Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11EKİM1996CUMA 10 DIŞ HABERLER Bosna'nın Mercümekleri SDA içinde. Savaş sırasında gelen yardımlann hepsinin yerine ulaşmadığı öne sürülüyor Izzetbegovîç-köktendmciflörtü izzetbegoviç'in islam Deklarasyonu 'Atatürk, Turkıye yı barbarlığın eşiğine getirdi' ÜJŞ HaberierSenisi - Bosna-Hersek Devlet Başkanı Aliva kzetbegoviçjn lslamiyeti yaymak amacını taşıyan "Islami DekJarasyon" kitapçığında Türkiye'deki reformlar ve Atatürk eleştiriiiyor. 1970 yılında kaleme alınan ve Fas'tan Endonezya'ya kadar bir İslam Imparatorluğu'nun düşlendigi Islami Deklarasyon'da, Atatürk'ten "Askeri dehası ve yetenekleri. kültiir reformculuğundan dalıa önetnlndL Türkhe\e vaptığı hizmetler arOk doğai boyutlanna indirilmeK" şeklinde söz ediliyor. Şaplca devrimi Izzetbegoviç. "şapka d<?% rimine"de deginerek"Şapkaaın şeklini değiştirmenin insanlann kafalannın içini \e alışkanlıklannı degjştirmek olmadıgı kûa zamanda anlaşıktı" diyor. Batı toplumlannın dışındaki pek çok ulusun. kendi medenıyetlerini, sarsılmadan nasıl sürdürebilecekleri konusunda sorunlarla karşılaştıklanndan bahseden kitapçık Türkiye ve Japonya'mn modern tarihteki gelişimlerini konu alıyor. İzzetbegoviç'in "anlayjşına göre" her iki ûlke üzerinde de tarihte köklü imparatorlukJann kurulu olduğu Türkiye ve Japonya'mn "gdecek" ile ılgili eşît şanslan vardı. İzzetbegoviç'in İslam! Deklarasvonu'na göre "Japonya kalkmma sürecini, gdenek ve kültiirünü körumavı her zaman ön plana çıkaran bir sistenı kapsamında gerçekleştirdiği için bugün dünvanın sayılı ülkeleri arasında. Türkiye ise Atatürk'ün Batı gözlüğüyle halkına benimsetmek istediği devrimler yüzünden bugün 3. Diinya ülkeleri içinde yer alıyor." îslami Deklarasyon'da Atatürk'ün devrimleri arasında en eleştirikni Arap alfabesinin yenne Latin alfabesinin getirilmesi. Arap alfabesinin kaldınlması ile birlikte geçmişin zenginliginin de Arapça kitaplar ve yazılar arasında okunmadan yok olup gitriği ve tek bir devrimle Türkiye"nin "barbariığın" eşiğine geldiği savunuluyot Özetle Atatürk'ün devrjmleri. gerçek sorunlardankaçan; insanlan.yapay bir dünyaya dogru yönlendıren; halkm gerek ahlak gerekse eğıtirn düzeyının aşagıya doğru çekildigi "agır ve zorla kabul ettirilen " reform hareketleri olarak tanımlanıvor. Portre / izzetbegoviç rv »• îzzetbegoviç, iki kez tutuklandı Hukuk ve sanat alanında eğitim gören İzzetbegoviç, Islami etkinliklerde bulunan "El- Hidayet Teşkilatj''nm gençiik kollan o!an "Genç Müslüman Orgüfü" içinde gösterdiği faaliyetier nedeniyle 1949 yılında beş yıi ağır hapis cezasına çarptınldı. tddianamede. Dr. izzetbegoviç"in, II.Dünya Savaşı'nda köylerine giren partizanlann Müslümanlara zulmettiklenni ve Genç Müslümanlar ile benzer başka örgütlerin bu durumu önlemek için kurulduklan açıklamalarına yer verildi. Hapisten çıktıktan sonra Yugoslavya'da yayımlanan çeşitli gazetelere ve İslam ülkelerindeki çeşitli yavımlarda yazılar yazdı. 