'Geçen günlerde tstanbul da ilginç bir uluslararası konferans yardı. Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasi Araştırmalar Vakfı 'nin (TÜSES) Alman Friedhch Ebert Vakfı ile ortaklaşa düzenlediği konferansın konusu "SosyalDemokraside YeniPerspektifler"di. Toplantıdaki konuşmacılar ana konulanna sadık kahrlarken bazılan da ana temanın Türkiy e7 Avrupa Birliği (AB) ilişküeri oldıığu sanısı içinde bıı noktaya ağırlık verdiler. İlginç görüşlerin dile getirildiği konferansın renkli isimlehnden ikisi Avrupa Sosyalist Meclis Gnıp Başkan Yardıması Magdalene Hoffile Macaristan Sosyalist Partisi Yüriitme LEYLA TAV ŞANOĞLL SUNUŞ Kıınıhı üyesi tarihçi Dr. Földes György'ydi. Özellikle Hoff, Türkiye- ABD ilişkileri üzerinde durarak REFAHYOL hükümetiyle birlikte Türkiye 'nin sırtını Batı va dönmeye başladığını ve bunun da kaygüar uyandırdığmı söyledi. Tansu Çiller'i "pek de tutarlıyaklaşımlan olmayan bir Dışişleri Bakanı" olarak niteleyen Hoff, Erbakan 'ın güttüğü dış şiyasetle ve Libya gezisiyle ilgili olarak "Hoca eşekten düştü"ifadesini kıdlandı. Öteyandan Dr. Földes GyÖrgy ise Macaristan 'la Türkiye nin vakın bir gelecekte AB 'ye entegre olacaklarım umduğunu dile getirdi. - Siz, Türkiye 'nin, Avrupa Birliği 'nin (AB) ekonomik tercih sıralamasmda en başta gelen ülkelerden biri olmasına karşın birlik tam üyeliği için en son düşünülen ülkelerden biri oldıığu görüşünü savunuyorsunuz. Bu görüşünüze açıkltk getirir misiniz? Bu tavrın nedeni nedir? HOFF - Bu. son birkaç yıldır yaşanan gerçeklerın bir ifadesidir. Ülkenizle Avrupa arasındaki ilişkilerin uzun bir tarihi var. Keşke gümriik birliği tamamlandıktan sonra Türkıye"nin AB">e tam üyeliği için adımlar atılmaya başlanabilsevdi. Ama Türkıye'nin siyasi durumunda ıyıye doğru bir gidiş görülmüyor. En azından bunu biz bö>le algılı>oruz. Üstelik. Türk tarafında daAB'vle entegrasyon için gerçek bir istek gözlenmiyor. Bu da çok yazık. Şu anda Türkiye'nin AB'vle daha fazla entegrasyonu konusunda konuşmam akıllıca bir davranış olmaz. - Seden'.' HOFF-Çünkü AB ıçinden gelecek tepkiler ileri derecede olumsuz olabilir. Şu anda daha fazla işbirlığinden söz etmek yersiz olacaktır - Siz Türkiye 'de demokrasinin sağlamlaştırtlması için çok çaba harcanntası gerektiği görüşündesiniz. Peki, bu konuda somut bir öneriniz var mı? HOFF - Bir kere. Türkiye'de büriin siyasi partılerin çoğulcu sıstemin bi parçalan olmalan gerekir. Bu çoğulcu sistemde yeralabılmeierı için anayasal haklan bulunması zorunludur. Halkın. seçmenlenn de seçimden seçime oy \ermekle kalmayıp daha çok katılımcı olmalan gerektığine de ışaret etmek ıstiyorum. Demokratik süreç ancak bu şekilde gelışebılır - Türkiye 'de Kürt sorununun barışçı yollardan çözülmesi gerektiği düşüncesini savunuyorsunuz Pek çok Batılı siyasetçi de aynı şeyi söylüyor. Ancak nasıl barışçı bir çözüm bulunması gerektiği konusunda somut bir şey söylemiyorlar. Bu konuda sizin somut bir öneriniz var mı? HOFF- Belkı bu sorunuzu farklı bir bıçımde yanıtla>abılırim, Size Rusya Federasyonu'nu örtıek olarak veüiek- istiyorum. Rusya Federasyonu. bünyesınde pek çok etnık grubu toplayan bir ülke. Rusya Federasyonu, Tataristan'da patlak verebilecek benzer bir sorunu çok olumlu bıçimde çözmüştür. Karşı grupla görüşmelere girmiş. muhtemel bir