'Ne Poğu ne Batı En iyi islam' 1970 yıhnda "Islami Deklarasyon"u kaleme aldı. tslam Manıfestosu sayılan bu bildiride Fas'tan Endonezya'ya kadar bir İslam imparatorluğu düşleyen İzzetbegoviç. aşın bir antikomünist olarak da tanınıyor. "Ne Doğu Ne Batı En İyi İslam" sözü onun köktendinciliğe olan yakınlığmı ortaya koyuyor. 1980 yılında tamamladığı "Doğu ve Batı arasuîda Jslam" adlı kitabı yayımlanınca 1983 yılı ağustos ayında 12 Müslüman arkadaşıyla birlikte tutuklandı. Jzzetbegoviç ve arkadaşian İran'la ilişki kurmakla suçlandılar. Sanıklar Melika Salihbegoviç. İran'da Ayeffulah Humeyni'ye bir mektup yazmâkla suçlandı. Izzetbegoviç. Sarajevo Bölge Mahkemesi'nde yargılandı \e 14 yıl hüküm giydi. 1989 yılında çıkanlan aftan yararlandı. A\nı yıl arkadaşian Muhammed Çengiç, Cemaluddin Lariç ve Ömer Behmenie birlikte "Demokratik Hareket PartisT SDA'yı kurdu. 1990 yılı haziran ayında yapılan seçimde SDA birinci parti oldu. Hırvat ve Sırplann da katıhmıyla koalisyon hükümeti kuruldu. 29 Şubat - 1 Mart 1992'de yapılan "Yugoslavja'da bağunsızük'" referandumunda haikın buyük çogunluğuaynimayönünde oylanru kullamnca nisan başmdan itıbaren Bosna- Hersek'te Sırpiann saldınya geçmesiyle savaş başladı. DA'nın üst yönetiminde bulunanlann çoğunun adı rüşvet ve yolsuzluk olaylan ile birlikte anılıyor. Radikal İslamcılara ve mücahitlere yakın duran SDA yönetimi, arasında onlarca Mercümek bulunuyor. Çünkü gelen yardımlann çok azı halka dağıtılmış. iran'la yakın ilişkisi bulunan SDA yönetimi komünist lider Fikret Abdiç ile laisizmi savunan Haris Slazjdiç'i "hainlik'le suçluyor. Ancak Boşnaklann bu iki lidere sevgisi azalmış değil. Bosna'da banş, 29 Şubat - 1 Mart 1992 yılında yapılan referandum sonuçlannın Boşnaklann isteği doğrultusunda sonuçlan- masıyla bozuldu. Bosna- Hersek'in bağım- sız bir devlet olarak Yugoslavya'dan aynl- ması karannın. halk tarafından onaylanma- sını ıçıne sındiremeyen Sırplar. bunun so- rumlusu olarak tuttuklan Boşnaklar'a kar- şı saldınya geçtı. Sırplara göre Boşnaklar, Bosna- Hersek'i bütünüyle Müslümanlaş- tıracak v e diğer etnik grup ve dinlere yaşam hakkı tanımayacaklardı. Referandumun sonuçlanmasından bir ay sonra yani nisan ayı başmda Sırp saldınsı başladı. Dört yıl süren kanlı savaştan sonra Pans'te ımzalanan Dayton Anlaşması ile Bosna'da, şimdılık banş saglandı. Ancak banş anlaşmasından ve anlaşma sonucun- da gerek Sırplara ayn bir cumhuriyet hak- kı tanınması, gerekse bölgelenn paylaşımı açısından bakıldıgında kârlı çıkan tarafyi- ne Sırplar oldu. Bırçok bölgede etnik te- mizlik yaparak Boşnaklann savaş öncesin- de hâkım olduğu birçok kenti ele geçirdiler. Boşnaklardan anndınlan bu kentler. şimdi Sırp bölgesinde kaldı. Geçen ay BM gözetıminde yapılan se- çımlerde her ne kadar Boşnak Müslüman- lann desteklediği SDA'nm \e ABya İzzetbe- goviç'in zaferiyie sonuçlandı. Sırp ve Boş- nak bölgesinde ölülere de oy kullandırma beceresi gösterildiyse de sonuçlar BM tara- fından onaylandı. Radikal İslamcılara yakın ilişkiye giren SDA'nınseçimlerdekibaşansıbuyakınlaş- maya değil, Sırp ve Hırvatlara karşı savaş süresince verdıgi mücadeleyle sembolleş- mış bir ısım olan Aliya İzzetbegoviç 'ın şah- sına duyulan sa>gı ve sevgiye bağlanıyor. Gerçekten de Müslüman Boşnaklar. İzzet- begoviç'e adeta tapıyorlar. Halk arasında İzzetbegovıç'e duyulan saygı,yınede onun İran'la yakınlaşmasından dolayı eleştiril- mesine engel değil. Halk Bosna için müca- dele veren Aliya Izzetbegov iç'i destekliyor, ancak fundamentalıstlerlegirdiği ilişkiyi ise onaylamıyor. Partısı SDA'daki yapılanma ve parti yöneticilennın adının yolsuzluğa kanşmast ise Müslümarriararasında büyük eleştın konusu. SDA ydneticilerine eleytlrller Savaş süresince Müslüman Boşnak hal- ka gönderilen yardımlann çok azı halka ulaştınlmış. Bunu Bosna'da bilmeyen ve dillendırmeyen Boşnak'a rastlamak müm- kün degil. Diğerpartilerde sokaktaki vatan- daş gibi en çok bu konuyu eleştiri konusu yapıyor. SDA üst yöneticıierinin savaş sıra- sında dünyalığını yaptığı ınancı çok yay- gın. İddiaya göre SDA içinde onlarca Mer- cümek var. Dış ülkelerden gelen yardımlann tamamı Aliya İzzetbegov iç'in adına bankaya yatınl- mış. Parayı kullanma ve harcama yetİcisi sa- dece ona aiı. Partide ve hükümette hiçbirgö- re%i bulunmamasına karşın oğlu Bakır İz- zetbegoviç, Aliya'dan sonra gelen ikinci adam. Aliya İzzetbegoviç, partiyi ve ülkeyi oglu Bakır'la birlikte yönetiyor. Halk SDA yöneticılerinden bahsederken "SDA maryasT deyişini kullanıyor. SDA yöneticilerine rüşvet vermeden hiçbir iş hal- ledilmıyor. Bürokrasideki tıkanıklığı aşma- nın yolu rüşvetten geçiyor. Dinlediğimiz olaylar göstenyor ki rüşvet, Bosna'da Tür- kiye'deki kadar yaygın. «sı Bosna Mrvasc Jîk'nf SDA'nm seçimlerde yaptığı bü>ük harca- ma, dışandan gelen birinin bile gözünden kaçmıyor. Bürün cadde ve sokaklarda yer alan yüzlerce bilbaord SDA ve İzzetbego- viç'in afişleriyle donatılmış. Duvarlarda SDA afişlerinden geçilmiyor. SDA'nın se- çimler için özel ürettiği lambalar. bütün so- kaklan süslüyor. Cafede içtiğinız kahvenin yanına getirilen ambalajlı küçük şekerler bile SDA ve izzetbegoviç'in tanıtımı içm özelüretılmişvehâlâtüketilememış. Budu- rum sadece Saraybosna'da değil. dığer köv. kasaba \e şehirlerde de göze çarpıyor. Şe- hirlerarası yollarda SDA^nın çıkartmaları- nm yapıştınlmadığı tek bir duvar kalmamış desek abartılı olmaz. Türkiye'de RP'nın yaptığı tanıtımın neredeyseyüz katı. Savaş- tan çıkmış bir ülkede, birpartinın bu kadar A liya İzzetbegoviç'in savaş süresince verdiği /i mücadele Bosna'da şükranla anılıyor. Ona z J L duyulan sevgi ve saygı, yine de onun radikal İslamcılarla olan ilişkilerinden dolayı eleştirilmesine engel değil. Resmi hiçbir görevi olmamasına karşın oğlu Bakır İzzetbegoviç'le birlikte partiyi ve ülkeyi yöneten İzzetbegoviç'in bu tutumu ve SDA yönetiminin yolsuzluklannı görmezden gelmesi