özerklikten söz etmiş. ancak bu arada ulusal birlik \e de\letın toprak bütünlüğünü de korumasını bilmiştir. Ancak, tabıi kı Çeçenıstan'da aynı başanyı gösteremedı. Çeçenistan'da patlak veren çarpışmalann üzerinden bir buçuk yıl geçmesine karşın sorun çözülemedi. Daha çok silah kullanmak, bombardımanlara daha fazla hız vermek ve daha çok sayıda insan öldürmek bu sorunu çözmeye yardımcı olmadı. Sağduyu sahibi birileri Çeçenlerle görüşebilseler \e devletın toprak bütüniüğünü koruyarak banşçı bir çözüm yoluna ulaşabilselerdı bütün acılar dinmiş. olacaktı. Kürt sorununu halletme amacı güderken dünyanın başka yörelerinde bu türsorunlann nasıl çözüldüğüne bakmak çok yerinde bir davranış olacaktır. Tabıi bunu yaparken Türkiye Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğü kesinlikle güvence altına alınmalı, buna saygı gösterilmelidir. Bu konuda hiçbir tartışmaya yer olamaz. Devletin toprak bütünlüğü bozulmadan tanınacak özerkliğin biçimi ve derecesi görüşülebilir - Ancak burada galiba PKK 'nin bir terör örgütü olduğu olgusunu ıınııtuyorsunuz— HOFF-Geçen yıl nisan sonu. mayıs başında Dıyarbakır'daydım. Orada Olağanüstü Hal Bölge Valisı Ünal Erkan'la da görüştüm. Gördüğüm kadanyla Güneydoğu Anadolu'dakı Kürt sorunu sadece özerklik meselesinden kaynaklanmıyor. Bu aynı zamanda ekonomik. Benim görüşüme göre bölgede çok iyi ekonomik \atınmlar yapmak gerekıvor. Böylece bölgenın, ülkenin öbür yörelerine kıyasla yaşadığı ekonomik dezavantaj azaltılabılır. - Ama işin PKK boyutunayine değinmediniz. Türk devleti, sanırım gayet haklı olarak PKK'yi bir terör örgütü olarak kabul ediyor. Almanya da PKK 'nin bir terör örgütü olduğunu kabul etti. Sizin de PKK örgütüyle kendi ülkenizde yaşadığınız terör sorunlarınız var. Türkiye 'nin de Güneydoğu 'da verdiği savas PKK 'yle, sıradan Kürt kökenli vatandaşlarla değil. Bu konudaki görüşünüzü almak isterdim... HOFF-Tabii kı PKKunsuru var ve PKK teröründen korkuluvor PKK'nın dışandan yardım aldiğı gibı kuşkular da çok güçlü. Evet. PKK bir terör örgütü. Yalnız şunu hiç akıldan çıkarmamak gerekir. Gereksınim duyduğunuz banşı hiçbir zaman dostlarınızla değıl. hep düşmanlannızla yaparsınız. Normalde banş görüşmelerini hep düşmanlannızla yaparsınız. - Biliyorsunuz Türkiye 'de şu anda Alman sosval demokrat pariamentcr Magdalene HofTPKK sorunun çö/nıek için bölgede çok ivi vatırımlar yapılnıası gerektiğini savunuyor. Refah Partisi 'yle Doğruyol Partisi'nin kurdukları koalisyon hükümeti görev yapıyor. Refah Partisi, Türkiye 'de radikal dinci bir parti olarak tanmıyor. Sizce Refah Partisi'nin Türkiye'de hükümet ortağı olması ülke _ ^ _ ^ _ ^ _ için bir İslam radikalizmi tehlikesi yaratır mı? Avrupa, Türkiye 'deki durumu nasıl değerlendiriyor? HOFF-Türkiye'ye çok dıkkatlı.bakngınfız zaman gerçek bir İslam radikalizmi tehlikesi bulunduğunu düşünmek zor olur. Tükıye. her şeyıyie açık bir ülke. Durum, örneâın yakıniaşma. daha fazla işbirligi umutlan doğmuştu. O hükümet, kısmen eleştirilerimizi kabul etmış. daha fazla demokrasi, var olan sorunlann çözümü ıçın daha fazla çalışma yoluna gırmiştı. ürt sorununu halletme amacı güderken dünyanın başka yörelerinde bu tür sorunlann nasıl çözüldüğüne bakmak çok yerinde bir davranış olacaktır. Tabii bunu ^yaparken