de eleştiriiiyor. doğrular nitelikte. Seçimler için AGİT bütün partilere belli oranda parasal yardım y apmış. Ancak dığer partilerın SDA kadar harcama yapamadığı belli oluyor. Bosna'daki Müslümanlar arasında Aliya İzzetbegoviç "ten sonra halk arasında en se- v ilen iki Iıder Haris Slazjdiç ve Fikret Ab- diç. Üstelik SDA yöneticilennın Slazjdiç ve Abdiç'e yönelik "Sırp işbirlikçisi ve hain" suçlamalarına rağmen. Boşnakların çerfcez Ethem'i Savaş sirasında Bıhdç bölgesinde ayn bir cumhuriyet kurmak isteyen Fikret Abdiç, İzzetbegoviç'in aksıne laisizmi ve Bos- na'nın çokuluslu vapısını savunan komü- nist bir lider. İddiaya göre savaşın uğrama- dığı Bihaç bölgesinde bağımsız bir cumhu- riyet kurması ıstegı SDA ve Begoviç tara- fından el altından kendısıne iletılen Fikret Abdiç, bu konuda gmşımde bulununca da "hain" ilan edildi. Şu anda evinde göz hap- sinde tutulan ve çokuluslu. eşit haklara da- yalı. laik. terntoryal vatandaşlığı savunan Fikret Abdiç. Türkiye"dekı İslamcılar tara- fından da "Çerkez Ethem" benzetmesi ya- pılarak suçlanmıştı. Abdiç gerek yönettiği Bıhaç bölgesinde haikın refah düzeyini yük- seltmesı, gerekse bölgeye savaşın gırmesi- ne engel olması nedeniyle halk arasında hâ- lâ çok sevılıyor. Abdıç'e vöneltılen "işbir- likçi ve hain"suçlaması. halk arasında pek de tutmuşa benzemiyor. SDA yönetıcıleri tarafından "hain"lik suçlamasına muhatap olan ikinci lider eski Başbakan ve Dış işleri Bakanı Hans Slazj- diç. Daha önce SDA içinde polıtika yapan ve Aliya İzzetbegoviç'in savaş süresince adeta sağ kolu olan Slazjdiç'ın partisiyle yollan daha sonra aynldı. Bazılanna göre Slazıdıç erken bir Iıderlık mücadelesine gir- di ve şimdilik kaybertı. Bazılanna göre ise SDA ıçindekı volsuzluk olaylannı ve radi- kal islamcılarla ginlen ilişkiyi onaylamadı- ğı için partıden aynldı. Slazjdiç'ın SDA'dan aynlmasında her iki neden de rol ovnamış olabilır. Zira radikal İslamcılann Slazjdıç'ten hiç de fâzfefftjt^.' dikleri Bihaç'ta bölgesinde saldınpdövme- lerinden belli oldu. Bihaç'ın Sazın bölgesin- de SDA'lı fanatıkler ve mücahitler tarafın- dan tekbir seslerivle dövdükleri Slazjdiç'i. İran'ın da sevmedıgi bılinıyor. SDA'dan ay- nlmasına karşın Slazjdiç. hâlâ Aliya İzzet- begov ıç'e yönelik en ufak bir eleştıride bu- lunmuypr. Tam tersine Sırplar'a karşı hâlâ eski lıderini savunuyor. Aliya İzzetbego- viç'ın de şu ana kadar Haris Slazjdiç hak- kında herhangı bırsuçlaması olmadı. Ancak dövüldüğünde SDA'lı bir bakanın eskıden birlikte çalıştığı Başbakanı için "Bosna ha- inTvönündekı suçlamasına da seyirci kal- dı. fzzetbegovıç hâlâ uluslararası toplantı- lara zaman zaman Slazjdiç'ı götürmesi, onun parti içinde henüz yerinın doldurula- madıgını gösteriyor. Slajdiç de aynı Abdiç gibi suçlamalara karşın halk arasında çok sevıliyor. Müslümanlann başansına gölge düşürmemek için seçimJere çok asılmadığı da söyleniyor. Müslüman Boşnaklann İzzetbegoviç'ten sonra en sevdiği ikinci lider olan Hans Slazjdiç. Izzetbegoviç'ın velıahtı vegelece- gin lideri olarak gösteriliyor. Seçimlerde Aliya izzetbegoviç'i HAMAS bayraklartyla mücahitler de destekledi. İzzetbegoviç'in partisi SOA seçimlerde büyük paralar harcayarak Amerikanvari bir kampanya yürüttü. Ancak bu durum, SDA'nın, savaş döneminde gönderilen yardımları seçim kampanyasında kullandığı yorumlarına neden oldu. harcama yapacak kaynağı bulması ilgınç. SDA'ya oy veren seçmenler bile savaşta ge- len yardımlann seçim kampanyasına har- candığını öne sürüyor. İran ve Suudı Ara- bıstan gibi ülkelerden seçim kampanyası için büyük yardımlaralındığı söylentisi ol- dukça yaygın. Ancak yine de görünen tab- lo. savaş sırasında gelen yardımlann da se- çim kampamasına harcandıgı kuşkusunu BİTTj Eski Bosna-Hersek Başbakanı Slazjdiç: Türkiye'de Hikmet Çetin dışında Bosna konusuna ciddi yaklaşan olmadı Bosna'ya radikalleri davet eden Batı'dır'Bosna-Hersek'te Alha İzzetbe- goviç'ten sonra halk arasında en se- \ilen lider olan Haris Slazjdiç'le Bosna'daki yeni durum, radikal İs- lamcılann Bosna daki faaliyetleri, SDA'dan aynlış nedenleri ve Tür- kiye'nin Bosna-Hersek konusun- daki desteğinin ne oranda olduğu- na ilişkin söyleştik. Bu konularda sorulanmıza'Slazjdiç. çarpıcı ya- nıtlar verdi. - Bosna Hersek'te banş kalıcı olacak mı? Slazjdiç: Banşın ne kadar süre- ceğinı zaman gösterecek. Savaştan sonra negatif bir durum ortaya çık- mıştır. Bosna-Hersek "in bugün içinde bulunduğu durum gösterdi ki silahı olanlar, askeri güce sahip olanlar. bir ülkeyi istediği gibi bö- lebilir, ulusal sınırlarla istediği gi- bi oynayabilir. Nasıl olsa dünya tepkisız kalıyor. Bu anlamda Bos- na tüm dünya için bir test olmuş- rur. Sovyetler'in dağılmasından sonra dünyanm tek kutuplu olma- sı denge unsurunu da ortadan kal- dırmıştır. Bosna'da savaş süresince uluslararası kuruluşlarentemel in- san haklan kurallannı bile uygula- madılar. Dünyada milyonlarca Müslüman var ve bunlann dıkkat- leri Bosna'ya çevrilmiş durumda. Batı İslam dünyası ile bütünleşmek istiyor mu istemiyor mu? Ya da is- lam dünyası ile arasına bir sınır mı çekmek istiyor? Bunun karannı vermek zorunda. İlginçtir. Batı hem radikalizme karşı çıkıyor. is- temiyor hem de Bosna'da yaşanan- lara umarsız kalarak bir anlamda 1 . - * ' •<•• k oİ 1Wm 1 - * 0m ggflHHMİ m ^^H /^DA'dan aynlarak kendi ^ partisini kuran k~J Slazjdiç, artık uluslararası kurallann değiştiğini, Bosna'da yaşanan savaştan sonra yeni kanun ve kurallann silah ve askeri güçle belirlendiğini öne sürdü. Batı'nın Bosna'da yaşananlara tavırsız kalarak radikal îslamcılara davetiye çıkardığını da belirten Haris Slazjdiç, "Batı, İslam radikalizmini tehlike olarak görürken diğer radikal akımlan gönnezden geliyor" dedi. radikalizmi davet ediyor. Radika- lizm banş için elbette tehlikeli. An- cak İslam radikalizmi ile dığer ra- dikalizm arasında tercih yapılma- malı. Radikalizmin gitmesiisteni- yorsa, Keşmir'de ayn, Çeçenya'da