Türkiye Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğü kesinlikle güvence altına alınmalı. buna saygı gösterilmelidir. Bu konuda hiçbir tartışmaya yer olamaz. Devletin toprak bütünlüğü bozulmadan tanınacak özerkliğin biçimi ve derecesi görüşülebilir. Afganistan'dakiyle uzaktan yakından ılgılı değıl. Ama. öte yandan Türkiye'de olanlar, veni gelışmeler Avnıpalı olarak bizleri ciddı biçimde kaygılandınyor. Bir önceki hükümetleİANAP-DYP koalisyonu) ılışkılerımizde daha fazla Oysa şımdi Refah-Doğruvol koalısyon hükümetının ıcraatına baktığımız zaman Avrupa'yla bu yakıniaşma ve daha fazla ışbirlıği ıçıne gırme isteklerinden uzaklaşıldıgını görüyoruz. Hatta demokrasıyi güçlendırme sürecınden de vazgeçilebileceği izlenimlerini edıniyoruz. Besbelli. bu hükümetin öncelikleri çok daha farklı. Bu hükümetin öncelikleri. Avrupa'dan daha başka yörelere vönelmek gibj görünüyor. Orneğin Iran. Sudan. _ ^ _ _ ^ _ _ _ Nıjerya. Libya gibi ülkelerle yakıniaşma ıstekleri var. Bu nedenle dinci olmayan bir partinin bu hükümetin icraatını çok yakından ızlemesi. buna karşı çok dikkatli ve uyanık olması gerekiyor. Bu konuda bütün laik partılerin bir araya gelmelen zorunludur. dıye düşünüyorum. - Tabii koalisyonun öbür ortağı Doğruyol Partisi kendini laik bir parti olarak tammlıyor. Vstelik partinin lideri Tansu Çiller de Dışişleri Bakanı. Siz Çiller 'in Dışişleri Bakanı olarak icraatını nasıl değerlendirivorsunuz? HOFF-Çilfer'ın. Dışişleri Bakanı olarak yaklaşımlannda pek de tutarlı görünmedığini söyleyebılirım. - Başbakan Erbakan 'ın Libya ve Sijerya 'yı ziyareti konusundaki görüşleriniz neler? HOFF-Sayın Erbakan'ın bu ziyaretlerini gazetelerden izledik. Frankfurter Allgemeine Zeitung gazetesinde zıyaretle ilgili haberin içinde bir de karikatür vardı. Karikatürdeki ibarede "Hoca eşekten düştii"denılıyordu. Şımdi. Erbakan'ın, geleneksel olarak Türkiye'nin dostu olan ülkelerle'ters düşüp tartışmalara girerek ülkesıne ne gibi yararlar sağladığını sormak gereklidir. Erbakan. kendine başka dostlararayarak acaba ülkesıne ne gibi bir hızmette bulunmaktadır? Avrupalı olarak bizler Türkiye'nin Kürt sorunuyla ilgili rutumunu eleştırdiğimiz için burada eleştiriye uğruyoruz. Ama Lıb>a lideri Kaddafi'nin. Kürt sorunuyla ılgılı sözlerinı gazetelerden okuyunca bızım eleştirilerimizin gerçekten hafif kaldığını gördüm. Kaddafi. bu konuda açıkça düşmanca konuşmuştu. Islmıı radikalizmi ekonomik soruıılardan kaynaklaıuyor- Sizce Avrupa 'daki sosyal ve kühürel değişimterle bunlann sosyal demokrasi üzerindeki etkiteri neler? GYÖRGY- Bence esas rnesele, kültûrel ve sosyal değişimlerin sosyal demokrasi üzerindeki etkilerinden çok hangi ülkelerin Avrupa Birliği'nin (AB) içinde, hangilerinin de kıyısında kalacaklardır. Bu soru, Türkiye ve Macaristan gibi iki ülke için çok büyûk önem taşımaktadır görüşündeyim. Türkiye de Macaristan gibi AB üyeliği için bâşvurmuş ve aynı durumda olan iki ülke. - Peki, Türkiye ve Macaristan 'ın AB 'ye tam üyeliği konusunda ne düşünüyorsıınuz? Bu konuda iyimser misiniz? GYÖRGY - Güzel bir soru bu. Beîki de bu iki ülkenin AB üyeliği için yeterli standartlara sahip olmadığını düşünüyorlar. Ikinci bir nokta da tabii toplumsal konu. Yaşam biçimi, yaşama bakış tarzı, rekabet gücü. Demin de dediğim gibi AB'nin kıyısında kalan ülkelerin ne olacaklan çok önemli. Kıyıda kalan ülkeler çıkarlannı nasıl koruyabilecekierdir? Tutucu politikalarla mı, yoksa sosyal demokrat politikalarla mı sorunlannm üstesinden gelmeyi yeğleyecekler. En önemli meseieierden birisi bu. - Sanırım Türkiye'nin, kıyıda olarak nitelediğimiz bu ülkelerden daha farklı bir meselesi var. O da ülkede artan İslam radikalizmi unsuru. Siz bir sosyal demokrat olarak bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz? GYÖRGY - îslam radikalizmi ciddi birtehlike olabilir. Macaristan'da laik gelecek çok eski ve derindir. Kiliseyle deviet işleri hep birbirinden ayn tutulduğu için bu laiklik Macaristan Sosyalist Partisi Yüriirme Kurulu üyesi Dr. FöldesGyörgy, miüivetçi akımlann dünyada arttığını ve ciddi bir tehlike oluşrurduğunu söyledi. açısından yararlı sonuçlar vermiştir. Laiklik sadece Türkiye için değil, .başka ülkeler için de çok önemli bir unsur. Bence İslam radikalizmi, gelişimin yetersiz kaldığı durumlarda bir tepki olarak ortaya çıkıyor. Bu bence, önemli bir ideolojik olay değil. Tamamıyla ekonomik sorunlardan kaynakJanıyor. Ekonomik yetersizlik içine düşen insanlar, çareyi dine sanlmakta buluyorlar. - Peki, siz İslam radikalizmini Türkiye için bir tehdit olarak görüjor musunuz? GYORGY - Türk halkının îslam radikalizmi yerine çağdaş. yaşam biçimini tercih edeceğini ümit ediyorum. Dinsei radikaiizm sadece Türkiye değil, bütün dünya ülkeleri için büyük tehlike. Biliyorsunuz, bugün Avrupa'mn pek çok ülkesinde de dini radikalizmin etkisi var. Milliyetçi akımlar da gittikçe artıyor ve güçleniyor. Aslında dediğim gibi gerçek sorun, ekonomik ve toplumsal sorunlann halledilmemesinden tepki duyan insanların davranışlartndan kaynaklanıyor. Bu insanlar çareyi dine sığınmakta buluyorlar. Toplumların sosyal ve ekonomik sorunlanna çözüm getirirseniz bu tür radikalizmin de tehlikesi kalmaz. Başka önemli bir konu çağdaş eğitimin sağlanması. Aynca, halkın çoğuleu demokrasilerde daha çok katılımcılığa özendirilmesi. - Peki, siz Macaristan Sosyalist Partisi Yürütme Kurulu üyesi olarak sosyal demokrasinin geleceği konusunda ne düşünüvorsunuz? GYÖRGY - Gelecekte"sosyal demokrasinin daha geniş halk yığınlarına hitap etmesini umut etmek ıstiyorum. Toplumlann çeşitli kesimleri arasında köprüler kurularak bu kesimier arasında birlikte çalışma sağlanması, katıhmcılığın arttınlmasi, ortak bir geieceğin araştınlması ile sosyal demokrasi kendi geleceğini tayin edebilecektir. POLİTİKA VE ÖTESİ MEHMED KEMAL MaaşAmerikanDoları Ittihatçıların Malive Nazırı Cavit Bey'in açık büt-l çeler karşısında söylediği neredeyse özdeyiş ol- muş bir sözü vardıf- ı "Bütçe açığmın fazilet-i terbiyetkârisi/bütçe açı-ı ğının eğitici erdemi." O günden bugüne bu söz-! ler akıp gider. I Bütçeyi açık bağlayanlar, denk düşürmeyenleri eğitici erdem geleneğini sürdürenlerdir. Erbakan hocamız bu yılki bütçeyi denk olarak bağlayacakmış, hadi hayırlısı! Bunca enflasyonun agırlığına karşın bir bütçe-ı nin denk bağlanması ancak hayali olabilir. Hayali denk bütçe... j Gelirler hayali, giderler hayali... j Ne güzel bütçe! ! Bütçe hayali de.. durum nasıl?.. ! Birieşmiş Milletler'e sunulan bir rapora göre Tür- kiye'de nüfusun üçte biri yoksulmuş. 