ayn tavır sergilenmez. ayn demok- rasi anlayışı olmaz. Radikalizmi bir yerde destekleyip bir yerde karşı çıkarsanız bunun adı çifte standart olur. Bosna'da yapılan deneye gö- re, soguk savaştan sonra yeni kural- lan ve kanunlan silah ve askeri güç belirliyor. Güçlüysen problemini tankınla çözersin." - Türkhe'nin uluslararası pian- da desteği yeterli oldu mu? Türki- »e'den beklenti/eri ne oranda ger- çekleşti? Slazjdiç: Herhaldeyapabilecek- leri kadannı yaptılar. Türkiye ile Bosna- Hersek arasında daha yakın ve samimi bir ilişki olmak zorun- da. Türkiye'de Boşnak kökenli Müslümanlann sayısı buradakin- den daha fazla. Bizim birbirimizi tanıdığımızı sanıyordum ama ger- çek bö> le değildi. Aslında biz bir- bırımizı çok da ivi tanımıyoruz. İlişkiler devlet düzeyınde yeterli değildi. HikmetÇetüi'i burada an- mak istıyorum. O konu>u derinli- gine kavramış ve elinden geldiğin- ce yardım etmeye çalışmıştı. An- cak uluslararası alanda yapılabile- cek. Ancak yapılama>an o kadar çok şey vardı kı..." - Bosna, sanki giderek radikal İs- lanıa ka> ıvor gibi bir ka>gı uvandı. Siz bu kaygıyı ne oranda ciddi bu- luyorsunuz? Bosna'da böyle bir tehlike var mı? Slazjdiç: Radikalizmi buraya davet eden Batı'nın kendısidir. Bosna'dakı katliamlara \e Sırp ra- dikalizmine seyirci kalan Batı. bu tutumuyla radikalleri davet etmiş- tir. Batı, İslam radikalizminden duydugu rahatsızlığı Sırp faşiz- minden ve diger fundamentalist akımlardan duymuyor. O nedenle birtakım radikal güçlerin burada olması sürpnz değil. Neden şaşın- yorlar? Müslümanlar. faşıtler tara- fından kuşatıldılarsa yapacaklan başka ne olabilirdi. Sırplar burada bın tane cami yıktılar. Ovsa Müs- lümanlar savaş süresınce bir tek ki- liseye dokunmadı." - SDA'dan aynlarak neden veni bir parti kurma gereği duvdunuz? SDA'nın içindeki radikallerie anla- şadığınız volundaki iddialar ne ka- dar doğnı? Slazjdiç: Müslüman Boşnak halkının düşmanlan. bizim demok- rasiye hazır olmadığımızı öne sür- düler. Benı ayn parti kurduğum için eleştirenler. öyle sanıyorum ki budüşünceleriyledüşmanlanmızı, başta Karadziç'ı haklı çıkarma ça- bası içindeler. Çünkü onun görüş- lerine paralel şeyler söylüyorlar. Tek partıve razı olmak ftepimizin aynı üniforma giymesini ıstemek anlamına gelır. Atletler 100 metre- yi neden yanm saatte değil de 10 saniyede koşarlar? Çünkü arkala- nnda heran onlan geçebılecek baş- ka bir sporcu vardır Arkasında ra- kibi olmazsa lOOmetreyi neden 10 saniyede koşsun. yanm saatte ko- şar - Bosna'da seçimlerde bazı par- tilerin seçimlerde çok fazia para harcadığı göze çarpıvor. Savaştan çıkmış bir ülkenin partileri bu ka- dar parayı nereden bulujor? Slazjdiç: Benim partım bütün ülke genelinde sadece 121 bin Al- man Markı harcamıştır. Biz hiçbir yabancı ülkeden para almak iste- medik. Harcadığımız para da AGİT'ten bütün partilere yapılan yardımdan payımıza düşen miktar- dır. Başka partilerin yaptığı har- camalan da onlara sorun.