60 milyonıi aşan nüfusuyla her üç kişiden biri açmış... : "Hadi ordan, açlıh edebiyatı yapma!" derler. Es- kiden açlık edebiyatı yapanlara kızarlardı. Bugün; kızılmıyor, koltuklanmız kabanyor. 60 mılyonda2Q milyon aç, cascavlak, sürünüyor. Kim kurtaracak? ] "Her halde, Amerikalı bacılarımızla, ikiyüzlü ha-\ cılanmız" değil. i Sokaklarda toplananların, efkân mitingden alan-f ların, çözümü de şöyle: Ekmek çalana 24 yıl hapis, banka soyana (tril- yon vuranlara) hiçbir şey yok!.. , Şair ne diyor: j Milyonla çalan mesned-i izzette serefraz \ Birkaç kuruşu mürtekibin cay-i kürektir. ; Gerçekten öyle mi? ,' Besbelli öyle... ' ; Tevfîk Fikret de onaylıyor. J Yiyin efendiler yiyin, bu han-ı iştiha sizin ; Patlayıncaya, aksarıncaya kadar yiyin. ; • Hatırda, hayal de yokken Erbakan Hoca maaş- ların dolara endekslenmesini öne sürmüştür. Bu bütçeyle maaşların dolara eklenmesi bakalım na-] sıl gerçekleşecektir. Bundan önce İslam Dinan'nı öne süren Erbakan bu kez de dolan piyasaya sür- müştür. Bir yanda İslam Dınarı, öte yandan Ame- rikan Doları... Gel keyfim gel!.. Takıyye de tuzu, bıben... Memur maaşlarının dolaıia verilmesi takıyye ol- masın? i • Partinin ikinci adamı Şevket Kazan'a soruyor- lar: , "Siz laik misiniz?" ! "Ben laikdeğilim, devlet laik..." diyor. Erbakan, kongre kürsüsünden kendini laik ve Atatürkçü ilan ettikten sonra Kazan da devleti la- ikleştirmiş, ne gam! Perde gerisinde bir sütreye sinmiş tarikatçılar buna için için gülerler... Erbakan Hoca bugün böyle der, yarın şöyle... Bir Ticanı Şeyhi Kemal Pilavoğlu vardı; Bozca- ada'ya sürgün etmişlerdi. Orda üzümcüfük etti, şarap çektı. Meyhane mukassi görünür taşradan amma Bir başka hava başka letafet var içinde Tarikatçılığın keyfi açıktan açığa görülüyor. Maaş da Amerikan Doları olsun: Tadından koy! BULMACA SEDAT YAŞAYA\ 1 2 3 4 5 6 7 8SOLDAıN SAĞA: 1/ Tekitıl sanayı- sinde kullanılan kesiksız bir Iıf. 2/ o Salgın hastalık. 3/ Onlü besteci Ce- 3 mal Reşit'ın soya- . dı...Bırkumarara- cı. 4/Afrika'daya- şayan. bacakları beyaz çızgılı bir hayvan.. Yılayet. 5/ Itırlı bir bıtkı... Dolma yapmak 8 içm hazırlanan ka- g nşım. 6^ "'Yaz ba- har ayında bir — verdiler / Yandım gıttim ala karlı dağ ıken" (Karacaoğlan)... Vladimir Naboko*'un. fil- me de aktanlan tanınmış 3 bir romanı. 7/Uğursuzluk. 4 8/ Bir asıtle bırleşince bir tuz oluşturan madde... Tan- tal elementının sımgesı. 9/ 1501-1732 vılIanaraMnda Iran'dahüküm süren hane- Q dan. q VTJKAR1DA.\ AŞAĞIYA: y 1/Aynı türden hay\anlar arasında ıletişımı sağlayan kimya- sal maddelerın ortak adı. 2/ Bir dokuma maddesı... Suyun üstünde yüzen bir tür büyük şamandıra. 3/ Sıcak bölge or- manlarında yetışen ve sarmaşık gıbı ağaçlara tırmanan bıt- ki... Futbolda bir mevkı. 4/ Peygamberlen Hud'u dınleme- diklen içm Tann tarafından yokedılen kav im... Bırçeşıtpel- te. 5/ Yapağısı dokumacılıkta kullanılan bir koyun cınsı. 61 A\ustraKa'da yaşayan bir cıns devekuşu... Sevecen ve hüzünlü bir konu ışleven küçük lirık şıır. 7/ Çıvıt rengı, mavi... Köpek. 8/Seçkın... Bırcetvel türü. 9/.-\rgodaesrar... Takadan büyük bir çeşıt Karadenız kavığı. Muozzez llmiye ÇIG KÜLTÜRLER YATAĞIANADOLU ÇEÇENİSTAN'DA SAVAŞTATİL ea€e TÜRKİYE'de DUNYADA TARIKAT - SEKSILIŞKISI Fikret OT\ AM*Attila İLHAN Prof.Dr.Cihan DURA*Tamer LEVENT *Prof.Dr.AnılÇEÇEN* Gürbüz TÜFEKÇİ*Abit DURSUN* Serhat KESTEL*İsmail GÜLGEÇ TUM BAYİLERDE